Του Σωτήρη Λ. Δημητρίου

Ήπειρος 4 Ιουλίου 1822

Οι Σουλιώτες πολεμούσαν τον εχθρό και το μόνο που ήθελαν, ήταν η βοήθεια από την ελευθερωμένη Ελλάδα.  Όσες προτάσεις έκαναν οι Τούρκοι για συμφωνία, όλες απορρίφτηκαν. Βιαζόταν οι Τούρκοι να πάρουν τα ασκέρια τους από το Σούλι και την Ήπειρο να τα πάνε στην παρακάτω Δυτική Ελλάδα. Αποφασίστηκε από τους Τούρκους, εκστρατεία στην Ήπειρο από την Άρτα και από το Φανάρι Πρεβέζης, δηλ. από την Σπλάντζα (Αμμουδιά), όπου θα έρχονταν στρατός και εφόδια με καράβια.

Ο Μαυροκορδάτος φιλοδοξούσε να αποκομίσει πολεμικές δάφνες ίσες με των καπεταναίων για να ανεβάσει το κύρος του, που τόσο χρειαζόταν όντας πρόεδρος του εκτελεστικού (πρωθυπουργός). Ο Μαυροκορδάτος ήταν γενικότερα αντιπαθής αλλά ήταν ιδιαίτερα στους Ρουμελιώτες και μιας και είχε μαζί του και τον Μάρκο Μπότσαρη, δεν χώνευαν τώρα και τον Μάρκο και δεν χώνευαν ούτε τους Σουλιώτες. Είχαν δε και στενό τοπικιστικό πνεύμα που ζημίωνε πολύ.

Για την εκστρατεία στην Ήπειρο κάλεσε ο Μαυροκορδάτος το σώμα του  τακτικού  στρατού, του   Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και ορισμένους Αιτωλοακαρνάνες. Ο τακτικός ήταν απλήρωτος και ρέμπελο και μισοδιαλυμένος, περιφέρονταν στην Κόρινθο, ντουφεκούσαν άσκοπα  ή άρπαζαν.  Οι άντρες του Μαυρομιχάλη, ζήτησαν να πληρωθούν προτού να μπουν στα πλοία και οι περισσότεροι γύρισαν στην Μάνη.  Ορισμένοι μπήκαν στα πλοία στις 22 Μάη 1822 και την άλλη μέρα έφτασαν στο Μεσολόγγι. Από κει ξεκίνησαν για την Ήπειρο, δύναμη 500 ανδρών, να ενισχύσουν τους στενά πολιορκούμενους στην Κιάφα Σουλιώτες. Τους μετέφεραν από το Μεσολόγγι υδραίικα πλοία, με επικεφαλής τον Νικόλαο Βώκο.  Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με τα καράβια από το Ιόνιο και ο Μαυροκορδάτος από το Βραχώρι (Αγρίνιο), Καρβασαρά (Αμφιλοχία) και Μακρυνόρος.

Η ολιγάριθμη ελληνική δύναμη κατέλαβε πρώτα το λιμάνι του Μούρτου (σημερινά Σύβοτα Θεσπρωτίας), όπου έκαψε τα σπίτια και συνέλαβε αιχμαλώτους 150 Τουρκαλβανούς, κατοίκους της περιοχής, τους οποίους έστειλε με πλοία στην Πελοπόννησο. Η αποβατική ενέργεια προκάλεσε την αντίδραση των Άγγλων, που κατείχαν τότε τα Επτάνησα και διαφέντευαν το Ιόνιο Πέλαγος. Αγγλικό πλοίο που έφθασε στον Μούρτο απαίτησε από τον Μαυρομιχάλη να εγκαταλείψει αμέσως την περιοχή. Ο μανιάτης οπλαρχηγός, επειδή φοβήθηκε πολεμική ενέργεια από μέρους των Άγγλων, αναχώρησε νοτιότερα και κατέλαβε τη Σπλάντζα, η οποία απείχε επτά ώρες από την Κιάφα και βρισκόταν στις εκβολές του ποταμού Αχέροντα.

Κυριακούλης Μαυρομιχάλης

 Στις 4 Ιουλίου 1822 ήρθε στην Σπλάντζα  και αποβίβασε τους στρατιώτες του ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και ο Ιωάννης Ραζηκότσικας.

Την άφιξη του ελληνικού αποσπάσματος  πληροφορήθηκαν οι πολιορκημένοι  

Σουλιώτες κι έστειλαν εκεί εκατόν εξήντα  άντρες με αρχηγούς τον Λάμπρο Βέικο, τον  Ζώη Πάνου και τον Βασίλη Ζέρβα, για να  ανταμώσουν τον Κυριακούλη 

Μαυρομιχάλη, να οργανώσουν την άμυνα του Σουλίου και τον αγώνα στην Ήπειρο. Όμως και οι Τούρκοι παρακολουθούσαν τα συμβάντα στην Ήπειρο και έμαθαν την βοήθεια των Ρωμιών που ήρθε από την Σπλάντζα. Αν τα κατάφερναν οι Έλληνες από το προγεφύρωμα της Σπλάντζας η άμυνα θα ήταν ευκολότερη, για τους Σουλιώτες,  διότι θα έμπαιναν εφόδια από το προγεφύρωμα του Φαναρίου. 

Από το άλλο στρατόπεδο ο Ομέρ Βρυώνης έστειλε εναντίον τους τρεις χιλιάδες Τούρκους «…Οσμανλίδες και μουσουλμανοτσάμηδες…»  [ Π. Αραβαντινός]. (Τούρκοι και μουσουλμάνοτσάμηδες) με Σερασκέρη (αρχηγό), τον Μουσταφάμπεη, παλιό κεχαγιά-μπέη της Πελοποννήσου. 

Στις 3 Ιλουλίου ο Μουσταφάμπεης συγκέντρωσε τις δυνάμεις του μια ώρα μακριά από την Σπλάντζα και ήταν έτοιμος να κάνει αιφνιδιασμό. Χώρισε το ασκέρι του σε τρία μέρη, πλησίασαν όσο μπορούσαν οι Τούρκοι   στην Σπλάντζα και κρύφτηκαν μέσα στα καλάμια, στα νερά των εκβολών του Αχέροντα και στα ρυάκια.

Οι κινήσεις τους δεν πέρασαν απαρατήρητες από τους ντόπιους και ένας Έλληνας χριστιανός αρβανιτόφωνος τσοπάνης από την περιοχή, ειδοποίησε τους Έλληνες αρχηγούς. «…Επαρουσιάσθη χριστιανός Ηπειρώτης αναγγέλων ότι κατά του Ελληνικού εκείνου σώματος επήρχετο μανιώδης Οθωμανικός στρατός πολυπληθής…» [Π. Αραβαντινός].

 Στο στρατόπεδο της Σπλάντζας σήμανε συναγερμός. Οι Έλληνες ήταν απροετοίμαστοι για μάχη, καθώς δεν περίμεναν τόσο ταχεία αντίδραση από τους Οθωμανούς πασάδες. Στη σύσκεψη που ακολούθησε, κάποιοι αξιωματικοί πρότειναν να μη πολεμήσουν, παρά να μπουν μέσα στα πλοία. Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και οι Σουλιώτες είχαν άλλη άποψη, να μείνουν και να πολεμήσου και αυτό έγινε. Γρήγορα έφτιαξαν έναν πρόχειρο, πέτρινο τοίχο στο μήκος της παραλίας και ταμπουρώθηκαν εκεί οι Σουλιώτες. Έναν πύργο που υπήρχε στις εκβολές του Αχέροντα αποφάσισαν να το χρησιμοποιήσουν ως παρατηρητήριο, μη τυχόν και εμφανιστεί τούρκικο ιππικό και ταμπουρώθηκαν εκεί 50 άντρες. Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με τους Μανιάτες έπιασε την άλλη άκρη της παραλίας, την βραχώδη ακτή της Σπλάντζας. 

                                                         Σπλάντζα

Οι Έλληνες αποβιβάστηκαν στην στεριά και δόθηκε εντολή στα καράβια να μην δεχτούν κανέναν, που θα ήθελε να υποχωρήσει μπροστά στον εχθρό. Έπρεπε να νικήσουν πάση θυσία.               

Η αναμέτρηση

Το σχέδιο του Σερασκέρη των Τούρκων, του Μουσταφάμπεη, ήταν να αρχίσουν την επίθεση,  προτού να χαράξει, για να πιάσει στον ύπνο τους Έλληνες ή απροετοίμαστους και ανοργάνωτους, και έτσι θα κέρδιζε εύκολα την μάχη. Ο Λάμπρος Βέικος, Βασιλης Ζέρβας και Ζώης Πάνου, με τους Σουλιώτες τους όμως ήταν έτοιμοι και οχυρωμένοι πίσω από τον τοίχο που είχαν κατασκευάσει.  Τότε διέταξε τους στρατιώτες του να αρχίσουν να πυροβολούν. Και πάλι για κακή του τύχη, τα όπλα των ανδρών του δεν εκπυρσοκρότησαν κατά το ένα τρίτο, επειδή τα μπαρούτια τους είχαν πάρει υγρασία.

Οι Έλληνες απάντησαν στους πυροβολισμούς με επιτυχία, έχοντας τους Τουρκαλβανούς ακάλυπτους. Οι Μανιάτες βρίσκονταν σε ικανή απόσταση και δεν ενεπλάκησαν στα πρώτα στάδια της μάχης. Όμως, ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης δεν μπορούσε να παραμείνει αδρανής. Σπεύδοντας να βοηθήσει τους Σουλιώτες του Πάνου βρέθηκε ξαφνικά μπροστά στον Μουσταφάμπεη, που προσπαθούσε να εμψυχώσει τους άνδρες του. Οι δύο άνδρες, παλιοί γνώριμοι από την πολιορκία της Τριπολιτσάς, αιφνιδιάστηκαν από την απρόσμενη συνάντηση. Γρήγορα ανέκτησαν την αυτοκυριαρχία τους και άρχισαν τις μεταξύ τους λεκτικές προκλήσεις. Λέγεται ότι οι δυο άντρες ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο και κανείς τους δεν έκανε κίνηση να πυροβολήσει σαν παλιοί γνώριμοι που ήταν από την μάχη της Τριπολιτσάς. 

Η μάχη όλο και δυνάμωνε και ένα βόλι από εχθρικό όπλο βρήκε στη μασχάλη τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και τον τραυμάτισε σοβαρά. Λίγο προτού αφήσει την τελευταία του πνοή, διέταξε τον ιπποκόμο του να πάρει την αιματοβαμμένη ζώνη του και να την παραδώσει στην οικογένειά του στη Μάνη. Οι Έλληνες, απορροφημένοι από το θλιβερό γεγονός της απώλειας του αρχηγού τους, θα διέτρεχαν μεγάλο κίνδυνο, εάν ένα δικό τους βόλι δεν έριχνε νεκρό τον Μουσταφάμπεη.  Οι Τούρκοι οπισθοχώρησαν, το ίδιο έπραξαν και οι Έλληνες. Η τρίωρη μάχη είχε λήξει χωρίς νικητή. Οι απώλειες για μεν τους Τούρκους ήταν 43 νεκροί και πέντε αιχμάλωτοι και για τους Έλληνες μόλις τρεις νεκροί. Οι Μανιάτες, αφού σκότωσαν τους πέντε αιχμαλώτους για να εκδικηθούν την απώλεια του Μαυρομιχάλη, επιβιβάσθηκαν στα πλοία τους και αναχώρησαν για το Μεσολόγγι με τον νεκρό αρχηγού τους, οι δε Σουλιώτες επέστρεψαν. Με περισσότερες απώλειες οι Τούρκοι αλλά χωρίς νικητή τελείωσε η μάχη της Σπλάντζας.                                                                                                             

Αυτά έγιναν στις 4 Ιουλίου 1822, στην Σπλάντζα (Αμμουδιά) Φαναρίου Πρεβέζης.  

Πηγές:

Λ. Κουτσονίκας: Γεν. Ιστ. της Ελληνικής Επαναστάσεως Τ. Α΄

Νίκου Ζιάγκου: «Μάρκος Μπότσαρης»

Δ. Οικονόμου: «Σούλι, Σουλιώτες»

Ν. Σπηλιάδη: «Απομνημονεύματα» τ. Α΄

Π. Αραβαντινός: «Χρονογραφία της Ηπείρου»

Χ. Περραιβός 

Φίνλεϋ