Σημαντική ήταν λοιπόν η πολεμική αρετή, η οποία ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση της περσικής εισβολής. Η δράση των Ελλήνων που καθορίστηκε από τις επιταγές του «νόμου της ελευθερίας», οφείλεται στο «ευ βουλεύεσθαι», δηλαδή στη συνετή σκέψη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Θεμιστοκλής, ο οποίος με τη συνετή του σκέψη έπεισε πρώτα τους συμπολίτες του και ύστερα τους συμμάχους (σ΄ ένα ισχυρά συνεργατικό πλαίσιο), να αγωνιστούν για την ελευθερία τους στη Σαλαμίνα. Αν και έχουν παρέλθει πάνω από 25 αιώνες από την έναρξη των Μηδικών, το ιστορικό-πολιτικό ενδιαφέρον παραμένει αδιάπτωτο, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι βαίνει αυξανόμενο. Το διακύβευμα της δεκαετίας των Περσικών πολέμων ήταν εάν ο Ελλαδικός – Ευρωπαϊκός χώρος θα ακολουθούσε ή όχι την τύχη της Ιωνίας, η οποία είχε υποταχθεί (προσωρινά) στον Περσικό δεσποτισμό.

Μπροστά στον κίνδυνο νέας εισβολής, οι Έλληνες στο Συνέδριο της Κορίνθου παραμερίζουν τις έριδες και τους ανταγωνισμούς τους και συνασπίζονται εναντίον του εχθρού. Η θυσία στις Θερμοπύλες και η αμφίρροπη ναυτική σύγκρουση στο Αρτεμίσιο επιστεγάστηκαν από τον άθλο της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, όπου κατίσχυσε η στρατηγική του Θεμιστοκλή με τα «Ξύλινα Τείχη» και τη συντριπτική νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές και τη Μυκάλη. Ειδικά στη Σαλαμίνα, χάρη στην εμπνευσμένη ηγεσία και την αποφασιστικότητα του Θεμιστοκλή, Έλληνες ναυτικοί, στη συντριπτική τους πλειοψηφία απλοί άνθρωποι του λαού, συνέτριψαν σε μία επική ναυμαχία στα νερά του Σαρωνικού τους εχθρούς και επέτρεψαν στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, να οικοδομήσει τον ανθρωποκεντρικό της πολιτισμό.

Ο Θεμιστοκλής, αναμφισβήτητα υπήρξε διορατικός πολιτικός και μεγαλοφυής ηγέτης, ο οποίος στερέωσε και ενδυνάμωσε το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας, την κατέστησε πρώτη ναυτική δύναμη στη Μεσόγειο και απάλλαξε την Ελλάδα από την περσική απειλή, παρότι συναντούσε συνεχώς αντιδράσεις στην εφαρμογή των σχεδίων του. Ο προσωπικός του θρίαμβος, η ναυμαχία της Σαλαμίνας, αποτελεί καμπή στους περσικούς πολέμους και μία από τις σπουδαιότερες ναυτικές συγκρούσεις στην παγκόσμια ιστορία. «Ο Θεμιστοκλής υπήρξε ο άνθρωπος των μεγάλων οραματισμών. Διέθετε διεισδυτικό και εφευρετικό νου, ευρύτητα πνεύματος και ετοιμότητα λόγου, και πρώτος αυτός πρόβλεψε ότι η διαμόρφωση ενός ευνοϊκού επιχειρηματικού κλίματος αποτελούσε προϋπόθεση για την ταχεία οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά, την κοινωνική και πολιτιστική αναβάθμιση της Αττικής και την δημιουργία ενός ισχυρού και ανεξάρτητου κράτους. Είχε το σπάνιο για την εποχή του χάρισμα να διακρίνεται παράλληλα, για το πολιτικό του κριτήριο και για την επιχειρηματική του οξυδέρκεια»  (Πανάγος, 1996). Οι Έλληνες οφείλουν να μεταλαμπαδεύουν στις επόμενες γενιές τις αξίες, τα οράματα και τις ιδέες του, καθώς και τη σημασία της ανάδειξης κατάλληλου ηγέτη στις κρίσιμες ή με δυνατότητες ευκαιριών, περιόδους.

Αυτός ήταν ο Θεμιστοκλής – επέτυχε μεγάλα πράγματα και αντιμετώπισε στην ζωή του αρκετά – ο σωτήρας και ευεργέτης όλης της Ελλάδας, γενόμενος υπόδειγμα της δύναμης και της δράσης της ανθρώπινης ευφυΐας και της φρόνησης. Απέδειξε σε όλους πόση φυσική δύναμη κατέχει ο άνθρωπος όταν με κριτική σκέψη, τόλμη και εμπειρία, επιχειρεί να αξιοποιήσει τα σχέδιά του. Γι΄ αυτήν την διαπίστωση είναι άξιος θαυμασμού, από όλους τους μεγάλους άνδρες. Ως πολιτικός και στρατηγός, εύρισκε αμέσως τις μεθόδους για να καταπείσει και τα μέσα για να νικήσει. Αποδείχθηκε μέγας στις καλές στιγμές, μέγιστος στις δυστυχείς και ενδοξότατος στον θάνατο. Οι επιλογές του, για τις οποίες δικαιώθηκε, ήταν κρίσιμες, ενώ η ευθύνη του απέναντι στο Πανελλήνιο και στην ιστορία του τεράστια. Αρκεί να ληφθεί υπόψη ο τρόπος με τον οποία οδήγησε, όχι μόνο τους Πέρσες, αλλά και τους Έλληνες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ωστόσο, πριν από αυτήν πρέπει να του αναγνωριστεί ο ευφυής τρόπος της ναυπήγησης του ισχυρού στόλου της Αθήνας[1].    

Τα μηνύματα, τα διδάγματα, η θεμελίωση των βασικών αρχών της  Διοικητικής, Εφοδιαστικής και Οικονομικής επιστήμης και οι αντίστοιχες εφαρμοσμένες πολιτικές της τότε περιόδου εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και χρήσιμα, για την κατάλληλη αντιμετώπιση και νικηφόρα υπέρβαση της σημερινής αντιπαλότητας της δημοκρατικής Ελλάδας και της δεσποτικής Τουρκίας, για την κυριαρχία στον ίδιο ακριβώς γεωγραφικό χώρο, στο  Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αναδεικνύουν την αξία του καινοτόμου και ευέλικτου υπερόπλου (ναυτικού / τριήρεις). Καταξιώνουν την άξια, ικανή και δημοκρατική ηγεσία με περιορισμένα μέσα, έναντι της πλούσιας μεν σε πόρους και οργανωμένης, πλήν όμως αλαζονικής μοναρχίας. Προβάλλουν την αξία των θυσιών και της συμμετοχής ελεύθερων ανθρώπων, των ορθών επιλογών και αποφάσεων της ηγεσίας, την κατάλληλη αξιοποίηση εκ μέρους της των συγκριτικών πλεονεκτημάτων έναντι του αντιπάλου. Τονίζουν την αποτελεσματικότητα του έργου των λίγων αλλά αποφασισμένων έναντι των πολλών. Επιβεβαιώνουν τη σημαντικότητα της έστω και «μερικής» ομοψυχίας και της ενότητας των Ελλήνων. Αποδεικνύουν ότι μία ισχυρή και πλούσια, αλλά αυταρχική και επεκτατική αυτοκρατορία με πλείστους υποτελείς, ήταν αδύναμη απέναντι σε ελεύθερους πο-λίτες / οπ-λίτες, μικρών  πόλεων-κρατών, με ικανή και άξια ηγεσία.

Παράλληλα, σηματοδοτούν την υιοθέτηση καινοτόμων δημοσίων πολιτικών και καθοδηγούν στην επιλογή εφαρμόσιμων παραγωγικών και αναπτυξιακών μοντέλων στη σύγχρονη εποχή, τα οποία δύναται να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή, να αυξήσουν την οικονομική ευμάρεια και να βελτιώσουν το αίσθημα της (συλλογικής και ανθρώπινης) ασφάλειας, εντός ενός διαρκώς και ταχύτατα μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος, όπου διαφαίνεται η επαναφορά του κράτους ως κεντρικού δρώντα στις διεθνείς σχέσεις.

Μετά από περίπου 100 έτη στο «Συμπόσιον», ένα από τα σωκρατικά έργα του Ξενοφώντα, (που αποτελεί έναν διάλογο γραμμένο μεταξύ του 390 και 370 π.Χ.), οι Αθηναίοι αναγνωρίζουν τον Θεμιστοκλή, «της Ελλάδος τον ελευθερωτήν και απάντων καθ΄ εαυτών ανδρών ενδοξότατον» (Μαριδάκης, 1963).

[1] Στρατηγός Μακρυγιάννης: «Οἱ μεγάλοι ἄντρες, ὅταν βρίσκωνται, εἶναι πολυτίμητο τζιβαϊρκόν· τότε σώνουν ἔθνη. Ὅμως νὰ εἶναι κατὰ τ᾿ ὄνομα καὶ τὰ ἔργα. …».

Βιβλιογραφικές Πηγές

• Cohen, Robert. (2009). Αθηναϊκή δημοκρατία: Από τη γέννηση της ως το θάνατό της,  μετάφραση Αλέξανδρος Κόντος, 1η έκδοση, Αθήνα: Φιλότυπον
• Garland, Robert.  (2018), Η Αθήνα στις Φλόγες – Η Περσική Εισβολή στην Ελλάδα και η Εκκένωση της Αθήνας, μετάφραση Χρ. Καψάλης, Αθήνα: ΨΥΧΟΓΙΟΣ
• Αλεξανδρής, Κωνσταντίνος. Υποναύαρχος. (1950). Η Θαλασσία Δύναμις εις την Ιστορίαν της Αρχαίας Ελλάδος, Αθήνα: ΙΥ ΒΝ
• Γιαννάτος, Σωτήρης. (2020). Crowdfunding. Η επενδυτική δύναμη του πλήθους, Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 26 Απριλίου 2020
• Καρατζάς Δ.  (2016).  Προετοιμασία σχεδίου στρατηγικού σχεδίου επέκτασης στην ΝΑ Ευρώπη και πολυεθνική επιχειρηματική δράση ή και διεθνείς συναλλαγές: Ανάλυση SWOT, PEST και δυνάμεις Porter.  (Ειδική Επιστημονική Εργασία).  Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Κομοτηνή
• Κυριαζής, Νίκος. (2002). Ο Ξένος μου ο Θεμιστοκλής, Α΄ έκδοση 1994, Γ΄ έκδοση Σεπτέμβριος 2002, [σειρά: «Η τριλογία των Περσικών Πολέμων»], Αθήνα: Εστία
• Κυριαζής, Νίκος. (1984). Θεμιστοκλής: Ο πολιτικός. Ο στρατηγός, περιοδικό «Ιστορία εικονογραφημένη», τ. 190, σελ. 75-83, Αθήνα: ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΡΕΣΣ
• Μάνεσης, Αριστόβουλος & Σπυρόπουλος, Φίλιππος. (2000). Νομοθεσία και προστασία της αθηναϊκής δημοκρατίας, ΙΣΤΟΡΙΚΑ, σελ. 18-23, Αθήνα: Ελευθεροτυπία
• Μαριδάκης, Γεώργιος Σ. (1963). Ο Νόμος  του Θεμιστοκλέους περί Θαλασσίου Εξοπλισμού», Αθήνα: Αγγ. Κλεισιούνης
• Matyszak, Philip. (2019), 24 ΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ – ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΜΕ ΤΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ, μετάφραση Τομαράς Πάνος, Αθήνα: ΟΞΥ
• Μπέκου,  Αγγελική, (α.χ.). Θεμιστοκλής – Αθηναίος πολιτικός και ναύαρχος,  στη σειρά Επιφανείς Προσωπικότητες της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα: ΒΟΛΟΝΑΚΗ
• Πανάγος, Χρήστος. (1996), Κουβεντιάζοντας με το Θεμιστοκλή – Το‘’ΚΑΤΗΓΟΡΩ” του φιλελευθέρου θεμελιωτή του αρχαίου Πειραιά προς τους σύγχρονους πολιτικούς, Αθήνα: ΕΣΤΙΑ
• Πλούταρχος. (1991). Βίοι Παράλληλοι: Θεμιστοκλής – Κάμιλλος, μετάφραση Μ. Μερακλής, Αθήνα: Κάκτος
• Τάσιος, Θεοδόσιος. (2020). Μεταλλουργία – Μεταλλοτεχνία, διαδικτυακές διαλέξεις Mathesis: Ελληνική Αρχαία Τεχνολογία, στο διαδικτυακό τόπο: (https://mathesis.cup.gr/courses/course-v1:GreekCivilization+GC+20B/course/)
• Φωτάκης, Ζήσης. Δρ., Επίκουρος Καθηγητής ΣΝΔ, (α.χ.). «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», διατίθεται στο δικτυακό τόπο: (https://eclass.snd.edu.gr › modules › document › file.php › TOM7112, 20-4-2020).

Δημοσιεύθηκε στο economia.gr