John E. Herbst is the director of the Atlantic Council’s Eurasia Center and a former U.S. ambassador to Ukraine and Uzbekistan. He tweets @johnedherbst.

Η αναδυόμενη Σινορωσική συμφωνία δικαίως έτυχε μεγάλης προσοχής, αλλά οι παρατηρητές ξέχασαν να ασχοληθούν με τους περιορισμούς αυτής της συμφωνίας και τα πρώτα σημάδια των προβλημάτων που δημιουργεί. Η συμφωνία έχει τις ρίζες της στην επιθετική στροφή της εξωτερικής πολιτικής που έλαβαν και οι δύο χώρες στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Παρακολουθώντας την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008, το Πεκίνο αποφάσισε ότι η αμερικανική παρακμή είχε αρχίσει και θα μπορούσε να εγκαταλείψει την μάντρα της “ειρηνικής ανόδου” και να συνεχίσει τα αυτοκρατορικά σχέδιά της στη Νότια και Ανατολική Θάλασσα της Κίνας. Η Κίνα άρχισε να διεκδικεί αυτά τα ύδατα με την κατασκευή τεχνητών νησιών που προσκρούουν στα δικαιώματα των γειτόνων της και αγνοούν το διεθνές δίκαιο- μια πολιτική που δεσμεύεται να αμφισβητήσει την Ουάσιγκτον. Ίσως λίγα χρόνια νωρίτερα, σίγουρα μέχρι τη διάσκεψη ασφαλείας του Μονάχου το 2007, η Μόσχα καθόρισε μια ρητά ρεβιζιονιστική πολιτική πορεία με σκοπό να διεκδικήσει το “δικαίωμά” της σε μια σφαίρα επιρροής στον μετασοβιετικό χώρο παρά τη γραπτή δέσμευσή της να σεβαστεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των γειτόνων της σε έγγραφα όπως η Πράξη του Ελσίνκι, ο Χάρτης του Παρισιού, οι Συμφωνίες Belovezha και οι διμερείς συνθήκες με την Ουκρανία. Οι συνέπειες αυτής της στροφής περιλαμβάνουν τους πολέμους του Κρεμλίνου κατά της Γεωργίας και της Ουκρανίας. Για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ένα αξιοθέατο αυτής της πολιτικής ήταν η πρόκληση για την πολιτική των ΗΠΑ. Αυτή είναι η βάση για την αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας.

Η Κίνα και η Ρωσία βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως λάφυρο. Τσακώνονται με τα εμπόδια στα αυτοκρατορικά τους σχέδια που προέρχονται από το σύστημα του διεθνούς δικαίου και των θεσμών που δημιούργησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους τα τελευταία εβδομήντα πέντε χρόνια. Η εκκολαπτόμενη συμφωνία διευκολύνεται από την ιδιαιτερότητα ότι το Κρεμλίνο, είναι έτοιμο να εντοπίσει τα τα ππροβλήματα που του δημιουργεί η Ουάσιγκτον και είναι πρόθυμο να αποδεχθεί το κατώτερο καθεστώς εταίρου στη σχέση του με το Πεκίνο. Η ρωσο-κινεζική συνεργασία είναι εμφανής σε διάφορες διμερείς στρατιωτικές και οικονομικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού των θέσεων στον ΟΗΕ, συχνά σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και της κοινής εργασίας στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, το μπλοκ Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική (BRICS), την G20 και αλλού.

Η προσωρινή ευθυγράμμιση των συμφερόντων Κίνας-Ρωσίας είναι απίθανο να ξεπεράσει τις βασικές αρχές της γεωπολιτικής. Αιώνες αμφιλεγόμενων σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ρωσίας επικυρώνουν την αλήθεια ότι οι μεγάλοι, ισχυροί γείτονες είναι συνήθως αντίπαλοι. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε αυτή η διμερής σχέση θα επιστρέψει στον ιστορικό της κανόνα, αλλά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα ζητήματα που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αυτό το αποτέλεσμα. Τα μέρη που πρέπει να παρακολουθήσετε είναι τα κινεζικά-ρωσικά σύνορα και η Κεντρική Ασία. Είναι ο εδαφικός έλεγχος και η προβολή της επιρροής. Οι εντάσεις είναι πιθανό να προκύψουν από την υπερβολική προσέγγιση της Κίνας στα εδάφη αυτά. Η ρήξη θα έρθει όταν το Κρεμλίνο αναγνωρίσει ότι η Κίνα αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση για τα στρατηγικά του συμφέροντα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους της, οι οποίοι απλά θέλουν η Μόσχα να σταματήσει την επιθετικότητά της. Πράγματι, αυτή η εντολή ασφαλείας θα προσφέρει στη Μόσχα ένα μέτρο προστασίας από τα σχέδια του Πεκίνου. Ο κόσμος είναι ήδη μάρτυρας των πρώτων ενδείξεων ανανέωσης της κινεζικής γεωγραφικής εξάπλωσης όσον αφορά τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών.

Από τη Συνθήκη του Νερτσίνσκ (1689) έως τη Σύμβαση του Πεκίνου (γνωστή και ως Συνθήκη του Πεκίνου), τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών είχαν προσαρμοστεί υπέρ της Ρωσίας από αυτό που η Κίνα έχει αναφερθεί ως «άνισες συνθήκες». Θεωρητικά, η Συνθήκη της Καλής Γειτονίας (2001) και η Φιλική Συνεργασία έλυσαν την παρατεταμένη κινεζική δυσαρέσκεια για τα σύνορα, καθώς η Ρωσία εκχήλησε 340 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους και η Κίνα έριξε όλες τις πρόσθετες αξιώσεις της. Ωστόσο, η Κίνα έδωσε στο Κρεμλίνο λόγο να πιστεύει ότι αυτό το ζήτημα είναι ακόμα ζωντανό. Νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, η Πρεσβεία της Ρωσίας στο Πεκίνο δημοσίευσε δήλωση για τον εορτασμό της επετείου των 160 ετών από την ίδρυση του Βλαδιβοστόκ. Αυτό προκάλεσε μια απάντηση στο κρατικό παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο της Κίνας ότι το  Vladivostok κάθεται στη γη που εκχωρήθηκε από την «άνιση συνθήκη του Πεκίνου» και ότι η Haishenwai ήταν η κινεζική πόλη που αντικαθίσταται από το Vladivostok. Ένας Κινέζος διπλωμάτης στην πρεσβεία στο Ισλαμαμπάντ έκανε τις ίδιες δηλώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Όλα αυτά αποτελούν χαμηλών τόνων διενέξεις, αλλά η Κίνα προωθεί σχολαστικά τους ισχυρισμούς της με αναφορές στην ιστορία και, επίσης, με λίγα fake news στην αρχή. Οι Κινέζοι προκάλεσαν το μεγάλο αυτό γεωπολιτικό παίγνιο. Θα προσπαθήσουν να συνεργαστούν με τη Μόσχα κατά της Ουάσιγκτον, και όταν αυτό δεν είναι πλέον απαραίτητο, θα αυξήσουν το προφίλ των εδαφικών τους αξιώσεων στη ρωσική Άπω Ανατολή. Μέχρι στιγμής οι Ρώσοι δεν έχουν αντιδράσει, αλλά αυτό είναι σίγουρα στην οθόνη των ραντάρ τους.

Ο οικονομικός ανταγωνισμός είναι επίσης πιθανό να αποτελέσει σημείο τριβής. Η Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας (BRI) αποτελεί απειλή για την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EEU) της Μόσχας, αλλά μέχρι στιγμής οι δύο δυνάμεις έχουν καταφέρει να συνυπάρξουν μεταξύ των αντίστοιχων έργων εδαφικής κυριαρχίας τους. Αυτό ισχύει εν μέρει επειδή το Πεκίνο έχει αποδεχθεί δημοσίως το προβάδισμα της Μόσχας στην αντιμετώπιση θεμάτων ασφάλειας στην Κεντρική Ασία και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Η Μόσχα δεν έχει αντιταχθεί στις κινεζικές οικονομικές εισβολές στην περιοχή, αν και μακροπρόθεσμα, η BRI θα υποτιμήσει την ΕΕ. Και εδώ, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήρθε μετά τις οικονομικοεμπορικές κυρώσεις της ΕΕ στην Ουκρανία. 

Αλλά πιο εντυπωσιακά είναι τα δύο πρόσφατα βήματα του Πεκίνου που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύσουν τη θέση του στην Κεντρική Ασία. Όπως και το ζήτημα των συνόρων με τη Ρωσία, πρόκειται για χαμηλού προφίλ κινήσεις που έχουν σχεδιαστεί για να καθορίσουν μια θέση που θα αναπτυχθεί αργότερα. Τον περασμένο μήνα ο Κινέζος ιστορικός Chol Yao Lu έγραψε ένα άρθρο με τίτλο “Το Τατζικιστάν ξεκίνησε τη μεταφορά στην Κίνα της γης του και τα χαμένα βουνά του Pamir επιστράφηκαν στον πραγματικό τους αφέντη”. Το άρθρο ισχυρίζεται ότι οι Pamirs ανήκαν στην Κίνα μέχρι τις άνισες συνθήκες του δέκατου ένατου αιώνα όπου η Μεγάλη Βρετανία και η Ρωσία επιβλήθησαν αδίκως της Κίνας και οδήγησαν στην απώλειά τους. Η Κίνα ανέκτησε μόνο ένα μέρος αυτής της απώλειας στη συνοριακή συμφωνία του 2010 με το Τατζικιστάν, επισημαίνει το άρθρο.

Οι Τατζίκοι ζήτησαν από την κινεζική κυβέρνηση να παραιτηθεί από τις δικαιώσεις του άρθρου χωρίς αποτέλεσμα. Αν και δεν υπήρξε δημόσια αντίδραση από τη Μόσχα, ρωσικά μέσα ενημέρωσης έχουν επικρίνει το άρθρο ως προάγγελος μελλοντικών κινεζικών απαιτήσεων για αλλαγές στα σύνορα. Περιττό να πούμε ότι ο έλεγχος των Παμίρ θα ενίσχυε σημαντικά την ικανότητα του Πεκίνου να προβάλλει την εξουσία στην Κεντρική Ασία, απειλώντας το ρόλο της Μόσχας, ο οποίος εξακολουθεί να αναγνωρίζεται δημοσίως από την Κίνα, ως ο κύριος παράγοντας ασφαλείας στην Κεντρική Ασία.

Τον Απρίλιο, το Καζακστάν ήταν το αντικείμενο της “διπλωματίας άρθρου ειδήσεων της Κίνας.” Ένα άρθρο εμφανίστηκε στην εξέχουσα κινεζική ιστοσελίδα Sohu.com με τον προκλητικό τίτλο “Γιατί το Καζακστάν είναι πρόθυμο να επιστρέψει στην Κίνα.” Το άρθρο ισχυρίστηκε ότι το έδαφος του Καζακστάν ήταν ιστορικά υπό κινεζικό έλεγχο και ότι οι ηγέτες πολλών φυλών εκεί είχαν ορκιστεί πίστη στην Κίνα. Το υπουργείο Εξωτερικών του Καζακστάν διαμαρτυρήθηκε επίσημα για το άρθρο με τον πρεσβευτή της Κίνας, και το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε ότι το άρθρο δεν αντικατοπτρίζει τη θέση της κυβέρνησης. Αυτή η μείωση της κυριαρχίας του Καζακστάν ήταν αρκετά μικρή σε σύγκριση με την περιγραφή του Πούτιν το 2014 για το Καζακστάν ως τεχνητή δημιουργία, αλλά ήταν μέρος ενός προτύπου που καθιερώνει δείκτες για το μέλλον.

Κανείς δεν αμφισβητεί την τωρινή συμμαχία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, παρ’αυτά το Πεκίνο θέτει τις βάσεις μέσω μικρών βημάτων (έναντι της Ρωσίας) με σκοπό να τα εκμεταλεύττει στο μέλλον και να επεκτείνει την κυριαρχία του.

Σχόλιο: Απώτερος ρόλος της Τουρκίας εντός του ΝΑΤΟ είναι να σταματήσει αυτόν τον Σινορωσικό άξονα στα τρία γεωγραφικά πεδία δράσης του μέσω του Σουνιτικού Ισλάμ. Αρχικά μέσω της Σουνιτικής Ισλαμικής Τουρκίας οι Δυτικές αγορές αποκτούν πρόσβαση στα Ευρασιατικά Βαλκάνια (Τατζικιστάν, Καζακστάν…) όπου αποτελούνται από οικονομικά άγονες χώρες με υψηλές προοπτικές ανάπτυξης τις οποίες απειλεί να εκμεταλλευτεί η Κίνα μέσω του BRI εις βάρος της Δύσης και της Ρωσίας. Δεύτερον άξιο αναφοράς είναι πως μεγάλος βιομηχανικός πυλώνας δράσης της Κίνας έχει μεταφερθεί στην Αφρική όπου μέσω φθηνών εργατικών χεριών η Κίνα αναπτύσσει περαιτέρω την κυριαρχία της δημιουργώντας πιθανά μελλοντικά προβλήματα νότια της ΕΕ (πχ μείζον λόγος πτώσης του Καντάφι από Γαλλία-ΗΠΑ-Αγγλία ήταν η πώληση πετρελαίου σε ισοτιμίες Κινεζικού νομίσματος). Μέσω της Σουνιτικής Ισλαμικής Τρομοκρατίας που προωθεί η Τουρκία, οι χώρες που φιλοξενούν κινεζικές επενδύσεις γίνονται συχνά στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων δημιουργώντας αφιλόξενο κλίμα για περαιτέρω κινεζική κυριαρχία. Τρίτος πυλώνας επιρροής είναι αυτός της Μέσης Ανατολής, όπου η Κίνα μέσω διμερούς διπλωματίας προσπαθεί να ανοικοδομήσει τις χώρες αυτές (μέσω συμφωνιών προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος και πρώτων υλών-εργοστασίων παραγωγής) με σκοπό να αποκτήσει γεωοικονομική επιρροή αποσκοπώντας στην δημιουργία BRI.  Μέσω της υποστηριζόμενης από την Τουρκία τρομοκρατίας οι διμερείς σχέσεις αυτές καταστρέφονται καθώς το καθεστώς ανασφάλειας που δημιουργείται δεν αφήνει γόνιμο περιβάλλον για κινεζικές επενδύσεις. 

Μετάφραση-Σχόλιο: Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: www.nationalinterest.com