Τίμος Φακαλής
Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εδράζεται το ιδεολογικό υπόβαθρο του Ερντογάν και οι σπασμωδικές κινήσεις του,  σύμφωνα με τον καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης  Βαλκανικής Ιστορίας του ΑΠΘ και διδάσκοντα στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Σπυρίδωνα Σφέτα. Όπως εξηγεί στο ethnos.gr o καθηγητής του ΑΠΘ, ο Ερντογάν λειτουργεί με τον ρομαντισμό του παρελθόντος, στέλνοντας το μήνυμα ότι η Τουρκία δεν είναι μόνο Μικρά Ασία. Στο πλαίσιο αυτό  επιχειρεί, όπως είπε ο κ. Σφέτας, να επικαιροποιήσει   τα στάδια της συρρίκνωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,  αλλά και το Ισλάμ,  για να χτυπήσει τον Κεμαλισμό, όπλα παρωχημένα, σύμφωνα με τον καθηγητή. Οι κινήσεις του έχουν σημειολογικό χαρακτήρα. 

Αν και μέχρι στιγμής οι ισλαμικοί ηγέτες ανταποκρίθηκαν χλιαρά στις κινήσεις Ερντογάν   (ούτε ο εμίρης του Κατάρ ούτε ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν  παρέστησαν στη φιέστα της 24ης Ιουλίου), ο κ. Σφέτας εκτιμά, ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα επιμείνει στην μεταβολή της Αγίας Σοφίας σε νέα Μέκκα και σε τόπο προσκυνήματος των απανταχού Μουσουλμάνων χωρίς να σκέφτεται τις μακροχρόνιες συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό – εκμεταλλευόμενος και το γεγονός ότι αυτήν την χρονιά δεν θα πραγματοποιηθεί το προσκύνημα στη Μέκκα  λόγω κορονοϊού,  στην ιερή πόλη των Μουσουλμάνων, Σουνιτών και Σιϊτών,   παίζοντας το τελευταίο του χαρτί.  «Και μόνο το βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου ‘Το στρατηγικό βάθος’ να διαβάσει κανείς καταλαβαίνει ότι για τους ισλαμιστές η εσωτερική πολιτική συνδέεται με την εξωτερική πολιτική».

Τα  βήματα συρρίκνωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ενεργοποιεί ο Ερντογάν για να χτυπήσει τον Κεμαλισμό.

Το σημείο τομή, σύμφωνα με τον καθηγητή του ΑΠΘ, είναι το 1877-1878,  όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ήδη  χρεοκοπημένη  και κυρίως   λόγω του ότι με τον ρωσο-τουρκικό πόλεμο και τη Συνθήκη του Βερολίνου άλλαξε ο χάρτης των Βαλκανίων. Τα βαλκανικά κράτη γίνονται ανεξάρτητα (πλην Ελλάδος) και επεκτείνονται εδαφικά. Τότε η Οθωμανική Αυτοκρατορία  αισθάνθηκε δυναμικά τη ρωσική απειλή. Οι Ρώσοι προσάρτησαν το Μπατούμ, Καρς, Αρδαχάν και με την ίδρυση  αυτόνομης βουλγαρικής ηγεμονίας απέκτησαν πρόσβαση στη Βαλκανική. Στόχος των Ρώσων ήταν τότε τα Στενά  και η Κωνσταντινούπολη. Από τα μέσα του 1876 Σουλτάνος, που ήταν  και  ο χαλίφης των Σουνιτών Μουσουλμάνων, ήταν ο ψυχοπαθής  Αβδούλ Χαμίτ Β’  με ιδεολογία τον πανισλαμισμό, μια ιστορική   φιγούρα, που χειρίστηκε τη μοίρα της Αυτοκρατορίας για 33 χρόνια  και επηρεάζει ακόμη και σήμερα τον Ερντογάν και τις κινήσεις του σύμφωνα με τον κ. Σφέτα.

Όσο υπήρχε ο Αβδούλ Χαμίτ Β΄, εφαρμόζοντας το δόγμα του πανισλαμισμού,  το προσκύνημα στη Μέκκα γινόταν υπό την επιστασία των Οθωμανών και του Σουλτάνου ο οποίος είχε κατασκευάσει και σιδηροδρομική γραμμή Κωνσταντινούπολης-Μέκκας. Αντίστοιχα και ο Ερντογάν, σύμφωνα με τον κ. Σφέτα, θέλει να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε  κέντρο του Ισλάμ, παίρνοντας τα ηνία από τη Μέκκα με αφορμή και την αναβολή του φετινού προσκυνήματος στην ιερή πόλη των Μουσουλμάνων,  λόγω κορονοϊού,  και στον απόηχο της ρήξης Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας.  Βλέποντας το ρωσικό κίνδυνο, ο Αβδούλ Χαμίτ Β΄ εισήγαγε τα άτακτα σώματα , κυρίως Καυκάσιων, αλλά  και πρωτόγονων κουρδικών φυλών, και  για την κατάπνιξη χριστιανικών εξεγέρσεων, εκτός από το τακτικό οθωμανικό  στρατό.

«Στα σημερινά δεδομένα βλέπουμε πόσο ο Ερντογάν φοβάται τη Ρωσία, οι δήθεν φιλικές σχέσεις είναι κινήσεις τακτικισμού, το πρόγραμμα των S-400 δεν θα ολοκληρωθεί , αν η Τουρκία δεν φύγει από το ΝΑΤΟ, η Τουρκία  έχει τεθεί υπό την ενεργειακή εξάρτηση της Ρωσίας, η Ρωσία δεν διεκδικεί βέβαια σήμερα τα Στενά και την Κωνσταντινούπολη, αλλά  θέλει να έχει  με τον στόλο της κύριο λόγο στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο, δεν τήρησε δημόσια δυναμική στάση στο ζήτημα της Αγίας Σοφίας, λόγω της  θέσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Αυτοκέφαλο της  Ουκρανικής Εκκλησίας. Είναι εντελώς διαφορετικές οι θέσεις των δύο χωρών στη Συρία, τη Λιβύη και στην πρόσφατη διένεξη  Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας,  ζητήματα μείζονος σημασία για τον Ερντογάν» εξηγεί στο ethnos.gr ο καθηγητής του ΑΠΘ.  

Το δεύτερο σημείο κλειδί η επανάσταση των Νεοτούρκων      

Το δεύτερο σημείο-κλειδί, σύμφωνα με τον κ. Σφέτα, είναι το 1908 που πραγματοποιείται η επανάσταση των Νεοτούρκων κατά της απολυταρχίας  του Αβδούλ Χαμίτ Β΄, χωρίς αρχικά να τον εκθρονίσουν.  Αποδείχτηκε  ότι οι τελευταίοι είχαν χάσει τον κοσμοπολιτισμό που διακήρυτταν και ήταν φορείς του τουρκικού εθνικισμού, υπό τον μανδύα του Οθωμανισμού. Επικράτησε ο συγκεντρωτισμός του Αχμέτ Ριζά.   «Δεν προσπάθησαν να κάνουν τους χριστιανούς Mουσουλμάνους  αλλά κατάργησαν  την αυτονομία των χριστιανικών κοινοτήτων, έθεσαν υπό  έλεγχο την εκπαίδευση των Χριστιανών. Όλοι έπρεπε να μιλούν τα  οθωμανικά τουρκικά ως lingua franca.  

Οι μουσουλμάνοι Άραβες, όπως και οι Αλβανοί, δεν επιτρεπόταν να έχουν δικά τους σχολεία στη γλώσσα τους». Ο Αβδούλ Χαμίτ Β΄ προσπάθησε να τους ανατρέψει τον Απρίλιο του 1909. Απέτυχε και εξορίστηκε στη Θεσσαλονίκη, νέος Σουλτάνος ορίστηκε ο Μωάμεθ ο Πέμπτος ο Ρεσάτ.  Μετά  την επανάσταση των Νεότουρκων τον Ιούλιο του 1908, τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς η Αυστροουγγαρία προσάρτησε την Βοσνία Ερζεγοβίνη. Για τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας -Ερζεγοβίνης τέθηκε ζήτημα αυτοπροσδιορισμού,  διότι   δεν υπήρχε οθωμανικό κράτος για αυτούς και δεν μπορούσαν να καλύπτονται υπό τον όρο Οθωμανοί.

Αυτοπροσδιορίζονταν ως Σέρβοι ή Κροάτες μουσουλμανικής πίστης ή αργότερα  ως Γιουγκοσλάβοι. «Εδώ μπορεί κανείς να δει  πώς διεισδύουν από τον   Δεύτερο Παγκόσμιο  Πόλεμο οι ισλαμικοί φονταμενταλιστικοί κύκλοι  στη Βοσνία. Το Σαράγιεβο επισκέφθηκε ο μουφτής των Ιεροσολύμων,  προσκεκλημένος  των Γερμανών που στήριζαν τους  Μουσουλμάνους γενικά» υποστηρίζει ο κ. Σφέτας.  Εκεί  ιδρύθηκε υπογείως   η οργάνωση Mladi Musulmani, παραφυάδα  των Αδελφών Μουσουλμάνων. Στην οργάνωση αυτή εντάχθηκε ως νεαρός φοιτητής τότε και ο Αλία Ιζετμπέκοβιτς, φυλακίστηκε  το 1983 για διασπορά ισλαμικού φονταμεταλισμού και μετά της διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν ο Πρόεδρος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.  

Η Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι το σημείο  εκκίνησης  του Ερντογάν για όλη τη βαλκανική πολιτική γιατί υπάρχει μουσουλμανική αλληλεγγύη   με το Σαντζάκι του Νόβι- Πἀζαρ, το Κόσοβο και την Αλβανία.  Το φονταμενταλιστικό ισλάμ δεν  ήταν  παράδοση στη Γιουγκοσλαβία όσο λειτουργούσε ο κουμμουνισμός, παρόλο που οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι αναγνωρίστηκαν ως ιδιαίτερο  μουσουλμανικό έθνος στη δεκαετία του 1960.  «Αλλά με τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 1992-95 και τη δράση μουτζαχεντίν από ισλαμικά κράτη ριζοσπαστικοποιήθηκε το βοσνιακό Ισλάμ. Αρχικά την προστασία των Βοσνίων Μουσουλμάνων ανέλαβε η Σαουδική Αραβία, σήμερα η Τουρκία.  Λίγο  πριν πεθάνει ο Αλία Ιζετμπέκοβιτς  άφησε παρακαταθήκη στον Ερντογάν να αναλάβει την προστασία των  Βοσνίων Μουσουλμάνων».    

Tον Οκτώβριο του 1908, σχεδόν ταυτόχρονα με την προσάρτηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στην Αυστροουγγαρία και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας, η Κρήτη  ανακήρυξε την ένωσή της με την Ελλάδα, ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ δεν δέχτηκε την προσφορά, και η Ελλάδα τήρησε την ‘’άψογη στάση΄΄, διότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία απειλούσε με πόλεμο. «Είναι χαρακτηριστικό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία αντιτασσόταν παραδοσιακά στην ένωση για να μη γίνει η Ελλάδα παράγοντας στην Ανατολική Μεσόγειο. Απέναντι από την Κρήτη  υπήρχε το βιλαέτι της Τρίπολης και της Κυρηναϊκής, η σημερινή Λιβύη, οι τελευταίες κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Βόρειο Αφρική. Τότε ήταν τα γεωπολιτικά  κυρίαρχα για την Υψηλή Πύλη.  Σήμερα είναι το ενεργειακό, βλέπουμε πώς συνδέεται η Κρήτη με την κρίση στη  Λιβύη και τις απειλές του Ερντογάν για γεωτρήσεις» τονίζει ο κ. Σφέτας.          

Ο πόλεμος στη Λιβύη το 1911-1912 έχει αναφορές και σήμερα  

Το άλλο σημείο, σύμφωνα με τον κ. Σφέτα, στη διάρκεια των Νεοτούρκων,  το οποίο έχει αναφορές και σήμερα, είναι ο πόλεμος στη Λιβύη το 1911-1912. Παραγκωνισμένη εντός της Τριπλής Συμμαχίας  (Γερμανία, Αυστρο-Ουγγαρία Ιταλία), η Ιταλία, μετά την αυστριακή προσάρτηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, πρόβαλλε διεκδικήσεις  στη Βόρειο Αφρική.  Με τελεσίγραφο προς την Υψηλή Πύλη, τον Σεπτέμβριο του 1911, η Ιταλία, με το ρωμαϊκό αυτοκρατορικό σύνδρομο, απαίτησε την κατάληψη της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής.

Η Υψηλή Πύλη απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο. Η Ιταλία κατέλαβε την Τρίπολη και τη Βεγγάζη και τον Νοέμβριο του1911 προσάρτησε το βιλαέτι της Τριπολίτιδας  που τώρα μετονομάστηκε σε Λιβύη. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ήταν έτοιμη για πόλεμο και στη Βόρειο Αφρική είχε ελάχιστες δυνάμεις. Ο Ενβέρ  πασά  κινητοποίησε φυλές κατά των Ιταλών. Τον Μάϊο του 1912 η Ιταλία κατέλαβε και τα Δωδεκάνησα, για να εξαναγκάσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία  να αποδεχτεί την προσάρτηση της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής. Στις 18 Οκτωβρίου 1912  στη Λοζάνη υπογράφτηκε η συνθήκη ειρήνης. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία  αναγνώριζε την Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή  ως ιταλικές κτήσεις έναντι χρηματικής αποζημίωσης.

Οι δύο πλευρές δεσμεύονταν να αποσύρουν τα στρατεύματά τους. Αλλά με την έναρξη του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου η Ιταλία δεν σεβάστηκε τη συνθήκη ειρήνης και συνέχισε την κατοχή των Δωδεκανήσων.  «Σήμερα είναι το ενεργειακό που ανάγκασε τον Ερντογάν να ανακαλύψει τη Λιβύη  και να στηρίξει τον Σάρατζ. «Αλλά όπως και στη Συρία είναι κομπάρσος, καθόσον άλλες ισχυρές δυνάμεις είναι στο αντίπαλο  στρατόπεδο του Χαφτάρ. Και η Ιταλία που ερωτοτροπεί με τον Σάρατζ για το πετρέλαιο και για το μεταναστευτικό κατέστησε σαφές στην Άγκυρα  ότι δεν μπορεί να προσδοκά τα ενεργειακά αποθέματα της Λιβύης. Ό,τι κάνει η Τουρκία, είναι  η ψευδαίσθηση  ότι με τις κινήσεις της ενισχύει τις διαπραγματευτικές της θέσεις» σημειώνει ο κ. Σφέτας.

Καταλυτικό ρόλο στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι  ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος

Καταλυτικό ρόλο στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι  ο Πρώτος  Βαλκανικός Πόλεμος. Το Οθωμανικό κράτος έχασε όλες τις ευρωπαϊκές κτήσεις μέσα σε λίγους μήνες. Και αυτό ήταν  ένα μεγάλο σοκ.  Έμεινε μόνο η Ανατολική Θράκη, η Μικρά Ασία, οι αραβικές  χώρες  ( η Μεσοποταμία ,  ο Λεβάντες, η αραβική χερσόνησος -τότε δεν υπήρχε ακόμα η Σαουδικἠ Αραβία). 

«Όταν ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η σκληροπυρηνική ομάδα των Νεότουρκων ( Ενβέρ, Ταλαάτ, Τζεμάλ) προσχώρησε στις Κεντρικές Δυνάμεις,  διότι δεν είχε άλλη επιλογή για να σώσει ό,τι μπορούσε να σώσει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία».  Το  τουρκικό πολεμικό σχέδιο προέβλεπε το 1914 ανάληψη επιχειρήσεων εναντίον της Ρωσίας στον Καύκασο και εναντίον της Αγγλίας στο Σουέζ και την Αίγυπτο,  την προσχώρηση του Ιράν και Αφγανιστάν  στο πλευρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την προσέλκυση των Μουσουλμάνων  της Εγγύς Ανατολής , της Βόρειας Ινδίας, της Βορείου Αφρικής. Ο Σεϊχουλισλάμης κήρυξε ιερό πόλεμο κατά των απίστων το 1914. Οι πολεμικές επιχειρήσεις έπρεπε να γίνουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα και να οδηγήσουν στην απελευθέρωση του Καυκάσου, του Αζερμπαϊτζάν, της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας. «Ο  πόλεμος για τη σωτηρία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προσέλαβε  πανισλαμικά και παντουρκικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά» σύμφωνα με τον κ. Σφέτα.

Στο μέτωπο του Καυκάσου οι Τούρκοι συγκέντρωσαν 150.000  στρατό και στις αρχές Δεκεμβρίου μετέβη εκεί ο ίδιος ο Ενβέρ. Η τουρκική επίθεση απέτυχε. Ο ρωσικός στρατός πέρασε  στην αντεπίθεση στις αρχές  του 1915, ο τουρκικός στρατός συντρίφτηκε  ( αξέχαστη έμεινε η ήττα στο Sarikamish)   και η επιδημία τύφου ολοκλήρωσε την καταστροφή.  Άλλη τουρκική στρατιά δυνάμεως 100.000 ανδρών υπό τον Τζεμάλ εισήλθε στη διώρυγα του Σουέζ και κατέλαβε τη χερσόνησο του Σινά  στα τέλη του 1914. Αλλά στις αρχές  Φεβρουαρίου 1915 άρχισε η συντονισμένη χερσαία και ναυτική αγγλική επίθεση , οι Τούρκοι απωθήθηκαν και απέτυχαν να κρατήσουν το Σουέζ.  Το τζιχάντ των Οθωμανών  απέτυχε να προκαλέσει εξέγερση των Ινδών Μουσουλμάνων κατά της Αγγλίας.     

Απέτυχε βέβαια η βεβιασμένη και αυτοσχέδια επιχείρηση των Αγγλογάλλων το 1915 στα Δαρδανέλια και τη Καλλίπολη  για εκβιάσουν τα Στενά και να εκπορθήσουν της Κωνσταντινούπολη ώστε να ανακουφίσουν τη Ρωσία.  Στις επιχειρήσεις στην Καλλίπολη φάνηκε η ιδιοφυία του Κεμάλ Ατατούρκ. Οι Αρμένιοι και οι Άραβες τήρησαν κατά βάση νομιμόφρονα στάση απέναντι στο οθωμανικό κράτος και δεν ισχύει ο ισχυρισμός ότι η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 οφείλεται στη  μαζική συνεργασία τους με τους  Ρώσους.  

Και η παρουσία των Ρώσων στην ανατολική Ανατολία το 1916 (Ερζερούμ, Τραπεζούντα) οφειλόταν όχι σε απελευθερωτικά σχέδια, αλλά σε κατάληψη στρατηγικών σημείων. Από τους  Άραβες εξαίρεση αποτέλεσα ο Sharif   ( διοικητής) Husayn  της Μέκκα που υποκινήθηκε από τους Άγγλους στην Αίγυπτο σε εξέγερση κατά των Τούρκων  ελπίζοντας ότι μεταπολεμικά οι Άγγλοι θα ίδρυαν μεγάλο αραβικό κράτος( γνωστή η υπόθεση του Λώρενς της Αραβίας).  Στη Μεσοποταμία και στο Λεβάντε οι Οθωμανοί  υπέστησαν ήττα από  τους Άγγλους το 1917, έχασαν τη Βαγδάτη και την Ιερουσαλήμ. Νέος σουλτάνος ορίστηκε τον Ιούλιο του 1918  ο Μωάμεθ ο Έκτος  ο Βαχιντενίν (Vahideddin).

Μετά τη συνθηκολόγηση των Μπολσεβίκων τον Μάρτιο του 1918, οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία, διείσδυσαν στον Καύκασο και έφθασαν τον Σεπτέμβριο του 1918 μέχρι το Μπακού, διασπείροντας την παντουρκική ιδεολογία. Αλλά στο κύριο μέτωπο του πολέμου οι ήττες ήταν απανωτές. Τον Οκτώβριο του 1918 οι Άγγλοι εισήλθαν στη Δαμασκό, τη Βηρυτό και το Χαλέπι, ενώ οι σύμμαχοι άρχισαν συντονισμένη  επίθεση στην Αδριανούπολη . Δεν ήταν σε καμιά περίπτωση  δεν ήταν  ο ελληνικός στρατός που συνέτριψε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως εσφαλμένα ανέφερε ένθετο των Νέων. Η τουρκική κυβέρνηση  του Ταλαάτ έπεσε, το κόμμα « Ένωση και Πρόοδος» διαλύθηκε, η άλλοτε παντοδύναμη Τριανδρία απώλεσε κάθε επιρροή.

Η νέα κυβέρνηση του Ιζέτ Πασά υπέγραψε την ανακωχή του Μούδρου στις  30 Οκτωβρίου 1918. Οι κυριότεροι όροι ήταν  ο αφοπλισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η κατάληψη στρατηγικών σημείων, χωρίς συνεννόηση με την οθωμανική κυβέρνηση. Ο Σουλτάνος έγινε όργανο των Άγγλων. Η Οθωμανική  Αυτοκρατορία διαλύθηκε και άρχισε η μετάβαση στο τουρκικό εθνικό κράτος στα όρια πλέον  της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, έργο του Κεμάλ Ατατούρκ. 

Η ύστερη  οθωμανική  περίοδος εργαλειοποιείται

«Στα σημερινά δεδομένα  αυτή η ύστερη  οθωμανική  περίοδος εργαλειοποιείται ως  περίοδος κοινών αγώνων Τούρκων και Κούρδων κατά των απίστων, για την αποτροπή σήμερα ανάδυσης κουρδικής οντότητας, ως νόμιμο ιστορικό  δικαίωμα ανάμιξης στη Συρία και το Ιράκ, ως συμπάθεια συμπαράστασης στους Παλαιστινίους και ‘’λύτρωσης’’ του τζαμιού Αλ Ακσά και ως αποτροπή των σχεδίων του Ισραήλ για προσάρτηση της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, στον απόηχο της ρήξης Ισραήλ- Τουρκίας» υποστηρίζει ο κ. Σφέτας. 

 Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο τουρκικό εθνικό κράτος. 

Είναι σαφές ότι το νέο τουρκικό κράτος θα περιοριζόταν πλέον στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη με επίσημη ιδεολογία  τον τουρκισμό  και την ταύτιση του κάθε Μουσουλμάνου  με τον Τούρκο, την  καλλιέργεια τη τουρκικής γλώσσας,  απαλλαγμένης από αραβικές και περσικές επιδράσεις, την εκδίωξη, τον εξισλαμισμό ή την εξόντωση των Χριστιανών και τον φιλοδυτικό προσανατολισμό της νέας Τουρκίας σημειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ.  

Αυτό ήταν έργο του Ατατούρκ,  που από το 1919 αγωνιζόταν να την   ύπαρξη τουρκικού κράτους κατά των Δυνάμεων της Αντάντ, στην ουσία κατά του ελληνικού στρατού.  Για την Αντάντ ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός και τότε συζητήθηκε σοβαρά η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη  θέση της Μεσοποταμίας αναδύθηκε το βασίλειο του Ιράκ, στον Λεβάντε η Συρία,  το εμιράτο της Υπεριορδανίας,  η Παλαιστίνη τελούσε τότε υπό αγγλική εντολή, ιδρύθηκε η Σαουδική Αραβία με τον Ουαχαμπιτισμό- πουρινατικό Ισλάμ- ως θρησκεία  (φτωχή και άγονη μέχρι την ανακάλυψη πετρελαίου στα μέσα του παρελθόντος αιώνα).  

Είχε αγνοηθεί τότε από τους Δυτικούς η ύπαρξη τουρκικού εθνικισμού στον άλλοτε οθωμανικό στρατό  και δεν ανέμεναν τουρκική αντίσταση.  Βέβαια ο Ατατούρκ , μέχρι να επικρατήσει το 1922/23, παρουσίαζε τον αγώνα του ως αγώνα  για  την υπεράσπιση του Ισλάμ από τη Σταυροφορία της Δύσης, δεν ήρθε σε άμεση ρήξη με τη σουλτανική  κυβέρνηση,  χρησιμοποίησε σώματα Καυκάσιων ατάκτων κατά του ελληνικού στρατού μέχρι να συγκροτήσει τακτικό στρατό που εξαπέλυσε την μεγάλη επίθεση κατά του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922.

Μετά την επικράτησή του κατήργησε το Σουλτανάτο το 1922, το Χαλιφάτο (1923) και με μια σειρά μεταρρυθμίσεων προσπάθησε να κάνει τη νέα Τουρκία κοσμικό κράτος. «Όσα ελλείματα και να είχε ο Κεμαλισμός τον 20ό αιώνα ( ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας σήμαινε εκδυτικισμό, απουσία μεσαίας  τάξης, προνομιούχος τάξη ο στρατός  ως θεματοφύλακας του κοσμικού κράτους, μη επίδειξη ευαισθησίας για   λειτουργική δημοκρατία  και για το Κουρδικό ζήτημα) η ισλαμική ατζέντα του Ερντογάν δεν αποτελούσε εναλλακτική,  τόσο για την εσωτερική όσο και για την εξωτερική πολιτική» καταλήγει ο κ. Σφέτας.  

Έθνος