Ο Πτέραρχος Παναγιώτης Μπαλές (φώτο), Αρχηγός Σχηματισμού ΡΗΑΝΤΟΜ για την ΚΥΠΡΟ το 1974

Φράφει ο σμήναρχος ε.α. Γιώργος Φιλιππής

Στις   8-3-2020, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ‘’Καθημερινή’’, άρθρο του καθηγητού κ. Ευάνθη Χατζηβασιλείου, σχετικό με το κυπριακό θέμα.

Στις 7-4-2020, ο πτέραρχος κ. Παναγιώτης Μπαλές, απάντησε για την αποστολή των ελληνικών  Phantoms F-4 στην Κύπρο, από την θέση ενός εκ των πρωταγωνιστών των ημερών εκείνων.

    Οι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων  στον όρκο που δώσαμε, δηλώσαμε μεταξύ άλλων, και υπακοή στους ανωτέρους μας. Πιστεύω ότι ο όρκος θα έπρεπε να περιλαμβάνει και την υπακοή στην εκλεπτυσμένη και ευαίσθητη συνείδηση, η οποία από μόνη της αποτελεί τον μεγάλο και αλάνθαστο κριτή, αφού φυτεμένη μέσα μας εκ κατασκευής, μας προσφέρει την αντίληψη του έξω κόσμου σε σχέση με το εγώ, συνεπώς λειτουργεί ως άλλη πυξίδα. Βεβαίως το αν, πότε και πώς πρέπει να αντιδρούμε με βάση αυτήν, είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα, και προφανώς πολύ προσωπικό.

    Αποφεύγω να αναφέρομαι σε θέματα που γνωρίζω λίγο, γιατί απεχθάνομαι το: ‘’όλοι έχουν γνώμη για όλα’’, και αντιθέτως σέβομαι το: ’’αρχηγού (ειδήμονος) παρόντος, πάσα αρχή παυσάτω’’ αφού δεν είμαστε εν προκειμένω όλοι ειδικοί για τα πάντα και ‘’φαντομάδες’’.

    Δεδομένης όμως της υποχρεώσεως υπακοής στην συνείδηση, και έχοντας τις ιδιότητες του ιπταμένου αξιωματικού της πολεμικής αεροπορίας και κυρίως του αναλυτού αξιωματικού πληροφοριών, παραθέτω τα ακόλουθα:

    Έχοντας μελετήσει σημαντικό μέρος της υπάρχουσας βιβλιογραφίας που προέρχεται κυρίως από μαρτυρίες σχετικά με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, θεωρώ ότι τα σκοτεινά-ασαφή καθώς και τα ανύπαρκτα κομμάτια  της υποθέσεως αυτής είναι τόσα πολλά, που δεν μπορεί να υπάρχει σώφρων άνθρωπος ο οποίος θα θεωρεί ότι έχει την δυνατότητα να προσφέρει κυρίως δια του γραπτού λόγου του ο οποίος μένει, σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα στην κοινή γνώμη για τα γεγονότα αυτά, ή έστω να την στρέψει προς μια περιορισμένης εμβέλειας μεν, αλλά αρκούντος αντικειμενική και ασφαλή κατεύθυνση. Επομένως με το άρθρο του κυρίου Χατζηβασιλείου δεν θα ασχοληθώ, θεωρώντας ότι υποβίβασε δι’ αυτού κατά πολύ το σχήμα του, ή σε κάτι άλλο αποσκοπούσε.

    Εξαίρεση σ’ αυτόν τον κανόνα της ελλιπέστατης για το θέμα πληροφόρησης, αποτελούν τα βιώματα και οι προσωπικές μαρτυρίες κάποιων πρωταγωνιστών, που με θάρρος και υπακούοντας στην εκλεπτυσμένη όπως προανέφερα συνείδησή τους, έκαναν το καθήκον τους και τήρησαν τον όρκο τους στην δύσκολη ώρα. Και αυτοί που κατέθεσαν πληροφορίες για την υπόθεση αυτή, ήταν κυρίως ηγέτες διαφόρων επιπέδων και προελεύσεων.

    Υπάρχουν 2 μοντέλα ηγέτη. Αυτός που σε οποιεσδήποτε συνθήκες τον ακολουθείς και πειθαρχείς ηθελημένα γιατί σε εμπνέει, γιατί τον εμπιστεύεσαι, γιατί ξέρεις ότι μπορεί να πάρει τις σωστές αποφάσεις ακόμα και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, και αυτός που δεν θέλεις να τον έχεις στα δύσκολα, γιατί έχει επιδείξει  ανικανότητα, και έλλειψη ήθους, ακόμα κι αν είναι ο 1 από τους 8. Στους δεύτερους, νομίζω ότι η επιείκεια πρέπει να είναι πολύ φειδωλή, (βεβαίως δυστυχώς συμβαίνει συχνά ακριβώς το αντίθετο), γιατί αν στην ειρήνη επέδειξαν αυτά τα ‘’προσόντα’’, τότε στον πόλεμο και σε ό,τι άλλο δύσκολο, είναι σίγουρο ότι προς χαράν του εχθρού, θα προκαλέσουν καταστροφές.  Αυτό το έχει αποδείξει κατηγορηματικά και αδιαμφισβήτητα η ιστορία.

    Στους ανθρώπους της πρώτης κατηγορίας, ανήκει ο πτέραρχος Μπαλές τον οποίο είχα την τιμή να έχω διοικητή μου. Υπήρξε ο ηγέτης που συνδύαζε την επιμονή για την απόκτηση του καλύτερου προϊόντος εκ της εργασίας, τον τολμηρό αλλά και συνετό στρατιώτη-πολεμιστή, τον άνθρωπο, τον πατριώτη που αγωνιά για την πατρίδα. Είναι φτιαγμένος από αυτήν την μαγιά, που στην Κύπρο, δεν θα φαινόταν παράδοξο, αν παρέμενε περισσότερο από τα 5 λεπτά, πλήττοντας τουρκικούς στόχους ευκαιρίας αν είχε πυρομαχικά, ή κάνοντας αναγνώριση και δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες,  παρά την υπεροχή της εχθρικής αεροπορίας, και μετά μη έχοντας άλλα καύσιμα, θα προσγειωνόταν με κατολίσθηση  από μεγάλο ύψος σε αεροδρόμιό μας. Επομένως ό,τι έγραψε για το θέμα στο άρθρο του, είναι χωρίς αμφιβολία αξιόπιστο και έγκυρο.

    Για να προλάβω ‘’πονηρές’’ σκέψεις περί υπερβολών για τον κύριο Μπαλέ, θυμίζω ότι αυτή η μαγιά είναι πολύ γνώριμη προς μισούντας και αγαπώντας ημάς τους Έλληνες. Αρκεί μια μικρή προσπάθεια, για να θυμηθούμε  την δράση (τι ακριβώς έκανε) και τις επιτυχίες στην Κύπρο της Α’ Μοίρας Καταδρομών που πήγε εκεί με την αποστολή ‘’ΝΙΚΗ’’, τα ηρωικά πληρώματα των Noratlas, (όχι όλοι), και κυρίως του κυβερνήτου του ‘’ΝΙΚΗ 15’’ Ευάγγελου Πετρουλάκη ο οποίος επέμενε και τελικά απογειώθηκε από την Σούδα, παρά την εντολή ‘’καμμία απογείωση μετά την δωδεκάτη ώρα’’, η οποία δόθηκε για να προλάβουν να επιστρέψουν με την κάλυψη της νύκτας.  Επίσης θυμίζω την δράση του κυβερνήτη του αρματαγωγού ΛΕΣΒΟΣ Ελευθέριου Χανδρινού ο οποίος υπολογίζοντας μόνο την παράμετρο ‘’χρέος προς την πατρίδα’’, προσέβαλε με τα πυροβόλα του πλοίου του τον τουρκοκυπριακό θύλακα Μούταλος της Πάφου στις 20 Ιουλίου, προκαλώντας στους τούρκους τέτοια σύγχυση, που λίγο μετά, τα αεροπλάνα τους έπληξαν 3 πολεμικά πλοία τους με αποτέλεσμα να έχουν βαρειές απώλειες, νομίζοντας ότι είναι Ελληνικά. Επίσης θυμίζω την αερομαχία των Δινόπουλου και Σκαμπαρδώνη στο Αιγαίο που παρά την απώλεια ασυρμάτου από την τροχοδρόμηση πριν την απογείωση, είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη ενός τουρκικού F-102 και την πτώση ενός άλλου. Επομένως ναι, είναι σίγουρο ότι θα καταγράφονταν κι άλλα τέτοια ‘’καμώματα’’ αν οι κάθε λογής προδότες και ανάξιοι δεν μας κρατούσαν ‘’δεμένους’’. Αυτοί και πολλοί άλλοι γνωστοί και  άγνωστοι, τίμησαν στον πόλεμο της Κύπρου με την γενναιότητά τους, τις πρωτοβουλίες τους και την πίστη τους στο ήθος και στο καθήκον, την πατρίδα και το σχήμα τους, με αντάλλαγμα την αιώνια μνήμη και ευγνωμοσύνη  των νεοτέρων γενεών, όσο κι αν αυτές έχουν στραφεί στην καταστροφική ραστώνη. Σεβασμός και τιμή λοιπόν και προς αυτούς που τους κράτησαν απλώς σε ‘’ετοιμότητα’’, την ώρα που Ελληνικό αίμα χυνόταν, και μια ακόμα πατρίδα γη Ελληνική, σκλαβωνόταν, εμποδίζοντάς τους να δείξουν  την άλλη όψη του Έλληνα. Και αυτό θα γινόταν σίγουρα για τον επιπλέον λόγο ότι τους έχουμε πολλά μαζεμένα.

    Όμως οτιδήποτε λέγεται και κυρίως οτιδήποτε γράφεται, πρέπει να το χαρακτηρίζει η μέγιστη κατά το δυνατόν αξιοπιστία, ειδικά όταν πρόκειται για ένα τόσο σημαντικό θέμα και ακόμα περισσότερο όταν δεν έχει υπάρξει επίσημη ολοκληρωμένη και αντικειμενική πληροφόρηση γι αυτό. Συνεπώς ακόμα και αν πρόκειται για τις μαρτυρίες απολύτως αξιόπιστων πηγών όπως ο κύριος Μπαλές, δεν βλάπτει καθόλου να προστίθενται πληροφορίες και από άλλες αξιόπιστες πηγές, ώστε να πειστεί και ο πιο ‘’δύσκολος’’ σχολιαστής.

    Ας δούμε λοιπόν εν συντομία την δραστηριότητα των τούρκων τις πρώτες ημέρες της αποβιβάσεώς τους στην Κύπρο, όπως καταγράφηκαν από αυτόπτες μάρτυρες που βίωσαν τα γεγονότα. Είναι αναγκαίο να επισημανθεί, ότι πριν την 20^η Ιουλίου, η Ελληνική πλευρά είχε πληρέστατη εικόνα για τις προετοιμασίες τους  από πηγές των υπηρεσιών πληροφοριών της.  Ήταν γνωστές εγκαίρως και σε πληρότητα όλες οι πληροφορίες που αφορούσαν την τοποθεσία φορτώσεως στην τουρκία, τον αριθμό πλοίων, τον αριθμό στρατευμάτων, τον αριθμό και τύπο αρμάτων και των άλλων μέσων που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν στην Κύπρο.

    20 Ιουλίου 1974, ώρα 04.45, ημέρα Σάββατο. Η περιοχή της Κυρήνειας συνταράχτηκε από εκρήξεις, διελεύσεις πολεμικών αεροπλάνων και πολυβολισμού της παραλιακής οδού και άλλων στόχων. Τα τουρκικά πλοία προχώρησαν δυτικά της Κυρήνειας και προσέγγισαν τους χώρους αποβιβάσεως. Η δύναμή τους ήταν 1 αρματαγωγό, 5 αντιτορπιλικά, 2 κανονιοφόροι, 2 οπλιταγωγά, και 25 αποβατικά διαφόρων τύπων. Μέχρι τις 09.00, 50 αποβατικά, αποβίβασαν περίπου 3.000 στρατιώτες. 5 από αυτά, κατευθύνθηκαν αρχικά προς την ακτή της Γλυκιώτισσας, όμως επειδή διαπίστωσαν ότι η τοποθεσία ήταν ακατάλληλη για αποβίβαση, πήραν δυτική πορεία παραπλέοντα την ακτογραμμή, αναζητώντας κατάλληλο χώρο με τελική κατάληξη στο Πεντεμίλι. Οι απώλειες που υπέστησαν οι τούρκοι που βρίσκονταν μέσα στα 5 αυτά αποβατικά σκάφη κατά την διάρκεια της προσπάθειάς τους ανεύρεσης κατάλληλης ακτής, ήταν 480 περίπου άνδρες από τους 600 που επέβαιναν σ’ αυτά.

    Το αρματαγωγό προσπάθησε αρχικά 2 φορές να προσεγγίσει την ακτή για να αποβιβάσει άρματα μάχης αλλά απέτυχε, έτσι οι στρατιώτες αποβιβάζονταν μόνο με τον ατομικό οπλισμό τους, χωρίς την κάλυψη αρμάτων. Συγχρόνως γινόταν μεταφορά δυνάμεων με ελικόπτερα και μεταφορικά αεροπλάνα που έριχναν αλεξιπτωτιστές  νοτιότερα της περιοχής της Κυρήνειας, με σκοπό την δημιουργία αεροπρογεφυρώματος, τα δε αποβατικά με συνεχείς πλόες μετέφεραν  στρατιώτες στα δημιουργηθέντα ήδη μικρά προγεφυρώματα μέχρι την ώρα 13.00 οπότε τερματίστηκε η αποβίβαση. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι τα προγεφυρώματα αυτά, βρίσκονταν βορείως της παραλιακής οδού, όπου κατελάμβαναν έκταση πλάτους μόνο 200-300 μέτρων και εκεί παρέμειναν οι τούρκοι έχοντας 15 μόνο άρματα μάχης, αυτοεγκλωβισμένοι, μέχρι τις 22 Ιουλίου και ώρα 11.55, και πιθανόν θα παρέμεναν περισσότερο αν καθυστερούσε η κατάπαυση του πυρός που ίσχυε από ώρα 16.00 της ίδιας ημέρας, οπότε έσπευσαν να προχωρήσουν. Μόνο τότε, και πάλι κινούμενοι διστακτικά, πραγματοποίησαν την πρώτη τους επίθεση (στον Άγιο Γεώργιο και στην Κυρήνεια), και αφού 2 ώρες πριν, είχαν αφιχθεί ενισχύσεις.

    Οι τούρκοι, όσο έμειναν στην ακτή, δηλαδή από την 20^η Ιουλίου ώρα 04.45 μέχρι την 22^α Ιουλίου ώρα 11.55, σχεδόν συνωθούντο στην στενή έκταση στην οποία αποβιβάστηκαν. Επικρατούσε απραξία, αμηχανία και δεν φαινόταν ότι ανησυχούν για πιθανή προσβολή τους από ελληνικές δυνάμεις. Έδιναν την εντύπωση ότι δεν γνώριζαν τι έπρεπε να κάνουν, πού να στραφούν, ποιες θέσεις να καταλάβουν.

    Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να καταλάβει ποιά θα ήταν τα αποτελέσματα του βομβαρδισμού από τα ελληνικά F-4 μέσα όμως στο προαναφερόμενο χρονικό διάστημα. Μετά, η κατάσταση θα γινόταν συνεχώς δυσκολότερη και οι επιτυχίες κατά πολύ μικρότερες, λόγω της διασποράς των χερσαίων δυνάμεών τους, αλλά και της επικράτησης στον κυπριακό εναέριο χώρο, της τουρκικής αεροπορίας.

    Θα τελειώσω με τις μαρτυρίες πρωταγωνιστών και αυτοπτών μαρτύρων στελεχών της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛ.ΔΥ.Κ., καθώς και πολιτών οι οποίοι είπαν:

    ‘’Αν δρούσαν τα ελληνικά Phantoms, θα καταστρεφόταν μεγάλο μέρος των αποβατικών δυνάμεων, θα καθυστερούσε η τουρκική προέλαση, θα βελτιωνόταν το ηθικό των μαχητών, δεν θα διευρυνόταν το προγεφύρωμα, και κυρίως δεν θα πραγματοποιείτο η συνένωση του προγεφυρώματος με το αεροπρογεφύρωμα, καθώς και του θύλακα Αγύρτας -Λευκωσίας πριν την εκεχειρία της 22ας Ιουλίου ώρα 16.00. Η καταστροφή ή η καθήλωση του εχθρού σε ένα μικρής εκτάσεως προγεφύρωμα, θα καθιστούσε αδύνατη την περαιτέρω ενίσχυσή του, και θα αναγκαζόταν ή να αποχωρήσει, ή να μην μπορεί να εκτελέσει την 2^η φάση της εισβολής’’.

Ο Γεώργιος Φιλιππής είναι Σμήναρχος ε.α.