Του Χάρη Γεωργιάδη

Στην έδρα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, στη Rue du Commerceτων Βρυξελλών, υπάρχει μια αίθουσα γεμάτη με τα φωτογραφικά πορτρέτα των ηγετών της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς. Από τις ιστορικές φυσιογνωμίες του Ρομπέρ Σουμάν, του Κόνραντ Αντενάουερ, του Αλτσίντε Ντε Γκάσπερι, του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Χέλμουτ Κολ, μέχρι τους σημερινούς αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων που προέρχονται από τη μεγάλη αυτή πολιτική οικογένεια που ουσιαστικά ίδρυσε και εδραίωσε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέχρι πριν από δέκα περίπου χρόνια, ανάμεσα σε αυτούς τους ηγέτες ξεχώριζε και το πορτρέτο ενός ισλαμιστή. Ήταν ο Ταγίπ Ερντογάν, ο ηγέτης του ΑKP, ο οποίος το 2002 είχε αναρριχηθεί στην πρωθυπουργία της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν δεν είχε κανένα πρόβλημα να παρουσιάζεται ανάμεσα σε χριστιανοδημοκράτες και ευρωπαϊστές. Αλλά και το ίδιο το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα είχε πρόθυμα καλωσορίσει ως συνδεδεμένο μέλος του, ένα κόμμα που στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του παρουσιαζόταν ως εκσυγχρονιστικό, πλουραλιστικό και με ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Ο μετριοπαθής μουσουλμάνος δημοκράτης, όπως παρουσιαζόταν τότε ο Ερντογάν, άφηνε καλές εντυπώσεις και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η πρώτη επίσκεψη του προέδρου Ομπάμα στο εξωτερικό έγινε στην Τουρκία. Στο εσωτερικό της Τουρκίας, ο Ερντογάν ήταν δεκτικός στην κριτική, ήταν συναινετικός και έκανε σημαντικά ανοίγματα στους Κούρδους. Ίσως να ήταν πράγματι έτοιμος, σε εκείνα τα αρχικά χρόνια, και για την επίλυση του Κυπριακού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο μεγάλος αντίπαλος του Ερντογάν ήταν το κεμαλικό κατεστημένο και ο στρατός. Με σειρά δικαστικών διώξεων και αποστρατειών που προώθησε με την υποστήριξη των Γκιουλενιστών, αντλώντας δύναμη από τις ανερχόμενες ισλαμικές λαϊκές μάζες, αλλά με τον μανδύα πάντοτε του εκδημοκρατισμού, ο Ερντογάν κατάφερε να επικρατήσει πλήρως και να αδρανοποιήσει τον ρυθμιστικό ρόλο που διατηρούσαν διαχρονικά οι ένοπλες δυνάμεις στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας.

Είναι μετά από αυτή την εξέλιξη που άνοιξε ο δρόμος και άρχισε ο Ερντογάν ανεμπόδιστα να ξεδιπλώνει μια εντελώς διαφορετική ατζέντα. Ο εκδημοκρατισμός μετατράπηκε σε αυταρχισμό. Ο εκσυγχρονισμός ακυρώθηκε. Σημείο αναφοράς αποτελεί πλέον το οθωμανικό παρελθόν. Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός μετατράπηκε σε στροφή προς τα ισλαμικά κράτη της ευρύτερης περιοχής. Το Ισραήλ, από στρατηγικός σύμμαχος, μετατράπηκε σε κακό δαίμονα. Η προσήλωση στη βορειοατλαντική συμμαχία μετατράπηκε σε έντονο αντιαμερικανισμό και αντιδυτικισμό.

Ήταν όμως η Αραβική Άνοιξη που έδωσε στον Ερντογάν την ευκαιρία να αρχίσει να υλοποιεί το όραμά του για τη μετατροπή της Τουρκίας στη μουσουλμανική υπερδύναμη του κόσμου. Στην αντίληψη του Ερντογάν, η Τουρκία θα πρέπει να επανακτήσει τη θέση που δικαιωματικά της ανήκει, ως ηγέτιδα μια νέας οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με αυτό τον τρόπο θα διορθωθούν οι ιστορικές αδικίες, όπως τις αντιλαμβάνεται, που είχαν επιφέρει στην Τουρκία οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και η δυτική επιρροή. Με συνένοχους τις ελίτ του Κεμαλισμού και του κοσμικού κράτους. Η μεταστροφή του Ερντογάν είναι ξεκάθαρη. Όμως ακόμη πιο κοσμογονική είναι η μεταστροφή της ίδιας της τουρκικής κοινωνίας, που έχει ουσιαστικά δημιουργήσει ένα κολοσσιαίο ρήγμα μεταξύ της ισλαμικής Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής δύσης.

Και στην πρώτη γραμμή αυτού του στρατηγικού ρήγματος βρίσκεται η Ελλάδα και η Κύπρος. Οι αναφορές του Ερντογάν σε «επανάκτηση αυτών που δικαιωματικά ανήκουν στην Τουρκία» δεν είναι γενικές και αόριστες. Αφορούν τον ελληνισμό, αφορούν την Ευρώπη και συνοδεύονται με απροκάλυπτες απειλές και με προβολή στρατιωτικής ισχύος.

Δεν γνωρίζω πότε ακριβώς αποκαθηλώθηκε το πορτρέτο του Ερντογάν από τα γραφεία της πολιτικής μας ομάδας. Υποψιάζομαι ότι αυτό θα έγινε αθόρυβα και διακριτικά. Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως, δεν μπορεί να είναι το ίδιο αθόρυβη και διακριτική. Πρέπει αντιθέτως να είναι ξεκάθαρη και αποφασιστική. Δεν εξυπηρετούνται τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της Ευρώπης, εάν η Ελλάδα και η Κύπρος αφεθούν μόνες να σηκώσουν το βάρος της ανάσχεσης μιας επικίνδυνης, απρόβλεπτης και αναθεωρητικής Τουρκίας.

Καθημερινή Κύπρου