Του Maxim Samorukov

Στο πρότυπο της μακροχρόνιας προσέγγισης της Ρωσίας, “διαίρει και βασίλευε” στα Βαλκάνια, το Κρεμλίνο έχει αναπτύξει διάφορες μορφές βοήθειας στην πανδημία για να στηρίξει μακροχρόνιους φίλους και εταίρους, αγνοώντας σε μεγάλο βαθμό όλους τους άλλους. Απροσδόκητα, αυτή η δοκιμασμένη και αληθινή προσέγγιση, έχει πλέον αντιμετωπίσει το δικό της μερίδιο εμποδίων -δηλαδή, τους τεράστιους πόρους της Κίνας και τους έξυπνους ελιγμούς από μεγάλους παράγοντες στην περιοχή που βλέπουν την πανδημία ως μια ευκαιρία να εξάγουν πόρους από πολλαπλούς υποψηφίους -δηλαδή, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στις αρχές Απριλίου, ρωσικά φορτηγά αεροπλάνα που μετέφεραν στρατιωτικό εξοπλισμό, αναπνευστήρες και χημικούς-βιολόγους εμπειρογνώμονες, πραγματοποίησαν 11 πτήσεις προς το Βελιγράδι. Αμέσως μόλις έφτασαν στη σερβική πρωτεύουσα, τα ρωσικά στρατεύματα εξαπλώθηκαν σε άλλες μεγάλες πόλεις. Πέντε ημέρες αργότερα, ένας μικρότερος αριθμός πτήσεων έφθασαν στην Μπάνια Λουκά, την de facto πρωτεύουσα της Republica Srpska, το κατά κύριο λόγο σερβικό εθνικό τμήμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η Republica Srpska εδώ και καιρό ήταν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής από το Κρεμλίννο και από αρκετούς Ρώσους εθνικιστές. Η Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης -η περιφέρεια της χώρας που κυριαρχείται από Κροάτες και Βόσνιους- δεν έλαβε καμία ανθρωπιστική βοήθεια από τη Μόσχα, και η ρωσική προσέγγιση στη Republica Srpska φαίνεται να έλαβε χώρα με μικρό συντονισμό με την εθνική κυβέρνηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Για να είμαστε σίγουροι, η χρήση της ανθρωπιστικής βοήθειας από τη Ρωσία για πολιτικούς σκοπούς, ήταν μια πολύ καλά υπολογισμένη κίνηση, που έφτασε άμεσα μετά από παρόμοιες προσπάθειες στην Ιταλία, όταν ανέκυψε ως ένα από τα βασικά επίκεντρα της πανδημίας. Η Μόσχα αγνόησε το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία, που πρόσφατα εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ. Δεν τους έδωσε καμία βοήθεια και κωλυσιέργησε όταν ήρθε η ώρα να βοηθήσει το Μαυροβούνιο να εκκενώσει αρκετές δεκάδες πολίτες οι οποίοι είχαν εγκλωβιστεί στη Ρωσία. Στο μεταξύ, τα ρωσικά αεροπλάνα έσπευσαν στο Μαυροβούνιο να επαναπατρίσουν εκατοντάδες Ρώσους πολίτες να γυρίσουν από την Αδριατική.

Η Σερβία εδώ και καιρό βασίζεται στη ρωσική βοήθεια στα δύσκολα. Το 2009 η Μόσχα και το Βελιγράδι υπέγραψαν μια συμφωνία για την εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας για ανθρωπιστικές απαντήσεις. Η επακόλουθη δημιουργία ενός ρωσό-σερβικού ανθρωπιστικού κέντρου κατάρτισης στη Nis, δημιούργησε ένταση στη Δύση, όπως και κατηγορίες από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως “ένα ειδικό κέντρο κατασσκοπείας ή άλλες δραστηριότητες”. Στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, και οι δύο κυβερνήσεις ήταν πρόθυμες να επιδείξουν τη φιλία των χωρών τους, στέλνοντας ρωσικές ομάδες διάσωσης για να αντιμετωπίσουν τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές στη Σερβία.

Ωστόσο, αυτή τη φορά, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Σε μια σημαντική διαφορά από τις προηγούμενες περιπτώσεις, η ρωσική βοήθεια οργανώθηκε από το υπουργείο Άμυνας αντί του υπουργείου Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης, το οποίο είναι συμβαλλόμενο με τη συμφωνία του 2009 και είναι ο επιτηρητής του κέντρου στη Nis.

Οι Ρώσοι στρατιώτες έμειναν για έξι εβδομάδες στη Σερβία, επιχειρώντας σε όλη τη χώρα με ελάχιστη εποπτεία, φαινομενικά για την απολύμανση διάφορων εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών νοσοκομείων. Στην πορεία, συνεργάστηκαν σε αξιωματούχους του στρατού και της πολιτείας, κανένας εκ των οποίων δεν φάνηκε να έχει μεγάλο λόγο για το χρονοδιάγραμμα της αποστολής. Σύμφωνα με τους Ρώσους στρατηγούς, τα στρατεύματα είχαν σκοπό να παραμείνουν στον χώρο μέχρι “να τελειώσει το έργο τους”. Η ανάπτυξη στρατιωτών Ρώσων στην Republica Srpska, ήταν λιγότερο ανοιχτή και διήρκεσε μόλις δύο εβδομάδες. Στις αρχές Μαϊου, οι αρχές της Βοσνίας μπλόκαραν την αποστολή επιστροφής, επικαλούμενοι τον στρατιωτικό της χαρακτήρα, αν και δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την αρχική της ανάπτυξη.

Στο τέλος, η ρωσική ανθρωπιστική βοήθεια στη Σερβία ήταν στην πραγματικότητα αρκετά περιορισμένη. Η NIS, η σερβική πετρελαϊκή εταιρεία που ελέγχεται από τη ρωσική Gazprom, παρείχε στη σερβική αστυνομία, στα ασθενοφόρα και στα πυροσβεστικά, δωρεάν βενζίνη. Η σερβική θυγατρική της μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας, Sberbank, δώρισε ένα ποσό που δεν αποκαλύφθηκε για την προμήθεια ιατρικού εξοπλισμού. Η YugoRosGaz, η οποία εισάγει ρωσικό αέριο στη Σερβία και ελέγχεται εν μέρει από τη Gazprom, συνεισέφερε με περισσότερα από 2 εκατ. Δηνάρια (17.000 ευρώ) στο υπουργείο Υγείας της Σερβίας για την καταπολέμηση του κορονοϊού. Όλα αυτά μαζί, καθιστούν τις δωρεές δύσκολα συγκρίσιμες με τη βοήθεια που δόθηκε από την ΕΕ: 15 εκατ. Ευρώ για τις άμεσες ανάγκες της Σερβίας, συν 78,4 εκατ. ευρώ, τα οποία ανακατανεμήθηκαν από προενταξιακά κονδύλια βοήθειας, για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας.

Στο παρελθόν, η μέτρια ρωσική βοήθεια στη Σερβία σε σχέση με τη συνεχιζόμενη στήριξη της ΕΕ, στρεβλώθηκε από τις εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης των Σέρβων αξιωματούχων και την υπερβολική κάλυψη απά τα ΜΜΕ της χώρας. Ωστόσο αυτή τη φορά, τα πράγματα ήταν διαφορετικά διότι το Βελιγράδι είχε νέο καλύτερο φίλο: το Πεκίνο. Σέρβοι αξιωματούχοι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση αυτή επιθετικά. Ο πρόεδρος της Σερβίας Asleksandar Vucic άσκησε κριτική στην ΕΕ ότι “εγκατέλειψε την χώρα του”, ενώ επίσης κατέστησε σαφές ότι η Κίνα είχε αντικαταστήσει τη Ρωσία ως το κύριο αντικείμενο αγάπης της κυβέρνησής του. Η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα από την οποία το Βελιγράδι ζήτησε βοήθεια, και ο Vucic φίλησε την κινεζική σημαία όταν υποδέχθηκε ο ίδιος προσωπικά το πρώτο κινεζικό αεροπλάνο με έξι γιατρούς και ιατρικό εξοπλισμό (Ο Vucic ήταν περιέργως απών όταν 87 Ρώσοι στρατιώτες έφθασαν στο Βελιγράδι λίγες ημέρες αργότερα).

Οι επιδεικτικές τακτικές του Vucic απέδωσαν σε ό,τι αφορά στην ΕΕ. Οι Βρυξέλλες έδωσαν στη Σερβία και σε άλλες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων προογράμματα βοήθειας ύψους 3,6 δισ. ευρώ. Σε έκτακτη σύνοδο κορυφής στις αρχές Μαϊου, η πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen αναφέρθηκε στις προοπτικές ένταξης της  περιοχής στην ΕΕ και υποσχέθηκε συνέχεια της οικονομικής πρωτοβουλίας.

Η χρήση του χαρτιού της Κίνας από τον Vucic του έδωσε πλεονέκτημα με την Ουάσιγκτον επίσης. Ο Vucic ελπίζει ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί την αμερικανική στήριξη στις εν εξελίξει συζητήσεις με το Κοσσυφοπέδιο. Ακόμη και αν η κυβέρνηση Trump παραμένει άστατος εταίρος που υπόσχεται πολλά και δεν τα κάνει, το Πεκίνο είναι πιθανό να ανταπεξέλθει στα δάνεια που έχει υποσχεθεί να δώσει, στις επενδύσεις και ακόμη στην διπλωματική στήριξη στις διαπραγματεύσεις του Vucic με την Πρίστινα, της οποίας την ανεξαρτησία η Κίνα, όπως και η Ρωσία, δεν αναγνωρίζει. Ο ολοένα και πιο αυξημένος κεντρικός ρόλος της Κίνας στα σχέδια του Vucic, απειλεί να υποκαταστήσει τη Ρωσία, η οποία παρουσιάζεται από μόνη της ως ο πιο σημαντικός σύμμαχος της Σερβίας, για αιώνες. Αλλά οι πραγματικότητες των σύγχρονων Βαλκανίων δεν ήταν ευννοϊκές για τους Ρώσους ώστε να πιέσουν τις συμβολικές τους χειρονομίες έναντι του ρευστού που προσφέρουν το Πεκίνο και οι Βρυξέλλες.

Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν χάθηκε και καμιά μεγάλη αγάπη μεταξύ του Vucic και του Ρώσου ομολόγου του Putin, δεν αποτελεί είδηση. Το Κρεμλίνο δεν εμπιστευόταν ποτέ τον Vucic και είναι αποφασισμένο να διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στα ζητήματα ασφάλειας των Βαλκανίων. Η Μόσχα μπορεί ακόμη να στηρίζεται στην ισχύ των φιλορωσικών αισθημάτων σε πολλά τμήματα του σερβικού στρατού και στην εξαιρετικά θετική εικόνα που έχει η σερβική κοινή γνώμη για τη Ρωσία γενικ΄τοερα. Η Κίνα ίσως να κινήθηκε γρήγορα στην προσπάθειά της να διευρύνει την περιφερειακή της επιρροή, αλλά η φύση της πανδημίας υπόσχεται να δώσει στο Κρεμλίνο μια σπάνια ευκαιρία να μετατρέψει τα εδραιωμένα assets στα Δυτικά Βαλκάνια σε έναν ακόμη μεγαλύτερο στρατιωτικό ρόλο σε μια αμφιλεγόμενη περιοχή.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegie.ru/2020/07/08/ventilator-diplomacy-in-balkans-pub-81895

capital.gr