Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΛΥΓΕΡΟΥ
.
Δεν υπάρχει σχεδόν κανένα κράτος-μέλος που δημοσίως να μην εκφράζει τη φραστική αλληλεγγύη του προς την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα, αλλά όταν “κλείνουν οι πόρτες” η εικόνα αλλάζει και μάλιστα κατά τρόπο απογοητευτικό για τα δύο κράτη-μέλη που υφίστανται τις τουρκικές επιθετικές-επεκτατικές πιέσεις. Αυτό δείχνουν τα πρακτικά από τη σύνοδο των ΥΠΕΞ της ΕΕ στις 14 Αυγούστου. Τα όσα ειπώθηκαν, λοιπόν, στο έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ (συμμετέχουν οι υπουργοί Εξωτερικών) που πραγματοποιήθηκε στις 14 Αυγούστου με τηλεδιάσκεψη, δείχνουν ότι τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Ο Έλληνας υπουργός μίλησε πρώτος. Αναφέρθηκε στο ιστορικό της κρίσης, τονίζοντας τον κίνδυνο ατυχήματος, λόγω της υπερσυγκέντρωσης πολεμικών πλοίων στη θαλάσσια περιοχή που πλέει το Oruc Reis.
.
Κατέθεσε, μάλιστα, φωτογραφίες και σχεδιαγράμματα από την προσπάθεια της τουρκικής φρεγάτα Κemal Reis να εμβολίσει την ελληνική “Λήμνος”. Το υλικό προκάλεσε αίσθηση στους ομολόγους του, αλλά, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, λίγο επηρέασε τη στάση τους στο Συμβούλιο, αφού ο κάθε υπουργός συμμετείχε στην τηλεσύνοδο με καθορισμένη πολιτική γραμμή.
.
Ο Δένδιας, έχοντας εκ των προτέρων υπόψη του τη δυσαρέσκεια του Βερολίνου, ανέφερε ότι η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία για τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ (δυτικά του 28ου μεσημβρινού) είναι αποτέλεσμα διμερών διαπραγματεύσεων που έχουν αρχίσει πριν από περίπου 15 χρόνια. Υπογράμμισε, μάλιστα, ότι η συμφωνία έγινε επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου, γεγονός που επιβεβαιώνει για μία ακόμα φορά ότι η Ελλάδα δρα πάντα με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο, αποτελώντας υπόδειγμα ευρωπαϊκής χώρας.
.
Στο πλευρό της Τουρκίας η Γερμανία 
.
Μετά τον Έλληνα υπουργό, πήρε τον λόγο ο Γερμανός, ο οποίος και επιχείρησε να προσγειώσει ανωμάλως την ελληνική πλευρά. Χαρακτήρισε «έντονα απογοητευτική εμπειρία» (frustrating experience) την ανακοίνωση υπογραφής της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας «ένα 24ωρο πριν αρχίσουν οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που η γερμανική προεδρία είχε επιτύχει»
.
Δεν παρέλειψε να μιλήσει για «πλήρη αλληλεγγύη» προς την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά έσπευσε να πάει “στο ψητό”, ζητώντας να λήξει «ο φαύλος κύκλος κλιμάκωσης και στρατιωτικοποίησης». Στο σημείο αυτό έχει κρίσιμη σημασία να αποκωδικοποιήσουμε τη φράση του επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας Μάας. Όπως έχει καταστήσει σαφές, με τον όρο “κλιμάκωση” αναφέρεται στις ενέργειες της Τουρκίας και με τον όρο “στρατιωτικοποίηση” στις ενέργειες της Ελλάδας.
.
Με τον τρόπο αυτό το Βερολίνο επιχειρεί ουσιαστικά να εξισώσει το θύτη με το θύμα, θεωρώντας και τις δύο πλευρές συνυπεύθυνες για την ένταση. Με άλλα λόγια, η προσπάθεια της Ελλάδας να αποτρέψει την παραβίαση των δυνάμει (επειδή δεν υφίσταται ακόμα οριοθέτηση της ΑΟΖ) κυριαρχικών δικαιωμάτων της εξισώνεται με τις τουρκικές πειρατικές ενέργειες.
.
Δεν πρόκειται ούτε για λάθος προσέγγιση, ούτε για επιδερμικό φιλοτουρκισμό. Η εξίσωση θύτη και θύματος στο πολιτικό επίπεδο είναι απολύτως αναγκαία για τη γερμανική διπλωματία, επειδή έτσι νομιμοποιεί και ενισχύει την πολιτική της να οδηγήσει Ελλάδα και Τουρκία σε απευθείας εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση, όπως παγίως επιδιώκει η Άγκυρα. Η κατάληξη του Μάας ήταν ότι η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο «είναι εξαιρετικά εύθραυστη» κι ότι η χώρα του θα προσπαθήσει και πάλι να καταστήσει εφικτή αυτή τη διαπραγμάτευση, η οποία ακυρώθηκε –όπως είχε αναφέρει στην αρχή της ομιλίας του– με ευθύνη της Αθήνας.
.
Σε αντιτουρκικό μήκος κύματος η Γαλλία
.
Σε πολύ διαφορετικό μήκος κύματος κινήθηκε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών. Ζήτησε να διασφαλισθεί ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου, “φωτογραφίζοντας” την Τουρκία. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι γι’ αυτόν τον σκοπό στάλθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο γαλλικά πολεμικά πλοία και αεροσκάφη. Επίσης, υποστήριξε σαφώς την έκδοση κοινής ανακοίνωσης, με την οποία να εκφράζεται αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία. Όπως είναι γνωστό, τέτοια ανακοίνωση τελικώς δεν εκδόθηκε και γι’ αυτό ο Δένδιας εμπόδισε την έκδοση ανακοίνωσης για τη Λευκορωσία, όπως επιθυμούσε η Γερμανία και οι δορυφόροι της.
.
Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία για την πρόθεση της Γαλλίας, ο Λε Ντριάν ζήτησε από τον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Μπορέλ να ετοιμάσει option paper κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Σκοπός της γαλλικής πλευράς είναι το option paper κυρώσεων να συζητηθεί στο Άτυπο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (τύπου Γκύμνιχ) που έχει προγραμματισθεί να συνέλθει στο Βερολίνο στις 25-27 Αυγούστου.
.
Μπορεί το Άτυπο Συμβούλιο να μην λαμβάνει οριστικές αποφάσεις (δεν τηρούνται καν πρακτικά), αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό ποια θα είναι η λίστα με τις κυρώσεις που θα σταλεί στο τέλος Σεπτεμβρίου στη Σύνοδο Κορυφής. Οι κυρώσεις που θα περιέχονται πρέπει να μην αφήνουν περιθώριο υπεκφυγής στους ηγέτες, οι οποίοι θέλουν να τορπιλίσουν την επιβολή κυρώσεων ή να επιβάλουν κάποιες ανώδυνες, όπως είχαν κάνει για τις πειρατικές τουρκικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
.
Οι κατά, οι υπέρ, οι ενδιάμεσοι και ο ειδικός ρόλος της Μάλτας
.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως φάνηκε από τις παρεμβάσεις των άλλων υπουργών Εξωτερικών, η ΕΕ είναι διχασμένη στο πρόβλημα “Τουρκία”. Το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία, η Ρουμανία, η Εσθονία, η Σλοβακία και η Αυστρία επέκριναν με σφοδρότητα την Άγκυρα, χωρίς, ωστόσο, να φανεί καθαρά εάν θα ψηφίσουν την επιβολή κυρώσεων.
.
Στον αντίποδα κινήθηκαν η Σουηδία, η Ισπανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Φινλανδία. Οι υπουργοί Εξωτερικών αυτών των χωρών υπερτόνισαν τη γεωπολιτική σημασία που έχει η Τουρκία για την ΕΕ, χαρακτηρίζοντάς την μεγάλη και ισχυρή χώρα, με την οποία πρέπει να βρεθεί τρόπος συνεργασίας. Στην πραγματικότητα, υποβάθμισαν σε προκλητικό βαθμό τις επιθετικές ενέργειες της Άγκυρας.
.
Κάπου ανάμεσα στις θέσεις των δύο παραπάνω ομάδων κρατών-μελών κινήθηκαν η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία, η Λιθουανία, η Βουλγαρία, η Τσεχία και η Κροατία. Εξέφρασαν τη φραστική αλληλεγγύη τους προς την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, συστήνοντας, όμως, διάλογο ως λύση αντί της στρατιωτικοποίησης! Ουσιαστικά έκαναν υποδείξεις-παραινέσεις προς την Αθήνα να διαπραγματευθεί τις μονομερείς τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις.
.
Άφησα για το τέλος τη μικρή Μάλτα, η οποία, όπως αποδείχθηκε, είχε αναλάβει ειδικό ρόλο. Πρότεινε ευθέως να «κηρυχθούν ουδέτερες οι αμφισβητούμενες περιοχές, δίχως γεωλογικές έρευνες ή εκμεταλλεύσεις μέχρι να υπάρξει συμφωνία (Ελλάδας και Τουρκίας)». Στην πραγματικότητα, η Μάλτα πρότεινε το “γκριζάρισμα” κάθε θαλάσσιας περιοχής, για την οποία η Τουρκία θα εγείρει διεκδίκηση, ανεξαρτήτως εάν αυτή η διεκδίκηση είναι παντελώς αυθαίρετη.
.
Ο αντιθεσμικός ρόλος του Μπορέλ στη σύνοδο των ΥΠΕΞ
.
Ο Έλληνας υπουργός ζήτησε να εκδοθεί από το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (κοινή θέση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ) μία δημόσια ανακοίνωση καταδίκης των παράνομων ενεργειών της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην προσπάθειά του, μάλιστα, να αποσπάσει μία κοινή θέση, ο Δένδιας απέφυγε να προσδιορίσει τη μορφή αυτής της κοινής θέσης. Τη θέση του υποστήριξε, όπως ήταν αναμενόμενο και ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος ζήτησε ευθέως την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, τονίζοντας ότι διαφορετικά θα ενθαρρυνθεί η τουρκική επιθετικότητα.
.
Το αίτημα Αθήνας-Λευκωσίας απέκρουσαν έντονα η Γερμανία και η Ισπανία, με το επιχείρημα ότι θα απομακρύνει την προοπτική έναρξης ελληνοτουρκικών διαπραγματεύσεων (για προφανείς λόγους τις αποκαλούν διάλογο). Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Δένδιας εμπόδισε την έκδοση ανακοίνωσης για τη Λευκορωσία.
.
Με Βερολίνο και Μαδρίτη τάχθηκε και ο ύπατος εκπρόσωπος Μπορέλ. Αυτός, μάλιστα, ξεπέρασε τα όρια. Επικαλέσθηκε τη θέση Δένδια και Χριστοδουλίδη ότι οι τουρκικές έρευνες στην ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ προσβάλλουν και την ΕΕ, για να ισχυρισθεί ότι το ζητούμενο δεν είναι η επίδειξη αλληλεγγύης προς τα θιγόμενα κράτη-μέλη, αλλά η αποκλιμάκωση και η διαπραγμάτευση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ (δηλαδή του ίδιου και της γερμανικής προεδρίας) με την Τουρκία!
.
Για τον σκοπό αυτό –ισχυρίσθηκε– «απαιτούνται χαμηλοί τόνοι και λεπτοί χειρισμοί έναντι της Άγκυρας». Συνεπώς, Ελλάδα και Κύπρος «οφείλουν να υπηρετήσουν την προσπάθεια των θεσμικών οργάνων της ΕΕ», απομειώνοντας τη στρατιωτική αντιπαράθεση και την ένταση. Κατέληξε ότι θα εκδώσει δική του ανακοίνωση με έμφαση στο σχήμα: αλληλεγγύη, αποκλιμάκωση κι αποστρατωτικοποίηση, ώστε να καταστεί εφικτός ο ελληνοτουρκικός διάλογος!
.
Ουσιαστικά, ο Μπορέλ είχε το θράσος να πει σε Ελλάδα και Κύπρο ότι οφείλουν να υπηρετούν τα συμφέροντα της ΕΕ (όπως βεβαίως τα ορίζουν η γερμανική προεδρία και ο ίδιος ως “υπάκουος υπάλληλος”) κι όχι τα κρατικά τους συμφέροντα! Με τη λογική του, εάν αυτός και το Βερολίνο θεωρούσαν πως θα ήταν προς το συμφέρον της ΕΕ η Ελλάδα και η Κύπρος να παραχωρήσουν κυριαρχικά τους δικαιώματα στην Τουρκία, θα έπρεπε να το πράξουν! Η εξωφρενική στάση του Μπορέλ να μετατρέψει τις δύο χώρες-μέλη σε “Ιφιγένειες” έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με τις ευρωπαϊκές συνθήκες και θα έπρεπε να είχε άμεσα καταγγελθεί.
.
Apopseis