Tου David Ignatius

Πόσο παράξενο είναι το γεγονός ότι η κυβέρνηση Τραμπ, η οποία ήταν τόσο ανένδοτη στην αντίθεση με το Ιράν, διευκολύνει την άνοδο ενός άλλου επεκτατικού Ισλαμικού Κράτους που επιδιώκει περιφερειακή ηγεμονία — δηλαδή την Τουρκία.

Η Τουρκία είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπερασπίζεται το δικό του εμπορικό σήμα ισλαμιστικού φονταμενταλισμού. Αγκαλιάζει τρομοκράτες από τη Χαμάς. Απειλεί συμμάχους των ΗΠΑ όπως η Ελλάδα, η Γαλλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ωστόσο, με κάποιο τρόπο, την γλιτώνει.

Η Τουρκία και το Ιράν προφανώς ξεκινούν από πολύ διαφορετικά μέρη. Η Τουρκία, για δεκαετίες, υπήρξε εταίρος του ΝΑΤΟ και προπύργιο κατά της σοβιετικής-ρωσικής δύναμης. Στις σκιές, ήταν επίσης ο βασικός στρατηγικός σύμμαχος του Ισραήλ στον μουσουλμανικό κόσμο. Το Ιράν, αντίθετα, αντιμετώπισε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως έναν αδυσώπητο εχθρό από την επανάσταση του 1979 και υπήρξε ο πιο έντονος εχθρός του Ισραήλ.

Αλλά η Τουρκία έχει αλλάξει υπό τον Ερντογάν, και όχι μόνο στην αυξανόμενη έχθρα  της έναντι του Ισραήλ. Σήμερα, οι ομοιότητες με το Ιράν των Αγιατολάχ είναι τρομακτικές – και η διαφορετική μεταχείριση της κυβέρνησης Τραμπ για τις δύο χώρες είναι επίσης τρομακτική. Και οι δύο ωθούν ριζοσπαστικές εκδοχές του Ισλάμ σε μια εποχή που οι μέτριες φωνές αυξάνονται σε πολλές αραβικές χώρες, όπως τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία. Και οι δύο έχουν μια νοσταλγία για την αρχαία δόξα, στην οθωμανική και την περσική αυτοκρατορία. Και οι δύο εμπλέκονται σε πολέμους μέσω χωρών διαμεσολάβησης των συμφερόντων τους. Και οι δύο επιθυμούν να απωθήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες από τα εδάφη των διεκδικήσεών τους.

Το Κογκρέσο έχει γίνει όλο και πιο καχύποπτο προς τον Ερντογάν και τα τελευταία δύο χρόνια τα βασικά μέλη «έχουν παγώσει ήσυχα όλες τις μεγάλες πωλήσεις όπλων των ΗΠΑ» στην Άγκυρα, σύμφωνα με μια πρόσφατη ανάρτηση στο Defense News. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ο οποίος λέγεται ότι είναι ολοένα και πιο αγχωμένος, ανέφερε αυτή την εβδομάδα στο Twitter ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα άρουν μερικώς το εμπάργκο όπλων στην Κύπρο και θα αυξήσουν τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.

Αλλά η διοίκηση του Trump παραμένει η πηγή άντλησης δύναμης του Ερντογάν. Όταν ο Τζέιμς Τζέφρι, ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη Συρία, επισκέφθηκε την Άγκυρα τον περασμένο μήνα, είπε καθησυχαστικά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν «στενοί σύμμαχοι της Τουρκίας. Αποδείξαμε την αξία μας σε πολλούς τομείς εκτός της Συρίας.

” Για περιμέντε ένα λεπτό: Τι θα λέγατε για την Τουρκία που αποδεικνύει την αξία της στις Ηνωμένες Πολιτείες; Το μυστικό του Ερντογάν είναι ότι χαϊδεύει επιμελώς το ”εγώ” του Προέδρου Τραμπ. Πραγματοποιεί τακτικές κλήσεις προς τον Λευκό Οίκο και παίζει στην ιδέα του Trump για την προσωπική διπλωματία. Ο Τραμπ καυχιόταν τον περασμένο μήνα ότι ένας «κορυφαίος ηγέτης» του ζήτησε να καλέσει τον Τούρκο πρόεδρο, λέγοντας: ”Είσαι ο μόνος που σέβεται. . . . Είστε ο μόνος που θα ακούσει.”

Η ομάδα του Ερντογάν διαφημίζει δυνατά τη δυσαρέσκεια της έναντι του πρώην αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν. Τα υπέρ-κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης τον περασμένο μήνα αναβίωσαν ένα σχόλιο που έκανε ο Μπάιντεν σε μια δήλωση στους New York Times τον περασμένο Δεκέμβριο, όπου έλεγε πως το τελευταίο πράγμα που θα έκανε στην ζωή του θα ήταν να εγκαταλείψει τους Κούρδους της Συρίας και να ”παραδοθεί” στον Ερντογάν.

Ο εκπρόσωπος τύπου του Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν ανέφερε τον περασμένο μήνα ότι τα σχόλια του Biden “βασίζονταν σε καθαρή άγνοια, αλαζονεία και υποκρισία”, και προειδοποίησε: “Οι ημέρες που η Τουρκία δεχόταν εντολές έχουν τελειώσει.” Αυτό ακουγόταν κοντά στο να πάρει μέρος στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές.
Η δήλωση αυτή είναι ανάρμοστη, αλλά αυτό που ανησυχεί ακόμα περισσότερο τους περιφερειακούς ηγέτες είναι η ώθηση του Ερντογάν που μοιάζει με αυτη του Ιράν για την προβολή στρατιωτικής δύναμης.

Ένα έγγραφο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων TRT ανέφερε ότι τα τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται σε 12 ξένες χώρες: Βόρεια Κύπρος, Συρία, Ιράκ, Αζερμπαϊτζάν, Σομαλία, Κατάρ, Αφγανιστάν, Αλβανία, Λίβανος, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο και Σουδάν. Ο κατάλογος αυτός δεν περιλαμβάνει τη Λιβύη, όπου ο Ερντογάν έχει στείλει χιλιάδες Τούρκους σύριους μισθοφόρους για να στηρίξουν την κυβέρνηση της Τρίπολης. Επικριτές αναφέρουν ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί επίσης το δίκτυο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας για να προωθήσει τον σκοπό του.

Οι περιφερειακές φιλοδοξίες του Ερντογάν αντικατοπτρίζουν αυτό που οι αναλυτές περιγράφουν ως “νεο-οθωμανική” επιθυμία για ηγεμονία πέρα από τα τουρκικά σύνορα που έχουν σχεδιαστεί μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Ερντογάν δήλωσε σε επισκεπτόμενο Αμερικανό διπλωμάτη πριν από αρκετά χρόνια ότι η σφαίρα επιρροής της Τουρκίας θα πρέπει να επεκταθεί από το Χαλέπι στη Συρία έως τη Μοσούλη στο Ιράκ. Για να επιτευχθεί  αυτό, έχει στείλει 5.000 στρατεύματα στην Συρία και 2.500 στο Ιράκ.

Καθώς ο Ερντογάν επιδιώκει επιρροή στον μουσουλμανικό κόσμο, συναγωνίζεται το Ιράν ως τον πιο δυνατό υπερασπιστή του παλαιστινιακού σκοπού. Τον προηγούμενο μήνα, συναντήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με δύο εξέχοντες ηγέτες της Χαμάς, τον Ισμαήλ Χανιγιέ και τον Σαλέχ αλ-Αρούρι, αμφότεροι ενταγμένοι στη λίστα τρομοκρατών των ΗΠΑ. Το Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι “διαφωνεί σθεναρά” αλλά δεν ανέλαβε καμία σημαντική δράση.

Το μαξιλαράκι ασφαλείας του Ερντογάν είναι ότι η χώρα του είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά η δέσμευση ξεθωριάζει. Πέρυσι, παρά τις έντονες προειδοποιήσεις των ΗΠΑ, αγόρασε το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400. Και τις τελευταίες εβδομάδες, έχει προκαλέσει δύο συμμάχους του ΝΑΤΟ, την Ελλάδα και τη Γαλλία, στην πίεσή του για τα δικαιώματα γεώτρησης στην ανατολική Μεσόγειο. Όταν τα ΗΑΕ έστειλαν τέσσερα μαχητικά αεροσκάφη για να επιδείξουν στήριξη στην Ελλάδα, Τούρκος αξιωματούχος απείλησε να τους καταρρίψει εάν πλησιάσουν τον τουρκικό εναέριο χώρο. Το ΝΑΤΟ έκανε ένα μικρό βήμα πίσω από το χείλος του γκρεμού την Πέμπτη με πρόταση του Γενικού Γραμματέα Γενς Στόλτενμπεργκ για συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας.

Ο Τραμπ δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνεται, αλλά δύο από τους αγαπημένους του εταίρους στη Μέση Ανατολή — τα ΗΑΕ και η Τουρκία του Ερντογάν — βρίσκονται κοντά σε πόλεμο με πραγματικά πυρά. Ο Τραμπ καταγγέλλει τακτικά τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα πως ήταν μαλακός με το Ιράν. Γιατί λοιπόν συνεργάζεται με  μια Τουρκία που απειλεί την περιφερειακή σταθερότητα;

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: www.washingtonpost.com