Γιάννης Αντωνίου  

Το 361 Τάγμα Πεζικού είχε τις περισσότερες απώλειες στην τουρκική εισβολή. Οι άντρες του έδωσαν ένα άνισο αγώνα στα πεδία των μαχών στη Μια Μηλιά, Δίκωμο, Άσπρη Μούττη, Αλωνάγρα, Συγχαρί, Κλεπίνη και Παχύαμμο Κερύνειας.

Ο άνισος αγώνας κράτησε περίπου έναν ολόκληρο μήνα. Χωρίς βοήθεια και με ανεπαρκέστατο οπλισμό, στάθηκαν όρθιοι για να υπερασπιστούν την πατρίδα. Δεν υπάρχει παρόμοια περίπτωση στην κυπριακή τραγωδία που τόσο λίγοι άνθρωποι πολέμησαν σ’ ένα τόσο μεγάλο σε έκταση μέτωπο. Λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, μια μικρή ομάδα εθνοφρουρών του 361 ΤΠ με έδρα το Συγχαρί, μετακινήθηκε από την Άσπρη Μούττη στο «φυλάκιο 4» έξω από το Δίκωμο. Εκεί τους βρήκε η εισβολή.

Με ελάχιστα όπλα κλήθηκαν να ανακόψουν τον Αττίλα, που ήθελε να περάσει από το Δίκωμο και να προελάσει ανατολικά, με στόχο τα παράλια της Αμμοχώστου. Οι φαντάροι του 361 περίμεναν υποστήριξη από καταδρομείς με προορισμό την Αγύρτα. Ήρθαν ενισχύσεις αλλά δεν ήταν καταδρομείς. Ήταν φαντάροι του 399 Τάγματος Πεζικού. «Ήταν έξι μηνών στρατιώτες, άπειροι, που τους έφεραν από το Μπογάζι για να κάνουν επίθεση στην Αγύρτα, όμως στην πραγματικότητα τούς έστειλαν στη σφαγή. Οι Τούρκοι έκαναν σκοποβολή πάνω τους. Από αυτούς που επιτέθηκαν, επέστρεψε πίσω μόνο ένας τραυματισμένος, γεμάτος αίματα», θυμάται ο Μίκης Πασιάς από το Γέρι, στρατιώτης του 361 ΤΠ. Η 20ή Ιουλίου βρήκε το Τάγμα να είναι μερικώς ταλαιπωρημένο και αποσυντονισμένο, αφού μονάδες του κλήθηκαν να λάβουν μέρος στο πραξικόπημα, με αποστολή στην περιοχή της Αρχιεπισκοπής. Από το πρωί της 20ής Ιουλίου το 361 ΤΠ. άρχισε να δέχεται τις επιθέσεις των εισβολέων σε όλο το μήκος του τομέα ευθύνης του από τη Μια Μηλιά μέχρι την Ανωνάγρα-Άσπρη Μούττη. 

Η προδοσία από τη μία και η έλλειψη στοιχειώδους οργάνωσης από τη διοίκηση, μέσα στο χάος που επικρατούσε τότε, δημιούργησε δυσχερέστατες συνθήκες υπό τις οποίες κλήθηκαν να πολεμήσουν οι αξιωματικοί και στρατιώτες του 361 ΤΠ. οι οποίοι αισθάνονται δύο φορές προδομένοι, αφού αφέθηκαν εντελώς αβοήθητοι. Μέχρι και ο διοικητής τους, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Χάντζος, τους εγκατέλειψε τόσο στον πρώτο γύρο της εισβολής, όσο και στο δεύτερο. Φαντάροι μαρτυρούν ότι το πρωί της 14ης Αυγούστου έφυγε με το όχημά του, αφήνοντάς τους στο έλεος των Τούρκων στο μέτωπο Κλεπίνης-Παχυάμμου Κερύνειας. 

Συνολικά 91 νεκροί και αγνοούμενοι

Συνολικά 91 είναι οι νεκροί και αγνοούμενοι του 361 ΤΠ. Και σίγουρα θα ήταν περισσότεροι, εάν οι εξαθλιωμένοι στρατιώτες που είχαν καταφέρει να αποδράσουν από την κόλαση της Κλεπίνης-Παχυάμμου δεν στασίαζαν στις 15 Αυγούστου 1974 έξω από τα κέντρα της Κοφίνου, αρνούμενοι να πάνε σαν αρνιά στη σφαγή για να αναχαιτίσουν άοπλοι τα τουρκικά στρατεύματα που προέλαυναν στην περιοχή των Τρούλλων.

Όσοι επέζησαν κλήθηκαν να στήσουν την πρώτη γραμμή άμυνας ανατολικά της Λευκωσίας, από την Αγλαντζιά μέχρι το Γέρι. Εκεί στήθηκε η προσωρινή έδρα του τάγματος. Στο Γέρι ανεγέρθηκε μνημείο για τους ήρωες του 361 ΤΠ. με πρωτοβουλία των επιζώντων φαντάρων και αξιωματικών του τάγματος, οι οποίοι κάθε Αύγουστο βρίσκονται εκεί για να θυμηθούν τους συμπολεμιστές τους.