Ανακοινώθηκαν πρόσφατα τα αποτελέσματα της «μελέτης της Σαγκάης», η οποία αποτελεί μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την κατάταξη των πανεπιστημίων σε παγκόσμια κλίμακα. Τα εργαλεία ανάλυσης, αν και διαφέρουν ανά μελέτη και είναι υπό αμφισβήτηση για την ευρύτητα και την επάρκειά τους, αντικατοπτρίζουν έστω και συγκριτικά την ποιότητα της εκπαίδευσης και της έρευνας των πανεπιστημίων της μελέτης. Η πλειονότητα των ελληνικών μέσων ενημέρωσης που σχολίασαν τη μελέτη προέβη σε «θριαμβολογίες» για την κατάταξη των επτά μεγαλύτερων ελληνικών πανεπιστημίων και πολυτεχνείων εντός των 1.000 καλύτερων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων του πλανήτη. Ο διάλογος που ακολούθησε κυμάνθηκε μεταξύ υπερηφάνειας για το «επίτευγμα της επιστημονικής ιδιοφυΐας των Ελλήνων που αντιστέκονται στις δυσκολίες» και αντιπαράθεσης για το αν η αριστεία είναι προϋπόθεση για πρόοδο ή απλώς μια ανούσια εμμονή που δυστυχώς συζητείται έντονα ακόμα και σε υψηλό επίπεδο.

Προσεκτική ανάγνωση των αποτελεσμάτων της μελέτης μάλλον θα μετρίαζε τη «θριαμβολογία» για τη θετική είδηση της παρουσίας 7 εκ των 24 ελληνικών πανεπιστημίων και πολυτεχνείων στον παγκόσμιο ακαδημαϊκό χάρτη. Τα τελευταία 10 χρόνια, τo Πανεπιστήμιο Αθηνών έπεσε κατά περισσότερες από 100 θέσεις, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο κατά 150 θέσεις, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο κατά σχεδόν 200 θέσεις και μαζί με τα Πανεπιστήμια Κρήτης, Ιωαννίνων, Πατρών και Θεσσαλίας βρίσκεται χαμηλότερα από τα 600 καλύτερα πανεπιστήμια. Σε υψηλότερες θέσεις από τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται πανεπιστήμια μεγάλων χωρών αλλά και πανεπιστήμια μικρών χωρών, όπως το Ισραήλ, η Ιρλανδία, η Ελβετία, η Αυστρία, ή κρατών χωρίς μακροχρόνια παράδοση στην Παιδεία όπως η Σαουδική Αραβία, η Βραζιλία, η Ταϊβάν, το Μεξικό, η Αργεντινή, η Τσεχία και η Νότια Αφρική. Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται να επαναπροσδιορίσει με ειλικρίνεια τη θέση της σχετικά με την κατάσταση των δημόσιων πανεπιστημίων, που έχει οδηγήσει είτε σε μόνιμη απουσία 17 εξ αυτών από τον «παγκόσμιο χάρτη» ή σε σημαντική υποβάθμιση της θέσης των υπολοίπων που ακόμα περιλαμβάνονται σε αυτόν.

Μελέτες σαν αυτή δείχνουν ότι η οικονομική ένδεια της Ελλάδας των τελευταίων 10 ετών υποβάθμισε την ποιότητα λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων. Αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο σφάλμα που διαπράχθηκε την περίοδο της οικονομικής κρίσης, με ανυπολόγιστες ακόμα συνέπειες. Αντί εκλογίκευσης της λειτουργίας σε συνδυασμό με εξυγίανση ή εκκαθάριση των προβληματικών δομών των ελληνικών πανεπιστημίων, η οικονομική κρίση έγινε αιτία για οριζόντιους σαρωτικούς περιορισμούς της έρευνας και της εκπαίδευσης. Αντί συστηματικής αξιολόγησης και στοχευμένης ενίσχυσης των πυρήνων αριστείας που θα χρησιμοποιούνταν σαν πρόπλασμα για την αναγέννηση των πανεπιστημίων, διδάσκοντες και ερευνητές οδηγήθηκαν εκ των πραγμάτων σε φυγή στο εξωτερικό. Υπό αυτές τις συνθήκες, η καθολική υποβάθμιση των πανεπιστημίων τα τελευταία 10 χρόνια δεν αποτελεί έκπληξη αλλά αναμενόμενη θλιβερή εξέλιξη. 

Η κατάταξη της Σαγκάης αφήνει ωστόσο και ψήγματα ελπίδας. Μεμονωμένα τμήματα και πανεπιστήμια όπως το Πανεπιστήμιο Κρήτης, η Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η Ιατρική του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ίσως και άλλα που η μελέτη δεν συμπεριέλαβε αντιστάθηκαν στην πορεία υποβάθμισης και διατήρησαν ή βελτίωσαν τη θέση τους. Η ελληνική κοινωνία και η ηγεσία της οφείλουν να μελετήσουν τους μηχανισμούς ανάδρασης που ανέπτυξαν οι ακαδημαϊκές μονάδες που αντιστάθηκαν στην κρίση και, σε συνδυασμό με παραδείγματα χωρών που βελτιώνονται συνεχώς, να τις χρησιμοποιήσουν ως πρότυπο για την αναδιάταξη του ελληνικού χάρτη εκπαίδευσης και έρευνας.

Αν αυτό δεν συμβεί, η Ελλάδα, ύστερα από 40 χρόνια συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ενωση, κινδυνεύει να αρχίσει να μετράει πανεπιστήμια που θα αποβάλλονται από τη λίστα των 1.000 καλύτερων του κόσμου με προφανείς επιπτώσεις για την αξιοπιστία των πτυχίων αυτών των πανεπιστημίων στη διεθνή ακαδημαϊκή και επαγγελματική πραγματικότητα. 

* Επίκουρος καθηγητής Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή «Lewis Katz» Πανεπιστημίου Temple, Φιλαδέλφεια, ΗΠΑ.

 Kathimerini

Στα 500 κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ένα ελληνικό Πανεπιστήμιο βρίσκεται στα πεντακόσια κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως και συνολικά έξι ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται μεταξύ των 1000 καλύτερων του κόσμου σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Παγκόσμιας Ακαδημαϊκής Αξιολόγησης των Πανεπιστημίων. Κορυφαίο Ελληνικό Πανεπιστήμιο αναδεικνύεται για άλλη μια χρονιά το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (θέσεις 301-400). Στις θέσεις 501 έως 1000 βρίσκονται πέντε Ελληνικά Πανεπιστήμια και πιο συγκεκριμένα στις θέσεις 501-600 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στις θέσεις 601-700, το Πανεπιστήμιο Κρήτης στις θέσεις 801-900, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στις θέσεις 801-900,  και τo Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στις θέσεις 901-1000.

Η γνωστή και ως “Κατάταξη της Σαγκάης”, ανακοινώθηκε από τον ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό οργανισμό ShanghaiRanking Consultancy, η Παγκόσμια Ακαδημαϊκή Αξιολόγηση των Πανεπιστημίων (AcademicRanking of World Universities -ARWU). Η εν λόγω κατάταξη θεωρείται ως μία από τις τρεις σημαντικότερες παγκόσμιες κατατάξεις. Μεθοδολογικά αξιολογείται κάθε Πανεπιστήμιο που διαθέτει αποφοίτους και καθηγητές βραβευμένους με Νόμπελ ή άλλα σημαντικά βραβεία, ερευνητές των οποίων τα άρθρα έχουν υψηλή επιστημονική απήχηση και επίδραση, και άρθρα και δημοσιεύσεις στα σημαντικά περιοδικά Natureκαι Science. Επιπλέον, στον πίνακα βρίσκονται Πανεπιστήμια με σημαντικό αριθμό δημοσιεύσεων που έχουν συμπεριληφθεί στη βάση Science-Citation Index-Expanded (SCIE) και στη βάση Social Science Index Citation Index (SSCI).

Από το 2003 που ξεκίνησε η δημοσίευση της κατάταξης περισσότερα από 1800 πανεπιστήμια αξιολογούνται κατατάσσονται και από αυτά δημιουργείται ο πίνακας με τα καλύτερα 500. Από την κατάταξη του 2019 και πέρα, δημοσιεύεται πίνακας με τα 1000 καλύτερα Πανεπιστήμια παγκοσμίως.

Με βάση τα αποτελέσματα της Κατάταξης, τα Πανεπιστήμια κατατάσσονται με βάση έξι (6) δείκτες ακαδημαϊκής και ερευνητικής επίδοσης. Για κάθε δείκτη το “καλύτερο” ίδρυμα βαθμολογείται με 100, οπότε κάθε άλλο ίδρυμα βαθμολογείται με το ποσοστό που υπολείπεται της βαθμολογίας του πρώτου.

Οι δείκτες αυτοί είναι οι εξής:

1. Δείκτης ALUMNI: Ο αριθμός αποφοίτων που έχουν λάβει βραβεία (Nobel, Field) με βάρος 10%,

2. Δείκτης AWARD: Ο αριθμός μελών ΔΕΠ που έχουν λάβει βραβεία (Nobel, Field ) με βάρος 20%,

3. Δείκτης HiCi: Ο αριθμός μελών ΔΕΠ που συμπεριλαμβάνονται σε λίστες ερευνητών με πολύ μεγάλο αριθμό ετερο-αναφορών με βάρος 20%,

4. Δείκτης Ν&S:Ο αριθμός δημοσιεύσεων στα περιοδικά Nature και Science από το  2014 έως το 2018με βάρος 20%,

5. Δείκτης PUB: Ο αριθμός δημοσιεύσεων που συμπεριλαμβάνονται στις βάσεις δεδομένων Science Citation Index and Social Sciences Citation Index με βάρος 20%,

6. Δείκτης PCP: Η Κανονικοποιημένη κατά κεφαλή ακαδημαϊκή επίδοση, η οποία προκύπτει από το σταθμισμένο άθροισμα των παραπάνω δεικτών διά του αριθμού των μελών ΔΕΠ, με βάρος 10%.

Μία ακόμα σημαντική διάκριση που προκύπτει από την ανάλυση είναι ότι το ΕΚΠΑ είναι πρώτο μεταξύ των 20 Βαλκανικών Πανεπιστημίων που βρίσκονται στην Κατάταξη της ARWU.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι αποτελεί ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία τόσο για το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών όσο και για τα υπόλοιπα πέντε ελληνικά Πανεπιστήμια η συμπερίληψη τους στον πίνακα κατάταξης της Σανγκάης (ARWU).  Στη συγκεκριμένη κατάταξη το 30% της συνολικής βαθμολογίας   προκύπτει από απόφοιτους και καθηγητές που έχουν κερδίσει βραβείο Νόμπελ ή και FIELD METAL στο πεδίο των μαθηματικών, ενώ δεν λαμβάνονται υπόψη άλλα σημαντικά βραβεία, μετάλλια και προσωπικές τιμές. Συνεπώς τα ελληνικά Πανεπιστήμια στα συγκεκριμένα κριτήρια κάθε χρόνο παίρνουν μηδέν.

Η θετική εκτίμηση για τη θέση των ελληνικών πανεπιστημίων και ειδικότερα του ΕΚΠΑ στη συγκεκριμένη κατάταξη, ενισχύεται από τα εξής δεδομένα:  Σύμφωνα  με τον Δρ. Isidro Aguillo, o οποίος είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας της Webometrics, δραστηριοποιούνται παγκοσμίως 28.000 Πανεπιστήμια. Οι περισσότερες κατατάξεις συγκεντρώνουν και επεξεργάζονται στοιχεία για αυτό τον αριθμό Πανεπιστημίων. Με βάση συγκεκριμένα και προκαθορισμένα κριτήρια υπολογίζουν δείκτες και τη συνολική βαθμολογία κάθε Πανεπιστημίου. Εν συνεχεία θα επιλέξουν τα 500 ή τα 1000 πρώτα Πανεπιστήμια και δημιουργήσουν τον πίνακα της κατάταξης. Με βάση τα ανωτέρω αδιαμφισβήτητα δεδομένα, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών  που βρίσκεται στα top400 με απλή αναγωγή σε ποσοστό βρίσκεται στο 1,4% των καλύτερων Πανεπιστημίων Παγκοσμίως.  Υπολογίζοντας αντίστοιχα τη θέση των υπόλοιπων ελληνικών πανεπιστημίων το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης βρίσκεται στο 2,1%, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στο 2,5%,  τα Πανεπιστήμια Κρήτης και Ιωαννίνων στο 3,2% και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο 3,5% των καλύτερων πανεπιστημίων παγκοσμίως. Ο μέσος αναγνώστης λοιπόν μπορεί να αναρωτηθεί αν είναι “επιτυχία” ή “αποτυχία” μια τέτοια θέση.

Στην κατάταξη του 2020 συμπεριλαμβάνονται Πανεπιστήμια από 64 χώρες. (Δείτε πίνακα 3).  Τα Πανεπιστήμια από τις Ηνωμένες Πολιτείες κυριαρχούν στη φετινή κατάταξη, με 8 πανεπιστήμια μεταξύ των κορυφαίων 10, 45 Πανεπιστήμια μεταξύ των κορυφαίων 100, 137 Πανεπιστήμια μεταξύ των κορυφαίων 500 και 206 Πανεπιστήμια  μεταξύ των κορυφαίων 1000. Η Κίνα διαθέτει 154 πανεπιστήμια που κατατάσσονται στα Top 1000, 66 Πανεπιστήμια σταTop 500, και 4 στα κορυφαία 100. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει 61 Πανεπιστήμια στα Top1000 πανεπιστήμια,  με 36 από αυτά στα Top 500, 8 στα Top 100 και 2 Πανεπιστήμια στα 10 καλύτερα Πανεπιστήμια παγκοσμίως.  Η Ελλάδα,  χάρη στην παρουσία  ενός Πανεπιστημίου στο top400 (ΕΚΠΑ) και στις πέντε θέσεις στην κατηγορία 501-1000, βρίσκεται στην 37η θέση μεταξύ 64 χωρών που εκπροσωπούνται στην κατάταξη.

Capital.gr