Σύνοψη

Η εγκληματική απροθυμία των υπευθύνων του καθεστώτος του 1974 στην Ελλάδα να συνδράμουν την Κύπρο αεροπορικά κατά τη διάρκεια της Τουρκικής Εισβολής συγκαλύπτεται συστηματικά πίσω από την μυθολογία της «αντικειμενικής αδυναμίας» να παρασχεθεί τέτοια βοήθεια και συνήθως αποκρύπτεται μέσα σε ένα πέπλο ανακριβειών, αοριστιών και μισών αληθειών. Τη σύγχυση γύρω από το θέμα επιτείνουν οι προσχηματικές ενέργειες στις οποίες προέβη το καθεστώς Ιωαννίδη τις ημέρες του πραξικοπήματος, και οι οποίες επιτείνουν τη σύγχυση. Από την άλλη, μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να έχει γίνει μία συστηματική διερεύνηση του ζητήματος, η οποία να μπορεί να δώσει τεκμηριωμένη απάντηση στο ερώτημα αυτό.

Στο παρόν επιχειρείται μία συνολική, αναλυτική και συστηματική επισκόπηση της αεροπορικής κατάστασης τον Ιούλιο του 1974, η διερεύνηση των πραγματικών δυνατοτήτων επέμβασης της Ελλάδας στην Εισβολή με την Πολεμική της Αεροπορία, ενώ ταυτόχρονα εξετάζονται οι προσχηματικές ενέργειες του καθεστώτος Ιωαννίδη στον τομέα αυτόν, οι οποίες έχουν προκαλέσει σύγχυση – και οι οποίες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτόν.

Εισαγωγή

Σκοπός του παρόντος είναι να εξετάσει τη δυνατότητα αεροπορικής συνδρομής της Ελλάδας στην Κύπρο κατά την Τουρκική Εισβολή του 1974. Η βασική θέση του είναι ότι το καλοκαίρι του 1974, τόσον τον Ιούλιο όσο και τον Αύγουστο, η Ελλάς είχε τη δυνατότητα να επέμβει στην Κύπρο με την αεροπορία της κατά τρόπο που θα επηρέαζε αποφασιστικά την εξέλιξη της Εισβολής. Προφανώς,  η δυνατότητα αυτή συνδυαζόταν με την ακόμη σημαντικότερη δυνατότητα ναυτικής επέμβασης, η οποία και θα επηρέαζε κατά πολύ πιο αποφασιστικό τρόπο την εξέλιξη και έκβαση των επιχειρήσεων, όμως η ναυτική πλευρά δεν διερευνάται στο κείμενο. Η απόφαση για στρατιωτική αδράνεια της χώρας υπήρξε μία πολιτική απόφαση, τόσο τον Ιούλιο όσο και τον Αύγουστο, και δεν σχετιζόταν με τις πραγματικές στρατιωτικές δυνατότητες, τις οποίες όμως οι υπεύθυνοι και οι απολογητές τους επικαλούνται ως δικαιολογία. Το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του Αττίλα Ι στην Ελλάδα επικρατούσε στρατιωτικό καθεστώς δεν αναιρεί το γεγονός ότι η απόφαση για την αδράνεια, αν και την έλαβαν εν ενεργεία στρατιωτικοί, την έλαβαν εκτελούντες πολιτικό ρόλο και με αυστηρά πολιτικά κριτήρια. Μάλιστα, το γεγονός ότι ήταν στρατιωτικοί που λάμβαναν πολιτικές αποφάσεις έχει συσκοτίσει το ζήτημα, καθώς οι ενεχόμενοι, προκειμένου να δικαιολογήσουν πολιτικές αποφάσεις τους, είχαν την ευχέρεια να προβάλλουν «τεχνικούς» ισχυρισμούς, συσκοτίζοντας σκόπιμα τα πράγματα.

Στο παρόν άρθρο εξετάζεται η αεροπορική κατάσταση πριν και κατά την έναρξη των επιχειρήσεων του Ιουλίου του 1974, καθώς και η επιχειρησιακή δυνατότητα της ΠΑ να επέμβει στις επιχειρήσεις αυτές. Το θέμα θα εξεταστεί κυρίως από στρατιωτικής απόψεως, ώστε να καταστούν σαφείς οι στρατιωτικές δυνατότητες που αντικειμενικά είχαν στη διάθεσή της οι ηγεσίες που ασκούσαν την πολιτική εξουσία το καλοκαίρι του 1974. Ο απώτερος στόχος είναι να καταστεί δυνατή η εξέταση της πολιτικής διάστασης της αντιμετώπισης της Τουρκικής Εισβολής, έχοντας απολύτως ξεκαθαρισμένο το στρατιωτικό υπόβαθρο και το ζήτημα των «τεχνικών» στρατιωτικών δυνατοτήτων. Είναι προφανές ότι το ζήτημα έχει ουσιώδεις πολιτικές διαστάσεις· είναι όμως κρίσιμο να ξεκαθαρίζεται ποια ήταν τα στρατιωτικά δεδομένα που είχαν στη διάθεσή τους οι πολιτικά δρώντες, έτσι ώστε να μην προκαλείται σύγχυση σε ότι αφορά τις πολιτικές αποφάσεις, σύγχυση η οποία προκαλείται από άγνοια  ή και ενίοτε σκόπιμα σχετικά με τα στρατιωτικά δεδομένα.

Μία σημαντική παράμετρος της ανάλυσης είναι η διάκριση ανάμεσα αφ’ ενός στις πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, και αφ’ ετέρου στις  στρατιωτικές εκτιμήσεις που μπορούσαν ευλόγως να γίνουν πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης με τα δεδομένα της στιγμής. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν απαραίτητο, εάν είχε συνταχθεί η αναλυτική στρατιωτική ιστορία της Τουρκικής Εισβολής από τους αρμόδιους φορείς: τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, το Μουσείο Ιστορίας της Πολεμικής Αεροπορίας και την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού.  Κάτι τέτοιο όχι απλώς δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα αλλά όποτε ανακινήθηκε το θέμα, υπήρξε κατηγορηματική άρνηση. Η απόπειρα διερεύνησης των γεγονότων στο πλαίσιο της «Εξεταστικής Επιτροπής για τον Φάκελο της Κύπρου της Βουλής των Ελλήνων» του 1986-1988, παρά τις τυμπανοκρουσίες, είναι αποσπασματική, ερασιτεχνική και απολύτως ανεπαρκής. Όσο δεν υφίσταται επίσημη στρατιωτική ιστορική καταγραφή των γεγονότων της Εισβολής, όσο δηλαδή δεν αποτυπώνεται με λεπτομέρεια, ακρίβεια και αξιοπιστία η κατάσταση της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) το καλοκαίρι του 1974, η εικόνα που είχε για την Τουρκική Αεροπορία (ΤΑ) κατά την περίοδο αυτή, έχουμε στη διάθεσή μας μόνον ανεπαρκή σπαράγματα πληροφοριών, τις αναφορές του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων και του Αρχηγού της Αεροπορίας της εποχής -προφανούς ανακρίβειας και ευνόητης πολιτικής σκοπιμότητας- καθώς και σκόρπιες προφορικές μαρτυρίες και ισχυρισμούς. Τα τρία, μόνον, εξειδικευμένα βιβλία που αφορούν το θέμα και αναφέρονται στη βιβλιογραφία, όσο πολύτιμα και αν είναι, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την πρόσβαση στα επίσημα αρχεία. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, ο σχετικός φοριαμός στο Μουσείο Ιστορίας της ΠΑ (ΜΙΣΠΑ), τον επίσημο φορέα της επιχειρησιακής ιστορίας της ΠΑ,  παραμένει αυστηρά ελεγχόμενος και απολύτως απροσπέλαστος ακόμη και στους υπηρεσιακούς ιστορικούς.

Πηγές Πληροφοριών

Μία ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στις πηγές από τις οποίες αντλούνται πληροφορίες για το παρόν κείμενο. Πέραν της αυτονόητης σημασίας της αξιοπιστίας των πηγών για κάθε κείμενο ή μελέτη, οι πληροφορίες και οι πηγές αποτελούν για το παρόν κείμενο ένα ιδιαίτερα λεπτό θέμα. Οι λόγοι είναι δύο:

(α) στην Ελλάδα, ιδίως, όπου το ζήτημα είναι φορτισμένο πολιτικά, ένα πλήθος πληροφοριών, αφηγήσεων κ.λπ. είναι διανθισμένο με αναξιόπιστες πληροφορίες καθώς και αυθαίρετες κρίσεις για τεχνικά θέματα, οι οποίες είναι εύκολο από έναν μη εξοικειωμένο αναγνώστη να εκληφθούν ως δεδομένα – ειδικά για την ειδικότερη αεροπορική διάσταση του θέματος.

(β) στην Τουρκία, παρά την επιτυχή έκβαση μίας μείζονος στρατιωτικής επιχείρησης, η ιστορία της εισβολής στην Κύπρο δεν έτυχε μεγάλης προβολής και δεν αποτέλεσε αντικείμενο ιστοριογραφικής δραστηριότητας. Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί απλή εντύπωση, αλλά αντικείμενο σχολιασμού, και μάλιστα από παρατηρητές που έχουν πλήρη εποπτεία της βιβλιογραφίας. Βασικός λόγος για την περίεργη αυτή κατάσταση θεωρείται η πολύ κακή στρατιωτική επίδοση στην εκστρατεία, στοιχείο που δεν ήταν δυνατόν να αποκρυβεί από κανέναν από τους συμμετέχοντες. Αυτό έχει οδηγήσει σε μία «σιωπή» περί τα γεγονότα του θέρους του 1974, η οποία μάλιστα έχει τύχει και σχετικού σχολιασμού στην Τουρκία[i]. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και το πλέον πρόσφατο τουρκικό βιβλίο για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Κύπρο, το βιβλίο «Phase Line Attila, The Amphibious Campaign for Cyprous, 1974»[ii] των Edward Erickson και Mesut Uyar, δεν περιλαμβάνει αξιοσημείωτες πληροφορίες για το αεροπορικό, ειδικά, σκέλος, και περιορίζεται σε αναπαραγωγή διαδικτυακών πληροφοριών, και μάλιστα αόριστων και ανακριβών, παρ’ όλη την προνομιακή πρόσβαση που οι συγγραφείς έχουν σε τουρκικές στρατιωτικές πληροφορίες.

Για τη συνέχεια  belisarius21