Του Andreas Kluth

Φοβού την ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση, τη δεύτερη δύναμη στον πλανήτη μετά τις ΗΠΑ σε οικονομικό επίπεδο. Δείτε, ωστόσο, πόσο μικρή είναι σε επίπεδο παγκόσμιας διπλωματίας. Είναι άραγε περίεργο το γεγονός ότι σκληροπυρηνικοί αυταρχικοί ηγέτες και εθνικιστές ανά τον κόσμο, στο πλαίσιο μιας “ατσάλινης” Realpolitik, δεν παίρνουν στα σοβαρά την ΕΕ, εκτός εάν το επίδικο ζήτημα αφορά το διεθνές εμπόριο;

Εκείνοι οι οποίοι γελούν πιο ηχηρά αυτή τη στιγμή είναι οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Λευκορωσίας. Γείτονες της ΕΕ, αμφότεροι προκαλούν προβλήματα.

Αυτή την εβδομάδα, η Ευρώπη επρόκειτο να επιβάλει κυρώσεις σε έναν εξ αυτών, τον Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας, για την κατάφωρη χειραγώγηση/νόθευση των εκλογών στη χώρα του τον Αύγουστο και την επακόλουθη καταστολή των διαδηλώσεων εναντίον του. Αντ’ αυτού, οι Βρυξέλλες δεν έκαναν τίποτα. Εάν αυτό φαντάζει περίεργο, ρωτήστε το τρίτο μικρότερο κράτος μέλος του μπλοκ σε πληθυσμό: την Κύπρο.

Το νησιωτικό κράτος άσκησε βέτο στις κυρώσεις, όπως έχει δικαίωμα να πράξει κάθε κράτος μέλος, επειδή η ΕΕ εξακολουθεί να απαιτεί ομοφωνία για τη λήψη αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής. Αυτό έχει αποτελέσει έναν παράγοντα ο οποίος, μεταξύ άλλων, έχει απονευρώσει την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική με την πάροδο των ετών.

Η Κίνα, για παράδειγμα, καταφέρνει συχνά να “εξαγοράζει” μία ή περισσότερες μικρές χώρες με πλούσιες επενδυτικές υποσχέσεις σε αντάλλαγμα του βέτο τους στις μομφές που απευθύνει η ΕΕ προς το Πεκίνο για ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ευαισθησία της Κύπρου

Γιατί όμως η Κύπρος να μπλοκάρει κυρώσεις εναντίον του Λουκασένκο; Η κυβέρνηση στη Λευκωσία δεν είναι εξοργισμένη για τη βίαιη καταστολή εκ μέρους του δικτάτορα ειρηνικών διαδηλωτών, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι γυναίκες; Φυσικά  και είναι. Όμως, όπως συμβαίνει τόσο συχνά στις υποθέσεις της ΕΕ, η Κύπρος ενδιαφέρεται περισσότερο για μια άλλη σύγκρουση: την αυξανόμενη ένταση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ο εθνοτικά ελληνικός πληθυσμός της Κύπρου είχε πάντα προβλήματα με την Τουρκία, η οποία εισέβαλε στο νησί το 1974 και τελικά προώθησε την ίδρυση μιας αντίπαλης “τουρκικής δημοκρατίας” στο βόρειο τμήμα του νησιού, η οποία βέβαια αναγνωρίζεται μόνον από την Άγκυρα. Η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο έχει καταστήσει αυτές τις αντιπαλότητες πιο επικίνδυνες, διότι όλες οι παρακείμενες δυνάμεις συγκρούονται τώρα σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα και τα δικαιώματα για γεωτρήσεις.

Τον περασμένο μήνα, με χαρακτηριστική έλλειψη λεπτότητας, ο Ερντογάν έστειλε ένα ερευνητικό σκάφος το οποίο συνοδευόταν από στρατιωτικά πλοία στα διαμφισβητούμενα ύδατα. Αυτό οδήγησε σε κατακραυγή από πλευράς Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και από άλλες δυνάμεις. Η Γαλλία έφτασε να στείλει και δικό της πολεμικό πλοίο και δύο μαχητικά αεροσκάφη σε μια κίνηση με σαφέστατο συμβολισμό.

Η Γερμανία, ωστόσο, η οποία ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, και πολλά άλλα κράτη μέλη δεν θέλουν να βιαστούν για επιπρόσθετες κυρώσεις κατά της κυβέρνησης του Ερντογάν. Θέλουν να δώσουν μια ευκαιρία στις διαπραγματεύσεις.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ΕΕ και η Τουρκία πρέπει να μιλήσουν ταυτόχρονα για πολλά πεδία σύγκρουσης. Αυτές οι διαπραγματεύσεις περιλαμβάνουν τη μεταχείριση των προσφύγων, την οποία ο Ερντογάν χρησιμοποιεί με χαρά ως γεωπολιτικό πιόνι. Η Τουρκία θα είναι το κύριο θέμα στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ.

Η Κύπρος φοβάται ότι η Γερμανία και η ΕΕ δεν είναι έτοιμες να σταθούν με αρκετή σκληρότητα έναντι του Ερντογάν. Έτσι, η Λευκωσία άδραξε τον μοναδικό μοχλό εξουσίας που διαθέτει και κρατά “όμηρο” τις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας έως ότου η ΕΕ επεκτείνει επίσης τα μέτρα της κατά της Τουρκίας.

Η ισχύς εν τη ενώσει

Είναι απολύτως κατανοητό ότι διαφορετικά κράτη μέλη θα έχουν διαφορετικά συμφέροντα εξωτερικής πολιτικής, συχνά με βάση τη γεωγραφία, την ιστορία και ακόμη και (όπως στην Κύπρο) την εθνική ταυτότητα. Αυτό ωστόσο συνέβαινε επίσης στην εμπορική πολιτική, όπου τα συμφέροντα, για παράδειγμα, των Γάλλων αγροτών και των Γερμανών κατασκευαστών αυτοκινήτων δεν ευθυγραμμίζονται αυτόματα. Παρ ‘όλα αυτά, επικράτησε τελικά μια συναίνεση ότι η Ευρώπη είναι ισχυρότερη εάν διαπραγματεύεται ως ενιαίο εμπορικό μπλοκ, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι κάθε εθνικό συμφέρον δεν θα έχει ίση προτεραιότητα.

Επομένως, θα πρέπει να είναι δυνατή μια παρόμοια συναίνεση και για την εξωτερική πολιτική. Σε τελική ανάλυση, όπως η Κύπρος μπορεί να “κερδίσει” έναν γύρο αυτήν την εβδομάδα, η Πολωνία ή η Λιθουανία θα μπορούσαν να επιστρέψουν τη “χάρη” στη Λευκωσία την επόμενη φορά, μπλοκάροντας τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, εκτός εάν η Κύπρος βοηθήσει στο θέμα της Λευκορωσίας.

Η Γαλλία και η Ιταλία θα μπορούσαν να ασκήσουν βέτο η μία έναντι των συμφερόντων της άλλης στο ζήτημα της Λιβύης, όπου βρίσκονται να υποστηρίζουν αντίθετες πλευρές του εμφυλίου πολέμου. Και διάφορες χώρες θα ήθελαν να μπλοκάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία έως ότου η γερμανική κυβέρνηση “σκοτώσει” τελικώς έναν αμφιλεγόμενο αγωγό μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας. Όσο κάποιος μπορεί να μπλοκάρει οποιονδήποτε άλλο, όλοι βγαίνουν χαμένοι.

Αυτή η παραφροσύνη πρέπει να σταματήσει. Η λύση, όπως σημείωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen την περασμένη εβδομάδα στην ετήσια ομιλία της για την “Κατάσταση της Ένωσης”, ονομάζεται “ειδική πλειοψηφία”. Τα 27 κράτη μέλη θα επιβάλλουν κυρώσεις ή θα προχωρούν σε διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα εάν το 55% των κρατών μελών που θα αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ ψηφίζουν υπέρ.

Η πλειοψηφία δεν θα ευχαριστούσε κάθε κράτος μέλος σε κάθε χρονική στιγμή. Είναι όμως ο μόνος τρόπος να δοθεί στην ΕΕ κάθε ευκαιρία να μιλήσει κάποτε με μία και ενιαία φωνή στις εξωτερικές υποθέσεις. Σε έναν γεωπολιτικά τεταμένο κόσμο, η Ευρώπη χρειάζεται μια τέτοια φωνή απλώς για να ακουστεί, όπως συνειδητοποιεί επιτέλους στις σχέσεις και δοσοληψίες της με την Κίνα. Η απαίτηση της ομοφωνίας στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική είναι μια ιδέα η οποία έχει έρθει η ώρα να τελειώσει.

capital.gr