Του Γιάννη Ξένου

Συμπληρώνουμε έναν χρόνο που η τουρκική επιθετικότητα βρίσκεται στα «κόκκινα». Και παρότι κάθε λίγο οι οπαδοί του κατευνασμού της Τουρκίας επαναλαμβάνουν ότι σύντομα θα επέλθει η «αποκλιμάκωση», αφού μεσολαβήσουν οι ΗΠΑ ή οι Γερμανοί, η πολυπόθητη αποκλιμάκωση δεν έρχεται. Ακόμα και χθες, που πολλοί πίστευαν ότι ο Τσαβούσογλου μπροστά στον Γερμανό ομόλογό του θα ήταν πιο συγκρατημένος, αυτός έριξε και πάλι λάδι στην φωτιά. Θιγμένος από την αντίδραση του κυβερνήτη της φρεγάτας «Λήμνος» να διεμβολίσει την τουρκική ναυαρχίδα, Κεμάλ Ρέις, μετά από επιθετική ενέργεια της δεύτερης, απείλησε την ελληνική πλευρά ότι «αυτή τη φορά δε θα προκληθεί ατύχημα, αυτή τη φορά θα κάνουμε αυτό που πρέπει». Με άλλα λόγια ο Τσαβούσογλου θέλει να αφαιρέσει από την Ελλάδα το δικαίωμα της άμυνας, προφανώς γιατί στους τουρκικούς σχεδιασμούς το βασικό σενάριο ήταν ότι η Ελλάδα μετά από ένα δυο τζαρτζαρίσματα, σε στρατιωτικό επίπεδο, θα έτρεχε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων άνευ όρων.

 Η ελληνική αντίσταση που ξεδιπλώνεται το τελευταίο εξάμηνο, από τον Έβρο και μετά, ανατρέπει το βασικό σενάριο της Τουρκίας και αυτό προκαλεί εκνευρισμό στο τουρκικό καθεστώς. Πέρυσι το καλοκαίρι, αμέσως μετά τις εκλογές η Τουρκιά άνοιξε την κάνουλα του μεταναστευτικού και μέσα σε επτά μήνες (Αύγουστος 2019 – Φεβρουάριος 2020) έστειλε στην Ελλάδα 57.368 μετανάστες και πρόσφυγες[1]. Ήταν οι πρώτες βολές στην νέα ελληνική κυβέρνηση και στην Ευρώπη που προανάγγελλαν ότι το επόμενο διάστημα η Τουρκία θα παίξει πιο επιθετικό παιχνίδι. Στα τέλη του Νοεμβρίου 2019 ακολούθησε το τουρκολιβυκό μνημόνιο που υφαρπάζει ΑΟΖ από τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη. Στην πρώτη ουσιαστική συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στις αρχές Δεκεμβρίου θεωρήθηκε ότι ο Ερντογάν θα αποκλιμακώσει την κατάσταση, αλλά το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο. Η επιμονή του πρωθυπουργού να τονίζει ότι η τουρκική ακτοφυλακή σπρώχνει τους μετανάστες/πρόσφυγες στην ελληνική πλευρά αντί να τους εμποδίζει ενόχλησε τον Ερντογάν. Είχε συνηθίσει σε πιο κατευναστικές συμπεριφορές Ελλήνων πρωθυπουργών όπως του Τσίπρα, μερικούς μήνες πριν (τον  Φεβρουάριο του 2019) όπου από την δύο ωρών συνομιλία τους στο «παλάτι» του Ερντογάν ελάχιστα μάθαμε για όσα συζητήθηκαν.   

Από τις αρχές Μαρτίου και την επιχείρηση της ειρηνικής «εισβολής» που είχε ως στόχο να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα, η τουρκική επιθετικότητα είναι πια καθημερινή και εντεινόμενη. Το γεγονός ότι δεν τα κατάφεραν στον Έβρο, σε συνδυασμό με άλλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Τουρκία (οικονομικές, σε άλλα πολεμικά μέτωπα Συρία, Β. Ιράκ, Λιβύη κ.λπ.) ωθεί την τουρκική πλευρά μονίμως να προβαίνει στο επόμενο βήμα για να πάρει την ρεβάνς. Έτσι η κατάσταση βαίνει διαρκώς κλιμακούμενη με τον Ερντογάν να καταφεύγει τόσο στην πολιτιστική γενοκτονία με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τζαμιά, όσο και στην στρατιωτική απειλή.

Τα μηνύματα αντίστασης που λαμβάνει από την ελληνική κυβέρνηση, τις ένοπλες δυνάμεις και τον ελληνικό λαό ερεθίζουν έτι περισσότερο το καθεστώς Ερντογάν. Πίστευαν ότι η δεκαετής οικονομική κρίση σε συνδυασμό την υπονομευτική δουλειά που γίνεται από τα Ίμια και μετά με το αφήγημα περί Ελληνοτουρκικής Φιλίας και η δράση του κυρίαρχου εθνομηδενισμού θα είχαν αμβλύνει την διάθεση για αντίσταση. Επίσης, η Συμφωνία των Πρεσπών είχε ανοίξει την όρεξη στον Ερντογάν που πίστεψε ότι θα έφθανε χωρίς πολύ κόπο σε μια ανάλογη συμφωνία με την Ελλάδα, που θα που αναγνώριζε καθεστώς συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο, δυαρχίας στην Θράκη και θα του παρέδιδε την Κύπρο.

Τον Ερντογάν όμως ερεθίζει κάτι επιπλέον, ότι λόγω της αντίστασης της Ελλάδας, έχουν βρει την ευκαιρία εχθροί της από άλλα μέτωπα (Γαλλία, αραβικός κόσμος, Ισραήλ) να της ασκούν επιπλέον πιέσεις. Καρφί στον μάτι του αποτελεί το ότι η Αίγυπτος συμφώνησε με την Ελλάδα μερική ΑΟΖ ανατρέπει τους τουρκικούς σχεδιασμούς στην Λιβύη, καθώς και ότι η Γαλλία βρίσκει την ευκαιρία μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας να έχει μόνιμη παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και ουσιαστικά αντισταθμίζει την πίεση που δέχεται από την τουρκική διείσδυση στην Αφρική, Γι’ αυτό στις χθεσινές δηλώσεις του ο Τσαβούσογλου τόνισε ότι «Η Τουρκία προτρέπει την Ελλάδα να ‘’μη θέσει τον εαυτό της σε κίνδυνο’’ τρώγοντας το δόλωμα ορισμένων χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα να μην εξαπατάται από χώρες που την πετάνε στο δρόμο του τουρκικού ναυτικού…», καρφώνοντας την Γαλλία, το Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο. Ο Τσαβούσογλου μας θέλει χωρίς συμμαχίες στην περιοχή. Το δίλημμα που μας θέτει η Τουρκία είναι ξεκάθαρο ή εξαφάνιση αν συνεχίζεστε να αντιδράτε και να συμπεριφέρεστε ως ανεξάρτητη χώρα ή μετατροπή  της Ελλάδας σε δορυφόρο της Τουρκίας με «ειρηνικό» τρόπο.

Με την οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, όπου η λίρα συνεχίζει την κατρακυλά και την τουρκική οικονομία αργά ή γρήγορα να έχει μόνη διέξοδο την προσφυγή στο ΔΝΤ, με τα μέτωπα της Λιβύης και της Συρίας όπου αντιμετωπίζει αξεπέραστα προβλήματα και με το κουρδικό αντάρτικο να αναζωπυρώνεται μετά από ένα διάστημα, είναι δύσκολο να ευοδωθεί ο εκβιασμός που γίνεται στην χώρα μας. Αλλά, ο Ερντογάν ποντάρει σε τρεις παράγοντες, ότι στις ΗΠΑ στην προεδρία θα βρίσκεται τουλάχιστον μέχρι τον Ιανουάριο ο «άνθρωπός του» Τραμπ. Αν χάσει τις εκλογές, που είναι το πιθανότερο σενάριο, έχει ένα διάστημα πέντε μηνών ο Ερντογάν, μέχρι να αναλάβει η νέα διοίκηση που τουλάχιστον δεν θα είναι τόσο «φιλική», για να κάνει όποια κίνηση θέλει χωρίς να φοβάται ιδιαίτερη αμερικανική αντίδραση. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η Γερμανία, που για κακή μας τύχη, αυτό το εξάμηνο ασκεί την προεδρία της ΕΕ και οι χώρες της Ευρώπης (Ισπανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Βουλγαρία και Μάλτα) που σε συνεννόηση μαζί της ακολουθούν φιλοτουρκική στάση. Ο τρίτος παράγοντας είναι η ρωσική πολιτική, που χάνει την επιρροή της γειτονικές χώρες όπως η παλαιότερα στην Ουκρανία και σήμερα στη Λευκορωσία και πιστεύει ότι θα ανταποδώσει τα χτυπήματα στο ΝΑΤΟ στηρίζοντας την Τουρκία. Μια κοντόφθαλμη πολιτική που θα στοιχίσει πολλά και στην ίδια την Ρωσία, αφού ο Ερντογάν συχνά πυκνά αναφέρεται στους Τάταρους της Κριμαίας και πόσο καταπιέζονται από την ρωσική διοίκηση[2]. Αλλά χωρίς την ρωσική υποστήριξη είναι αμφίβολο αν η Τουρκία θα επιδείκνυε τέτοιο θράσος στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το εσωτερικό μέτωπο

Όλα τα παραπάνω μας προετοιμάζουν για ένα πολύ δύσκολο πεντάμηνο, όπου οι αντοχές κυβέρνησης, ένοπλων δυνάμεων και λαού θα δοκιμαστούν πολλαπλώς, και η κρίση με το Όρουτς Ρέις είναι δυστυχώς η αρχή. Πολλοί θα αντιτείνουν ότι στην κυβέρνηση στο μέλλον θα κυριαρχήσουν οι φωνές του κατευνασμού της Μπακογιάννη, του ΕΛΙΑΜΕΠ και των μεγάλων συγκροτημάτων του Τύπου (όμιλος Σκάι, όμιλος Μαρινάκη) και θα καταφύγει στην Χάγη με ανοιχτή ατζέντα διαλόγου. Είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο, αλλά σε αυτό τον ένα  χρόνο, παρά τις προσπάθειες κατευνασμού, έχει κινηθεί στην αντίθετη κατεύθυνση, καθώς η τουρκική ιταμότητα δεν επιτρέπει εύκολα συμβιβασμούς. Εξάλλου, όσο ο ελληνικός λαός πιστεύει ότι η αντίσταση στον τουρκικό επεκτατισμό  δεν είναι μάταιη και οι ένοπλες δυνάμεις συνεχίζουν να κάνουν καλά την δουλειά τους, η δυνατότητα στροφής δεν είναι εύκολη, χωρίς να μεταβληθεί σε μειοδοσία.

*****

Η Τουρκία σαν επεκτατική δύναμη που απλώνει τα δίκτυα επιρροής της σε τρεις ηπείρους, Ευρώπη, Ασία και Αφρική έχει μονίμως στραμμένο το βλέμμα της στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι μια από τις μόνιμες επωδούς των Ερντογάν – Τσαβούσογλου είναι ότι η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν τα «κακομαθημένα παιδιά» της Ευρώπης. Η παραπάνω αστειότητα είναι όρος που εφηύρε και χρησιμοποίησε ως τίτλο σε βιβλίο ο καθηγητής Κώστας Κωστής, «αγαπημένο παιδί» του ελληνικού εκσυγχρονισμού. Πολλοί από τον εκσυγχρονιστικό χώρο δίνουν επιχειρήματα στην τουρκική, και αν θέλαμε να επεκταθούμε θα χρειαζόταν να ασχοληθούμε με τους περισσότερους συνεργάτες του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Αλλά ακόμα και αυτοί, με ίσως κάποιες εξαιρέσεις όπως του Αλ. Ηρακλείδη ή του Π. Ιωακειμίδη το τελευταίο διάστημα έχουν σωπάσει ή τουλάχιστον δεν εκφράζουν τα κατευναστικά τους αφηγήματα τόσο συχνά, ζυγίζοντας και τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης. Αντιθέτως, βλέπουμε όλο και συχνότερα πρόσωπα του πατριωτικού χώρου να υποστηρίζουν «μαξιμαλιστικά» επιχειρήματα του αρχιτέκτονα της Συμφωνίας των Πρεσπών, Νίκου Κοτζιά. Ο Κοτζιάς που με την ευκαιρία των ελληνοτουρκικών βγήκε πάλι στον αφρό, χαρακτήρισε την συμφωνία με την Αίγυπτο ως γονατογράφημα[3], αλλά δεν απαντά στο ερώτημα γιατί αυτός επί τέσσερα χρόνια στο ΥΠΕΞ δεν έκλεισε μια καλύτερη συμφωνία με την Αίγυπτο που θα μας γλίτωνε και από το μεταγενέστερο τουρκολιβυκό σύμφωνο.

Άλλοι αναλυτές του πατριωτικού χώρου επαναλαμβάνουν την επιχειρηματολογία του Τσαβούσογλου ότι μας βάζουν μπροστά οι Πομπέο – Ισραήλ – Γαλλία[4] για δικούς τους λόγους και όταν γίνει το επεισόδιο θα βρεθούμε μόνοι μας[5]. Θυμούνται και παλιές ιστορίες από την εισβολή στην Κύπρο για να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία τους,[6] αλλά ξεχνούν ότι πέραν των εγκλημάτων της Χούντας στην Κύπρο, ή του διπλού παιχνιδιού των ΗΠΑ, η Τουρκία δεν θα τολμούσε να προχωρήσει στην εισβολή αν δεν είχε το πράσινο φως από την Ρωσία που ήθελε και τότε να δυναμιτίσει την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η θέση τους είναι ότι επειδή οι δυτικές δυνάμεις δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μετωπικά την Κίνα και την Ρωσία, προκαλούν αναστάτωση σε όλο τον κόσμο και ειδικά στην Μεσόγειο και ότι Τουρκία και Ελλάδα είναι θύματα αυτών των παιγνίων και άρα το καλύτερο που θα είχε να κάνει η Ελλάδα είναι να «μείνει μακριά, να μην καταστεί πεδίο σύγκρουσης αυτών των δυνάμεων»[7]. Πέρα από ότι αυτό το σκεπτικό αθωώνει πλήρως τον τουρκικό επεκτατισμό δεν μας λέει πώς θα αποκλιμακώσουμε μόνοι μας την κατάσταση, όταν η Τουρκία θέτει ως όρο την άνευ όρων παράδοση. Μάλλον αυτή η άποψη εκκινώντας από τον πατριωτικό χώρο, συγκλίνει με την άποψη των εθνομηδενιστών για διάλογο εφ’ όλης της ύλης.    

Αλλά πέρα από αυτές τις «πατριωτικές» φωνές που συσκοτίζουν την κατάσταση, η χώρα τείνει να εμπλακεί και στον εμφύλιο της μάσκας. Οι κάθε βαθμίδος αρνητές της πανδημίας του κορωνοϊού στρέφοντας αποκλειστικά την δημόσια συζήτηση στις δυσάρεστες για όλους επιπτώσεις της πανδημίας αποδυναμώνουν το εσωτερικό μέτωπο. Οι «φυσιολογικές» χώρες έχουν να αντιμετωπίσουν την πανδημία και τα δεινά της, την οικονομική ύφεση, το δημογραφικό που απασχολεί τις περισσότερες χώρες της Δύσης, όπως επίσης και το μεταναστευτικό ή το παραγωγικό τους μοντέλο που έχει προβλήματα κ.ά. Η Ελλάδα και η Κύπρος πέρα από αυτά τα οξύτατα προβλήματα έχουν ένα πολύ μεγαλύτερο και θα το αντιμετωπίσουν στην πλήρη του εκδίπλωση το επόμενο πεντάμηνο, την τουρκική επιθετικότητα. Επομένως, για το επόμενο διάστημα και μέχρι να ανασάνουμε (αν τα καταφέρουμε) από την τουρκική επιθετικότητα η σκέψη και έγνοια μας οφείλει να βρίσκεται στην κύρια αντίθεση, που είναι πως θα βγάλουμε πέρα με την Τουρκία, παραμένοντας ο ελληνισμός αυθύπαρκτη οντότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και όχι δορυφόρος της. Τα υπόλοιπα έπονται.       

[1] Στοιχεία που έχουν αντληθεί από την ιστοσελίδα Γραφείου Ελλάδας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, http://data2.unhcr.org/en/situations/mediterranean/location/5179#_ga=2.148994930.539392293.1598425595-1003861103.1598425595

[2] «Οι Τάταροι της Κριμαίας και ο Ερντογάν», https://ardin-rixi.gr/archives/215311

[3] Κοτζιάς: «Γραμμένη στο πόδι» η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για ΑΟΖ, https://www.tanea.gr/2020/08/08/politics/kotzias-grammeni-sto-podi-i-symfonia-elladas-aigyptou-gia-aoz/    

[4] Στην λογική τους διαχωρίζεται ο «συνετός» Τραμπ από το νεοσυντηρητικό γεράκι Πομπέο που κάνει κουμάντο στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ

[5] Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος, “Η σύγκρουση στο διεθνές κατεστημένο και τα ελληνοτουρκικά πολεμικά σενάρια”, https://slpress.gr/ethnika/i-sygkroysi-sto-diethnes-katestimeno-kai-ta-ellinotoyrkika-polemika-senaria/

[6] «Ο δικτάτορας Ιωαννίδης μιλά απ’ τον τάφο: “Έτσι με εξαπάτησαν οι Αμερικάνοι”», https://www.konstantakopoulos.gr/11812/%ce%bf-%ce%b4%ce%b9%ce%ba%cf%84%ce%ac%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b9%cf%89%ce%b1%ce%bd%ce%bd%ce%af%ce%b4%ce%b7%cf%82-%ce%bc%ce%b9%ce%bb%ce%ac-%ce%b1%cf%80-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%84

[7] Δ. Κωνσταντακόπουλος, “Η σύγκρουση στο διεθνές…,