Γράφει ο Ηλίας Παπαδόπουλος

Τις προηγούμενες εβδομάδες γίναμε μάρτυρες  μιας και όχι τόσο αναπάντεχης κίνησης των Τούρκων, αυτής της μετατροπής της από χριστιανικού ναού (μουσείου) σε τζαμί. Αυτό από μόνο του δεν είναι κάτι καινούριο μιας και ακολουθούν την τακτική αυτή από πάντα. Όταν όμως πρόκειται για την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, τότε το θέμα τίθεται στο επίκεντρο της προσοχής. Ακούστηκαν και γράφτηκαν διάφορα από ειδικούς και μή. Για να μιλήσουμε και να προασπιστούμε το ποιόν του της Αγίας Σοφίας είτε σε προσωπικό είτε σε εθνικό, αλλά ακόμη και σε διεθνές επίπεδο, οφείλουμε πρωτίστως να λάβουμε υπόψιν μας κάποιες πτυχές του θέματος που είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό αλλά και στους πολιτικούς κύκλους.

Το παρόν άρθρο συνοψίζει και συμπληρώνει απόψεις του καθηγητή Γεώργιου Κοντογιώργη ο οποίος είναι εκ των ελαχίστων της ελληνικής διανόησης που εκφράζει τα πρέποντα. Tελικά, τί εκφράζει η Αγιά Σοφιά της Κωνσταντινούπολης; Η “μεγάλη Εκκλησία” (όπως λεγόταν επί βυζαντινής εποχής) αποτελεί σαφώς μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού (UNESCO). Επίσης, είναι αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος ορθόδοξος χριστιανικός ναός του κόσμου. Αυτό που δεν υπογραμμίζεται είναι το γεγονός ότι είναι ο μεγαλύτερος εν καταλείψει ελληνικός ναός. Υπάρχει μια προσπάθεια αποεθνικοποίησης και σταδιακού περάσματος στο πεδίον της λήθης αυτού του μεγαλοπρεπούς αρχιτεκτονικού αριστουργήματος που στέκει εκεί  για περίπου 1.500 χρόνια. Η διάχυτη μεν, αλλά συντονισμένη δε προσπάθεια δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο αν ξεκινάει από το κράτος και καταλήγει στον πολίτη ή το αντίστροφο. Είναι προϊόν ακούσιας λήθης ή επιτηδευμένης και ψευδοκατασκευασμένης μνήμης τελικά;

            Ο ελληνικός αυτός ναός της του Θεού Αγίας Σοφίας εκφράζει μιά ιστορική καμπή. Η καμπή αυτή αφορά το πρίν και το μετά από το χτίσιμο του ναού. Είναι σημείο αναφοράς γεγονότων που συνέβησαν πριν και μετά από την ύπαρξη της Αγίας Σοφίας. Λόγου χάρη, ένα γεγονός τέτοιο είναι ότι αυτή η «μεγάλη Εκκλησία» δηλώνει την επιστροφή των κλειδιών της οικουμένης στα χέρια των Ελλήνων από την εποχή της κατάκτησης του Ελληνισμού από τους Ρωμαίους περίπου πέντε αιώνες πριν το χτίσιμο του ναού όταν και συνέβη η ήττα των δύο εραστών, του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, η οποία σήμανε το οριστικό τέλος για την Ρωμαϊκή Δημοκρατία / Res publica και τη γέννηση της κραταιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υπό τον  Oκταβιανό Αύγουστο. Κάποιους αιώνες αργότερα, οι Ρωμαίοι παραδίδουν το σκήπτρο της ηγεμονίας του κόσμου (imperium romanorum) στους Γραικύλους με αποκορύφωση την  ανέγερση της Αγίας Σοφίας ως δείγμα της μεταφοράς εξουσίας.

            Η ανέγερση του «Ιερού της Σοφίας ναού» είναι η απόδειξη της νίκης της ελληνικής εκδοχής του χριστιανισμού επί των πηγών της, του εβραϊσμού. Εξ ού και ο Ιουστινιανός ανεφώνησε το περίφημο στα εντυπωσιακά θυρανοίξια του ναού. Η «μεγάλη εκκλησία της επωνύμου Θεού Σοφίας» βάσει των συμβολισμών της αποτελεί κατεξοχήν μνημείο ελληνισμού πρωτίστως, όπως και ο Παρθενώνας. Και τα δύο κτίρια είναι ελληνικοι ναοί της απόδοσης θρησκευτικών τιμών στους θεούς των Ελλήνων.        Η Αγία Σοφία όμως διαφέρει από τον Παρθενώνα. Δεν είναι απλώς μνημείο θρησκευτικής προσέλευσης. 

Εκεί διαμορφώθηκε ο τρόπος που πρέπει να ασκούν τα θρησκευτικά καθήκοντα οι πιστοί. Εκεί, επίσης, διαμορφώθηκε και ο σημερινός τρόπος λήψης πολιτικών αποφάσεων. Ο πολιτισμός της Αγίας Σοφίας διαμόρφωσε τα παγκόσμια πεπραγμένα, όχι μόνο τα χριστιανικά.

Όταν ο Μωάμεθ ο Β’ εισέβαλλε στην Πόλη, έδωσε εντολή σε εξισλαμησθέντα Ελλήνα αρχιτέκτονα (Atik Sinan) να κτίσει κτίριο συγκρίσιμο και ισάξιο με την Αγιά Σοφιά. Αν παρατηρήσει κανείς, το σύνολο της αρχιτεκτονικής του Ισλάμ στηρίχτηκε εξ ολοκλήρου στον χριστιανισμό. Ακόμη και οι μελωδίες  της κατασκευασμένης παραδοσιακής τουρκικής μουσικής ζέχνει βυζαντινών ήχων.

Η Αγιά Σοφιά σε αντίθεση με τον Παρθενώνα, αποτελεί φορέα πολιτικών γεγονότων δημοκρατικού και όχι θεοκρατικού χαρακτήρα (σύσκεψη εκκλησία του Δήμου για την εκλογή των βασιλισσών Ζωής και Θεοδώρας, εκλογή βασιλέως Λάσκαρη, ιδρυτού του κράτους της Νίκαιας που ανέκτησε την Κωνσταντινούπολη).

Ένα σπουδαίο φαινόμενο που μας διαφεύγει  είναι ότι η Αγιά Σοφιά «ομιλούσε» ελληνικά! Η ελληνική γλώσσα ήταν η γλώσσα του ναού που διαμόρφωσε ουσιαστικά τον τρόπο του θρησκεύεσθαι και του πολιτεύεσθαι των Ελλήνων και κατόπιν και των λοιπών Ευρωπαίων. Γι’ αυτό το λόγο Το μέγα της Αγίας Σοφίας Ιερό έχει πολιτισμικό και διεθνοπολιτικό χαρακτήρα.

Η μετατροπή του σημαντικότερου ελληνικού χριστιανικού ναού σε τζαμί είναι ουσιαστικά η προσπάθεια επανεγγραφής του σε οθωμανικό φορέα πολιτισμού. Είναι, λοιπόν, η βασικότερη απόδειξη μια γενικότερης κεντρικώς συντονισμένης προσπάθειας τουρκοποίησης ανθρώπων, κτιρίων, εθίμων, ιστορίας και πολιτισμών. Το μεγάλο πρόβλημα που μαστίζει το ελληνικό κράτος είναι η γενικότερη στρατηγική αποεθνικοποίησης των πάντων, θέμα που βρίσκει τις ρίζες του στις «αρχές της ευρωπαικοποίησης» της. Ανάμεσα σε όλα όσα τέθηκαν υπό το πρίσμα της αποεθνικοποίησης είναι και η Αγιά Σοφιά. και η ταυτόχρονη προσπάθεια τουρκοποίησής της από την πλευρά των Τούρκων. Η ροπή των πραγμάτων δείχνει δυστυχως ότι η Αγία Σοφία σταδιακά εγγράφεται στις συνειδήσεις των Τούρκων και, παράλληλα, περνά στην λήθη όσον αφορά τους Έλληνες.

Παρόλα αυτά, αν και οι οιωνοί ποτέ δεν φώτισαν τον δρόμο των Ελλήνων, η ιστορία θα μιλήσει από μόνη της. Η αυγή της ημέρας της Κρίσης, όπως ορίζεται από την Εκκλησία, μάλλον θα είναι η αυγή της εθνικής κρίσης, όπου η ιστορία θα ορίσει αν το τραγούδι μας θα είναι σε μινόρε ή ματζόρε κλίμακα. Τότε την ύστατη στιγμή γίνονται μεγάλα θαύματα από μικρούς ανθρώπους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο πολιτισμός δεν διαγράφεται και ούτε καταχτιέται αλλά κατακτά όπως τελικώς οδήγησε στο να γίνουν οι Έλληνες «παλίνδρομοι πνευματικοί επιδρομείς στη Ρώμη (Graecia capta, ferum victorem cepit, et artes intulit agresti Latio – Οράτιος». Ο ελληνικός πολιτισμός διέσωσε το ελληνικό πνεύμα και την ελληνική συνείδηση μέσα από τους αιώνες εμποδίζοντας τους να τουρκέψουν και όχι μόνο. Απετέλεσε τον μπούσουλα για το μέλλον και το αποκούμπι του παρόντος. Ίσως ο ελληνικός πολιτισμός νικήσει για ακόμη μια φορά. Στο χέρι μας είναι άλλωστε…