Η τουρκική δραστηριότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη οδήγησε σε κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Τουρκίας, Γαλλίας, Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου. Συζητιέται μάλιστα ανοιχτά η πιθανότητα πολέμου.

Η σύγκρουση προκαλείται από μια διαφωνία που υπάρχει σχετικά με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και την κυριαρχία στη Βόρεια Αφρική. Στο παρασκήνιο, η δραστηριότητα της Ρωσίας είναι επίσης ορατή, για την οποία, όπως και για την Τουρκία, το σχέδιο EastMed αποτελεί ζωτική απειλή. Ενδιαφέρεται επίσης για δημιουργία συγκρούσεων εντός του ΝΑΤΟ. Η αναποτελεσματικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η σχετική παθητικότητα των ΗΠΑ συμβάλλουν επίσης στην κλιμάκωση.

Δώδεκα περίπου χώρες από τέσσερις ηπείρους εμπλέκονται ήδη άμεσα ή έμμεσα στη σύγκρουση Ανατολής-Μεσογείου-Λιβύης, επομένως πρόκειται για μια παγκόσμια σύγκρουση.

Στο κέντρο βρίσκεται το πρόβλημα του ενεργειακού ανταγωνισμού που σχετίζεται με την εκμετάλλευση γειτονικών κυπριακών, ισραηλινών και αιγυπτιακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Αμερικανικές, ιταλικές και γαλλικές εταιρείες συμμετέχουν στην εξερεύνηση, η οποία καθορίζει το ενδιαφέρον αυτών των χωρών.

Επιπλέον, το έργο του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, το οποίο υποστηρίζεται από την ΕΕ και πρόκειται να διοχετεύσει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, καθώς και της Ιταλίας, βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τα τουρκορωσικά συμφέροντα που σχετίζονται με το TurkStream.

Το άλλο κομμάτι του παζλ είναι η τουρκική δραστηριότητα στη Λιβύη, όπου Άγκυρα και Κατάρ υποστηρίζουν την πολιτοφυλακή των τζιχαντιστών και την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Τρίπολη (GNA). Αυτό αποτελεί απειλή για τα συμφέροντα τουλάχιστον 3 χωρών, δηλαδή της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Γαλλίας.

Οι δύο πρώτοι αντιλαμβάνονται τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ως εχθρό τους, ενώ για τη Γαλλία, η τουρκική δραστηριότητα στη βόρεια Αφρική απειλεί τα συμφέροντά της στο Σαχέλ, συμπεριλαμβανομένων των ναρκών ουρανίου στον Νίγηρα και τη γειτονική Λιβύη.

Επιπλέον, υπάρχουν αντικρουόμενες συμφωνίες για την οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών που έχουν συναφθεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αντίστοιχα με ανταγωνιστικά κέντρα ισχύος στο Τομπρούκ και την Τρίπολη. Η εικόνα συμπληρώνεται από την ασυνάρτητη πολιτική της Ιταλίας, η οποία, με αντίπαλο τη Γαλλία, στηρίζει την Τρίπολη αλλά ταυτόχρονα στηρίζει την Ελλάδα και την Κύπρο στο θέμα της ΑΟΖ και της Ανατολικής Μεσογείου.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία μάχεται για τη δική της επιρροή στη Βόρεια Αφρική, δημιουργώντας εμπορικές εκθέσεις με την Τουρκία που καλύπτουν ένα ευρύτερο θέατρο επιχειρήσεων. Ενδιαφέρεται να προκαλέσει συγκρούσεις εντός του ΝΑΤΟ και να καταστρέψει το έργο EastMed. Αντιμέτωπη με την αδράνεια της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και την απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, μπορεί επίσης να αναλάβει το ρόλο μεσολαβητή και επόπτη των συγκρούσεων.

Η διαμάχη για τα κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου συνεχίζεται εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά η κλιμάκωση έλαβε χώρα το 2019 όταν η Τουρκία άρχισε να στέλνει τα πλοία γεώτρησης της στα χωρικά ύδατα της Κύπρου. Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε με την απειλή κυρώσεων, αλλά μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί ως μία χάρτινη τίγρης από αυτή την άποψη. Τον Φεβρουάριο του 2020, μόνο δύο φυσικά πρόσωπα τιμωρήθηκαν.

Η Τουρκία όχι μόνο δεν περιόρισε τις ενέργειές της παραβιάζοντας την κυριαρχία δύο κρατών μελών της ΕΕ, αλλά τις ενέτεινε. Το νέο κεφάλαιο της κλιμάκωσης ξεκίνησε καθώς στις 28 Νοεμβρίου 2019, όταν η Τουρκία υπέγραψε τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ με την κυβέρνηση της GNA, η οποία συνοδευόταν επίσης από αρχεία της στρατιωτικής υποστήριξης της Τρίπολης από την Τουρκία.

Η συμφωνία αυτή θεωρήθηκε παράνομη τόσο από το ανταγωνιστικό κέντρο εξουσίας στη Λιβύη, δηλαδή από το κοινοβούλιο που εξελέγη το 2014 (HoR) με έδρα το Τομπρούκ (το οποίο σύμφωνα με τη συμφωνία για την ίδρυση της GNA θα πρέπει να επικυρώσει κάθε διεθνή συμφωνία) όσο και από την Ελλάδα, την Κύπρο, και κατ’ επέκταση το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας.

Η συμφωνία αυτή είχε επίσης ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να αναλάβει διπλωματική δραστηριότητα για την υπογραφή εναλλακτικών συμφωνιών ΑΟΖ με τις μεσογειακές χώρες σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).

168 χώρες είναι πλέον συμβαλλόμενα μέρη της UNCLOS, συμπεριλαμβανομένων όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Ωστόσο, η Τουρκία, η Συρία και το Ισραήλ δεν υπέγραψαν αυτή τη σύμβαση στη Μεσόγειο.

Η σύμβαση θεσπίζει, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα ορισμού ΑΟΖ έως 200 ναυτικά μίλια, συμπεριλαμβανομένων των ακτών των νησιών. Αυτή η παγκοσμίως αποδεκτή αρχή αμφισβητείται από την Τουρκία και η συμφωνία της με τη Τρίπολη αγνοεί την ύπαρξη της Κύπρου και της Κρήτης.

Ως συνέπεια της συμφωνίας μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης, η Τουρκία ενέτεινε τις δραστηριότητές της στη Λιβύη, υποστηρίζοντας την αντεπίθεση της GNA εναντίον του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ που υποστηρίζει το HoR και τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA).

Τον Ιούνιο, οι δυνάμεις του LNA εκτοπίστηκαν από τη θέση τους και το μέτωπο κινήθηκε κάτω από τη γραμμή Syrte-Dżofra. Η περαιτέρω πορεία προς το παρόν σταμάτησε από την απειλή της στρατιωτικής επέμβασης της Αιγύπτου. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι η Τουρκία θα εγκαταλείψει την περαιτέρω επέκταση. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα έχει εντείνει την παρουσία της εντός της Κυπριακής ΑΟΖ και των υδάτων της Μεσογείου.

Πρόκειται κυρίως για τη χορήγηση κρατικής άδειας από την Τουρκία στην τουρκική εταιρεία TPAO στις αρχές Ιουνίου για γεώτρηση σε 24 τοποθεσίες γύρω από την Κύπρο. Ο χάρτης που παρουσιάστηκε αργότερα από τις τουρκικές αρχές έδειξε ότι η περιοχή των προγραμματισμένων γεωτρήσεων περικυκλώνει κυριολεκτικά την Κύπρο.

Η Ελλάδα αντέδρασε εντείνοντας τις διπλωματικές δραστηριότητες. Τον Μάιο, οι επικεφαλής της διπλωματίας της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Γαλλίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων καταδίκασαν τη συμφωνία της Τουρκίας με την GNA, τις παράνομες δραστηριότητές της στη Μεσόγειο και την τουρκική στρατιωτική εμπλοκή στη Λιβύη, την οποία θεωρούσαν απειλή για τη σταθερότητα της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης.

Το Ισραήλ δεν συμμετείχε στη συνάντηση, αν και  ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το έργο EastMed, καθώς το ισραηλινό πεδίο φυσικού αερίου Λεβιάθαν δίπλα στα κυπριακά πεδία θα καλύπτεται από αυτό το σχέδιο. Το Ισραήλ, ωστόσο, επί του παρόντος δεν επιθυμεί να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση στη Μεσόγειο Θάλασσα, και παρόλο που οι σχέσεις του με την Τουρκία είναι τρομερές, εδώ και χρόνια δεν θέλει να εισέλθει στο δρόμο της άμεσης αντιπαράθεσης.

Επιπλέον, για το Ισραήλ, το βασικό ζήτημα τώρα είναι η προσάρτηση του 30% της Δυτικής Όχθης και συνδυάζει συνομιλίες για τη στήριξη των δραστηριοτήτων χωρών όπως η Ελλάδα με την έγκριση της προσάρτησης από την Ευρώπη και τις αραβικές χώρες.

Αυτό φάνηκε από τα θέματα των συνομιλιών κατά την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Ισραήλ στα μέσα Ιουνίου, τα οποία, ωστόσο, δεν έχουν φέρει ακόμη ορατές λεπτομέρειες.

Το έργο EastMed, δηλαδή ένας αγωγός άντλησης φυσικού αερίου από κυπριακά και ισραηλινά κοιτάσματα, και ενδεχομένως και αιγυπτιακά, στην Ελλάδα και περαιτέρω στη νότια Ευρώπη ιδρύθηκε το 2013 και έχει λάβει την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Ιανουάριο του 2020, το σχέδιο αυτό καθορίστηκε σε συμφωνία που υπεγράφη στην Αθήνα από την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Ο αγωγός φυσικού αερίου θα έχει μήκος 1900 χιλιόμετρα και έχει δυναμικότητα 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου (με δυνατότητα αύξησης σε 20 δισεκατομμύρια) ετησίως, με κόστος 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Πρόκειται να κατασκευαστεί μέχρι το 2025. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα συμφώνησε με την Ιταλία για την κατασκευή επέκτασης της EastMed στην Ιταλία.

Το EastMed αποτελεί, φυσικά, απειλή για κοινά τουρκορωσικά σχέδια που σχετίζονται με το TurkStream, το οποίο η Gazprom θέλει να παραδώσει φυσικό αέριο όχι μόνο στην Τουρκία αλλά και μέσω των επόμενων υποκαταστημάτων της σε Βουλγαρία, Σερβία, Ουγγαρία, Ελλάδα, Σκόπια και Ιταλία.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία παίζει ένα πολύ εξελιγμένο παιχνίδι μπροστά στην όλη σύγκρουση και οι εμφανίσεις συχνά καλύπτουν πραγματικές ρωσικές προθέσεις. Επισήμως, η Ρωσία ως unclos site υποστηρίζει την κυπριακή-ελληνική προσέγγιση για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Επιπλέον, ρώσοι μισθοφόροι μάχονται στο πλευρό του LNA στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη.

Η Ρωσία σίγουρα δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την είσοδο του Χάφταρ στην Τρίπολη και δεν θα ήθελε από την Τουρκία να εξαναγκαστεί εντελώς να φύγει από τη Λιβύη. Ωστόσο, οι Ρώσοι σχεδίαζαν να απομονώσουν τον Χάφταρ από άλλους συμμάχους, ώστε να είναι στενά εξαρτημένος από αυτήν και στη συνέχεια να τον μπλέξουν στο σύστημα των εμποροπαιγνίων τους με την Τουρκία που καλύπτει όχι μόνο τη Λιβύη αλλά και τη Συρία και άλλα ζητήματα.

Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος

πηγή: www.bulgarianmilitary.gr