Η κατάρρευση της προσπάθειας του Χαφτάρ για κατάληψη της Τρίπολης εξέθεσε τις υποβόσκουσες διαφωνίες Μόσχας και Άμπου Ντάμπι, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στις αντικρουόμενες γεωπολιτικές φιλοδοξίες και τις διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά τη μετεμφυλιακή Λιβύη

Γιάννης Γιωργαλλής

Ο πολυετής πόλεμος δι’ αντιπροσώπων στη Λιβύη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Οι ξένες δυνάμεις που υποστηρίζουν τις αντικρουόμενες πλευρές στον λιβυκό εμφύλιο κάνουν τις κινήσεις τους, οι οποίες ενίοτε επηρεάζουν αρνητικά τους συμμάχους τους. Η Αίγυπτος, οδηγούμενη πλέον από το επίσημο σινιάλο του Κοινοβουλίου στην ανατολική Λιβύη, εξέφρασε για ακόμα μια φορά την πρόθεσή της να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα και των δύο χωρών από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής και κατοχής. Η πρόθεση αυτή, αν και έτυχε θερμής υποδοχής από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, βρήκε τη Ρωσία απέναντί της, καταδεικνύοντας τη συγκρουσιακή φύση αυτών των «συμμαχιών».

Βάζοντας, δε, στο μικροσκόπιο τις σχέσεις Μόσχας – Αμπού Ντάμπι, εκεί καταγράφεται μια πιο προβληματική κατάσταση, αφού, πέραν από τα γεωπολιτικά συμφέροντα, εντάσσονται παράλληλα και οι ιδεολογικές προεκτάσεις του εμφυλίου στην εμπόλεμη χώρα και την ευρύτερη περιοχή. Τέλος, ο θόρυβος που προκάλεσαν οι Τούρκοι αξιωματούχοι κατά την επίσκεψή τους στη Λιβύη «σίγησε» με μια επίθεση «φάντασμα» στην αεροπορική βάση al-Watiya, η οποία φαίνεται να επαναπροσδιόρισε τις δυνατότητες της Άγκυρας και των συμμάχων της.

Το επίσημο κάλεσμα για επέμβαση

Το κοινοβούλιο της Λιβύης, το οποίο έχει εγκαταστήσει την έδρα του στο ανατολικό τμήμα της χώρας και τάσσεται υπέρ του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, κάλεσε επίσημα τον στρατό της Αιγύπτου να παρέμβει και «να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα και των δύο χωρών». Το κάλεσμα προς την Αίγυπτο ήρθε λίγες ημέρες μετά τις απειλές της Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) για επίθεση στις πόλεις Σύρτη και αλ Τζούφρα, αλλά και την κινητοποίηση με τις επισκέψεις Τούρκων αξιωματούχων στη Λιβύη.

Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας να καταπατήσει τις κόκκινες γραμμές, καταλαμβάνοντας τη Σύρτη, έθεσαν εκ νέου σε κινητοποίηση τη Βεγγάζη και το Κοινοβούλιο της χώρας, το οποίο ζήτησε επίσημα πια την επέμβαση των συμμαχικών δυνάμεων του Καΐρου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το λεκτικό της σχετικής ανακοίνωσης του Κοινοβουλίου. Ειδικότερα, όσον αφορά την εμπλοκή της Άγκυρας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «καλούμε σε συντονισμένες προσπάθειες των δύο αδελφών χωρών, της Λιβύης και της Αιγύπτου, για να εξασφαλιστεί η ήττα της δύναμης εισβολής και κατοχής (σ.σ. της Τουρκίας) και να προασπιστεί η κοινή μας εθνική ασφάλεια».

Αναλυτές, από την άλλην, υποστηρίζουν ότι, παρά την έντονη ρητορική, δεν προδιαγράφεται άμεσος κίνδυνος για κλιμάκωση της έντασης, αφού δεν υπήρξαν μεγάλες αλλαγές στην εμπόλεμη ζώνη γύρω από τη Σύρτη τις προηγούμενες δύο εβδομάδες. Η πόλη παραμένει βαριά φρουρούμενη από τους Ρώσους και τους Σύρους μισθοφόρους, την ίδια ώρα που η αμερικανική στρατιωτική διοίκηση Αφρικής (Africom) υποστηρίζει ότι η ομάδα Βάγκνερ τοποθέτησε νάρκες κατά προσωπικού και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς από την περιφέρεια της Τρίπολης και μέχρι τη Σύρτη.

Το σενάριο σύγκρουσης Αιγύπτου – Τουρκίας

Η ανατροπή των σχεδιασμών του Χάφταρ για κατάληψη της Τρίπολης έφερε σε «αμηχανία» τους συμμάχους του, ειδικότερα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο. Παραμένει, δε, ανοικτό, στην περίπτωση που η Αίγυπτος τελικά περάσει τα σύνορα και επέμβει στη Λιβύη, ποια στάση θα διατηρήσουν οι σύμμαχοί της και ειδικά η Ρωσία.

Πάντως, η Αίγυπτος, για να δείξει την αποφασιστικότητά της, πραγματοποίησε στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα με τη Λιβύη, με προσομοιώσεις μαχών κατά μισθοφόρων από μη συμβατικούς στρατούς. Εντούτοις, τόσο η απειλή της επέμβασης, όσο και οι στρατιωτικές ασκήσεις δεν άλλαξαν τη νέα πραγματικότητα στη Λιβύη, αν και φαίνεται να ξεδιαλύνει το τοπίο όσον αφορά τις φιλοδοξίες του Καΐρου, αλλά και το εύρος των κινήσεών του.

Σύμφωνα με αναλυτές, το ενδεχόμενο της επέμβασης είναι απομακρυσμένο, αλλά ακόμα και εάν η Αίγυπτος κάνει πράξη την απειλή της, η στρατιωτική επιχείρησή της εντός της Λιβύης θα είναι περιορισμένη. Επίσης, θεωρούν ότι ακόμα και εάν η Αίγυπτος έχει τον 9ο δυνατότερο στρατό και η Τουρκία τον 11ο, υπάρχει μεγάλη διαφορά στις δυνατότητες και στην αποτελεσματικότητα, αφού η Αίγυπτος δεν έχει δοκιμαστεί σε μεγάλης διάρκειας εξωτερικές συγκρούσεις, ενώ για δεκαετίες παραμένει προσκολλημένη σε μάχες κατά μικρών στρατιωτικών ομάδων στο εσωτερικό της.

Από την άλλη, ο στρατός της Τουρκίας πολεμάει για χρόνια στη Συρία κατά των Κούρδων, ενώ αναμετρήθηκε με το Ντάες όταν είχε τη μέγιστή του ισχύ. Τα δεδομένα αυτά για πολλούς ειδικούς θεωρούνται ως αποτρεπτικοί παράγοντες για μια ενδεχόμενη επέμβαση της Αιγύπτου στη Λιβύη. Από την άλλην, οι εκτιμήσεις αυτές τείνουν να παραβλέπουν την προσπάθεια του Καΐρου να αποτρέψει με κάθε τρόπο τη δημιουργία ενός ακόμα πόλου στον άξονα Τουρκίας, Κατάρ και Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή.

Η «μυστική» αναλογική αντεπίθεση στην Άγκυρα

Αρχές Ιουλίου, ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, μετέβη εκτάκτως στη Λιβύη, συνοδευόμενος από τον αρχηγό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, Γιασάρ Γκιουλέρ. Οι υψηλών τόνων επαφές των Τούρκων αξιωματούχων συνοδεύτηκαν από άμεση αναλογική απάντηση, αφού λίγες ώρες μετά την επίσκεψη, σύμφωνα με το Al-monitor, σημειώθηκε αεροπορική επίθεση στην αεροπορική βάση al-Watiya, στην οποία βρίσκονταν ανεπτυγμένα τα τουρκικά αντιαεροπορικά συστήματα ΜΙΜ-23.  Αν και δεν υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες, τα ανεπτυγμένα σε τρεις γωνιές της αεροπορικής βάσης ΜΙΜ-23 καταστράφηκαν.

Η επίθεση αυτή, εάν ήταν ένα τεστ για τις δυνατότητες του τουρκικού αντιαεροπορικού συστήματος στη Λιβύη, τότε, πέραν κάθε αμφιβολίας, κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για επιτυχία. Η αποτυχία αυτή κατέδειξε ότι ο εναέριος χώρος νότια της Τρίπολης δεν βρίσκεται ακόμα υπό τον πλήρη έλεγχο της Άγκυρας, αναδεικνύοντας, παράλληλα, την αχίλλειο πτέρνα της Τουρκίας στην περιοχή. Αν και δεν έχει διευκρινιστεί ποιος βρίσκεται πίσω από την αεροπορική επίθεση, εξετάζονται τέσσερα σενάρια, από τα οποία τα τρία πρώτα θεωρούνται απομακρυσμένα.

Συγκεκριμένα, εξετάζεται εάν η επίθεση έχει γίνει είτε από τα ρωσικά MIG-29 ή Su-24, τα οποία βρίσκονται στην αλ Τζούφρα, είτε από τα Mirage, Rafael ή F-16 της Αιγύπτου ή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, είτε από τα γαλλικά Mirages που απογειώθηκαν από τη βάση Faya-Largeau στο Τσαντ. Εντούτοις, επικρατέστερο σενάριο θεωρείται ότι πίσω από την επίθεση βρίσκονται τα Mirage των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τα οποία εύκολα θα μπορούσαν να απογειωθούν από την αεροπορική βάση al-Khadim περίπου 880 χιλιόμετρα (547 μίλια) από την al-Watiya. Η επίθεση αυτή εξέθεσε, πέραν από την αδυναμία της Τουρκίας, το πόσο εύκολα μπορεί να κλιμακωθεί η ένταση με τις παρεμβάσεις των ξένων δυνάμεων.

Η συγκρουσιακή φιλία Ρωσίας – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Μέσα σε αυτά τα συμφραζόμενα εξετάζεται η σχέση Ρωσίας – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και η εν δυνάμει μεταβαλλόμενη στάση τους στο λιβυκό πρόβλημα. Πέραν από τη στενή στρατιωτική συνεργασία, στην οποία περιλαμβάνεται η χρηματοδότηση της ρωσικής ομάδας Βάγκνερ από τα ΗΑΕ, η κατάρρευση της προσπάθειας του Χάφταρ για κατάληψη της Τρίπολης εξέθεσε τις υποβόσκουσες διαφωνίες Μόσχας και Αμπού Ντάμπι, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στις αντικρουόμενες γεωπολιτικές φιλοδοξίες και τις διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά τη μετεμφυλιακή Λιβύη.

Ειδικοί αναφέρουν συγκεκριμένα ότι το όραμα της Ρωσίας για τη Λιβύη είναι καθαρά «ρεαλιστικό», αφού είναι έτοιμη να συνεργαστεί με οποιαδήποτε δύναμη στη χώρα, η οποία θα της εξασφαλίζει, φυσικά, τα συμφέροντά της. Από την άλλη, τα ΗΑΕ κινούνται με βάση την ιδεολογία και την αντιπαλότητα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την Τουρκία και το Κατάρ. Ενώ η Ρωσία είναι κάτι περισσότερο από θετική για μια διπλωματική συνεργασία με την Τουρκία, το έχει ήδη πράξει στη Συρία, τα ΗΑΕ θεωρούν αυτήν τη συνεργασία απαγορευτική.

Γι’ αυτό και από τον Ιανουάριο, όπου Ρωσία και Τουρκία βρήκαν κοινόν έδαφος στη Λιβύη, οι σχέσεις των δύο συμμάχων τέθηκαν υπό αμφισβήτηση. Μάλιστα, η ξαφνική παραβίαση της εκεχειρίας που συμφωνήθηκε μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας από τον Χάφταρ, θεωρείται προϊόν παρέμβασης των ΗΑΕ. Επίσης, μεταξύ των δύο χωρών υπάρχουν διαφωνίες σε σχέση με μια ενδεχόμενη επέμβαση της Αιγύπτου στη Λιβύη.

Συγκεκριμένα, το Αμπού Ντάμπι στήριξε άμεσα τη διακήρυξη του αλ-Σίσι για διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας του Καΐρου μέσω μιας επέμβασης, ενώ, από την άλλην, η Ρωσία αρνήθηκε να την υποστηρίξει, δείχνοντας ξεκάθαρα ότι υπάρχουν διαφορετικές βλέψεις σε σχέση με το μέλλον της χώρας, χωρίς να αποκλείεται μάλιστα η σύγκρουση συμφερόντων Μόσχας – Καΐρου σε με ενδεχόμενη επέμβαση στη Λιβύη.

Σημερινή