Μία έκρηξη και ένας «σεισμός» σφράγισαν την ειδησεογραφία το περασμένο δεκαπενθήμερο. Η μία στον Λίβανο πραγματική, και η άλλη στη Μέση Ανατολή πολιτική. Και οι δύο ήταν αποτέλεσμα της οργανωμένης από χρόνια προσπάθειας επικράτησης της Τουρκίας και του Ιράν ως περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή.

«…Η απόρριψη του κοσμικού κράτους και υιοθέτηση της ταυτοτικής πολιτικής είναι ένας ικανός τρόπος για να συσπειρωθεί η πολιτική στήριξη… Ομως, είναι επίσης μια συνταγή πολέμου».

Gideon Rachman

του Αντώνη Τριφύλλη

Μία έκρηξη και ένας «σεισμός» σφράγισαν την ειδησεογραφία το περασμένο δεκαπενθήμερο. Η μία στον Λίβανο πραγματική, και η άλλη στη Μέση Ανατολή πολιτική. Και οι δύο ήταν αποτέλεσμα της οργανωμένης από χρόνια προσπάθειας επικράτησης της Τουρκίας και του Ιράν ως περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή.

Ας δούμε εν συντομία τις διαφορές και τις ομοιότητες που σφραγίζουν τις πολιτικές των δύο χωρών.

Οικονομία. Η Τουρκία στήριξε τη θεαματική ανάπτυξή της την τελευταία εικοσαετία στις ξένες άμεσες επενδύσεις. Τεράστια κεφάλαια βρήκαν και αξιοποίησαν ένα φιλικό αναπτυξιακό περιβάλλον, με σχετικά φτηνό εργατικό δυναμικό και άριστο επιστημονικό προσωπικό. Τα τουρκικά πανεπιστήμια άνθησαν με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Με άλλα λόγια η φιλελεύθερη οικονομία και η προοπτική για ένταξη στην ΕΕ κατέκτησαν την εμπιστοσύνη των αγορών, συνέβαλαν στη σταθερότητα του νομίσματος και έδωσαν τη δυνατότητα στο Κράτος να χτίσει μια θαυμαστή υπηρεσία Υγείας. Μετά το πραξικόπημα, την απομάκρυνση από τη Δύση και τις πολεμικές δαπάνες στα ύψη έφεραν τη χώρα στα πρόθυρα της προσφυγής στις υπηρεσίες του «δαίμονα» ΔΝΤ.

Το Ιράν με την επικράτηση της  Ισλαμικής Δημοκρατίας έκλεισε σταδιακά όλες τις πόρτες εκσυγχρονισμού. Η οικονομία του στηρίχθηκε αποκλειστικά σχεδόν στα έσοδα από το πετρέλαιο. Οι ξένες επενδύσεις που είχαν πραγματοποιηθεί στην αρχική περίοδο της Επανάστασης σταδιακά στέρεψαν. Πολλές εταιρείες έκλεισαν και μια ισχυρή και μορφωμένη μεσαία τάξη μαράζωσε.

Πολιτική. Το λαϊκό κράτος, που κληρονόμησε η Τουρκία από τον Ατατούρκ, περιορίστηκε. Με την εξάπλωση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ, ο Λίβανος, η Λιβύη και με τη δημιουργία στρατιωτικών βάσεων εκτός επικρατείας της, ο κρατικός στρατιωτικός καπιταλισμός ολοκλήρωσε τη θηλιά του στην οικονομία. Τέλος, η προσπάθειά της να εκβιάσει τους νατοϊκούς εταίρους με την ανάπτυξη στενών δεσμών με τη Ρωσία, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Η Ρωσία με μια σοφή στρατηγική ισορροπιών, βρέθηκε σε πολλές περιπτώσεις απέναντί της.

Ωστόσο υπάρχει ακόμη δυνατότητα επιστροφής στην κανονικότητα. Η ΕΕ έχει ανάγκη την Τουρκία, αλλά μια Τουρκία φιλελεύθερη, αξιόπιστο εταίρο της Συμμαχίας και με προοπτική την ένταξή της σε συμφωνία Ελεύθερων Εμπορικών  Συναλλαγών.

Το Ιράν από την άλλη πλευρά ακολούθησε την πολιτική δημιουργίας πολιτοφυλάκων. Η Χαμάς, η Χεσμπολάχ χρηματοδοτούνται από το Ιράν, συμμετέχουν στην εξουσία στον Λίβανο, και επιβάλλουν την παρουσία τους με τα όπλα. Ο πόλεμος του Ιράν δι’ αντιπροσώπων σε τρίτες χώρες οδήγησε σε κάποιες περιπτώσεις σε διωγμό των μη Σιιτών μουσουλμάνων. Ιράκ, Συρία και Λίβανος ξεσήκωσαν τους Σουνίτες εναντίον του. Ομως η έκρηξη στον Λίβανο αποκάλυψε ότι η συμμετοχή τους στη διακυβέρνηση είναι αποτυχημένη. Η σεκταριστική αντίληψη των πραγμάτων έχει δημιουργήσει μια σειρά από πολιτοφυλακές που μιμούνται τον ρόλο των κατεστημένων φρουρών της επανάστασης στο Ιράν.

Το Ισραήλ. Σαν βόμβα έσκασε η Συμφωνία Ειρήνευσης και Συνεργασίας Ισραήλ – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ανεξάρτητα αν επελέγη αυτή η στιγμή για να βοηθήσει τον κ. Τραμπ και τον κ. Νετανιάου εν όψει εκλογών του ενός και διαρκούς αναταραχής με καθημερινές διαδηλώσεις στο σπίτι του άλλου, η Συμφωνία η ίδια είναι συνταρακτική. Εχουν βέβαια προηγηθεί οι αντίστοιχες Συμφωνίες στο παρελθόν με την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Ομως η σημερινή Συμφωνία είναι ευρύτερη. Εκτός από την αμοιβαία αναγνώριση των δύο κρατών, προβλέπεται και οικονομική, τεχνολογική και επιστημονική συνεργασία, καθώς και συνεργασία για την Ασφάλεια. Τα μεν πλούσια Εμιράτα διαθέτουν το χρήμα, το δε Ισραήλ την τεχνογνωσία. Το παράδοξο, αν όχι το ευτράπελο, της ιστορίας είναι ότι δύο μη αραβικές χώρες, η Τουρκία και το Ιράν, κάλεσαν τον Αραβικό Σύνδεσμο να καταδικάσει τη Συμφωνία, επικαλούμενες το δίκαιο του παλαιστινιακού λαού. Το Μπαχρέιν και το Ομάν όμως δήλωσαν ότι είναι έτοιμα να ακολουθήσουν τον δρόμο που χάραξε η λογική.

Πώς τα κατάφερε το «σιωνιστικό κράτος»; Είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί.

Το μαστίγιο και το καρότο. Το μαστίγιο είναι οι πολεμικές επιχειρήσεις σε οποιαδήποτε απειλή. Το καρότο, η συστηματική πολιτική παρέμβαση με αιχμή τη Μοσάντ σε χώρες του Σαχέλ και του Μαγκρέμπ που βρίσκονται αντιμέτωπες με τον αυξανόμενο κίνδυνο τζιχαντιστών. Η Μοσάντ δεν είναι απλά μια υπηρεσία πληροφοριών. Προσφέρει και υπηρεσίες διακυβέρνησης, οικονομικής βοήθειας, ασφάλειας κ.λπ. Και τις υπηρεσίες της αξιοποιεί η ισραηλινή κυβέρνηση με συστηματικό τρόπο εδώ και χρόνια. Οι αντίπαλοι του Ισραήλ χρησιμοποιούν μόνο το μαστίγιο, στήνοντας οργανώσεις που με τον καιρό αυτονομούνται ως πελατειακά συστήματα προς όφελος των μελών της.

Υπάρχουν βέβαια και αναλυτές που προβλέπουν ότι οι εξελίξεις θα έχουν κακό τέλος για την ειρήνευση στην περιοχή. Το άμεσο μέλλον θα δείξει.

Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος της διαΝΕΟσις, του ΕΛΙΑΜΕΠ και πρώην στέλεχος της ΕΕ.

ΒΗΜΑ