Γιάννης Γιωργαλλής

Τον Ιανουάριο, κατά τη σύνοδο του Βερολίνου, οι άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες δεσμεύτηκαν για τερματισμό της σύγκρουσης στη Λιβύη. Έκτοτε, η ένοπλη σύρραξη όχι μόνο δεν παρουσίασε σημάδια κόπωσης, αλλά αντίθετα, το τελευταίο διάστημα οι εντάσεις κλιμακώθηκαν, ενώ, σύμφωνα με τις αναφορές, συνεχίζουν να φτάνουν απρόσκοπτα στη χώρα τόσο στρατιωτικός εξοπλισμός όσο και μισθοφόροι. Ενώ οι τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της μάχης ευνοούν τον Φαγέζ αλ Σαράζ και τους Τούρκους συμμάχους του, τίθεται το ερώτημα τι θα πράξουν οι χώρες που υποστηρίζουν τον Χαλίφα Χαφτάρ και ειδικά η Ρωσία μετά και την καταγραφή εικόνων οπισθοχώρησης των μισθοφόρων της Wagner. Την ίδια ώρα πληθαίνουν οι εκτιμήσεις ότι η κατάληξη της πολύχρονης αυτής σύγκρουσης ίσως δεν είναι άλλη από τη διχοτόμηση της χώρας.

Λιβύη, μια νέα «Συρία»

Η διεθνής διάσταση του λιβυκού εμφυλίου δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά οι εξελίξεις των τελευταίων βδομάδων δείχνουν ότι ο δρόμος της επίλυσης της εντεινόμενης αυτής κρίσης δεν περνάει μέσα από την Τρίπολη και τη Βεγγάζη, αλλά μέσα από τις πρωτεύουσες των ξένων δυνάμεων που εμπλέκονται σε αυτήν. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών, Ζαν Ιβ Λεντριάν, αντιμετωπίζουμε μια «συριοποίηση» της Λιβύης, με τους διεθνείς παίκτες να κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις. Σύμφωνα με αναλυτές, η δυναμική της σύγκρουσης έχει αλλάξει με καθοριστικό τρόπο μετά την εντονότερη εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη στα τέλη του 2019. Οι τουρκικές δυνάμεις και η στρατιωτική τεχνολογία που έχει η κυβέρνηση του Σάρατζ έχουν τις ρίζες τους στις επιδιώξεις της Άγκυρας στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και στην εκπλήρωση των παγωμένων κατασκευαστικών συμβολαίων αξίας 25 δισεκατομμυρίων στη χώρα. Ειδικοί επισημαίνουν ότι τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων έδειξαν τον βαθμό που η υποστήριξη της Τουρκίας έχει αλλάξει την ισορροπία ισχύος επί τους εδάφους. Αυτές οι νίκες επέτρεψαν στις δυνάμεις της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (GNA) να επικεντρωθούν στην εκδίωξη των δυνάμεων του Χαφτάρ από τις υπόλοιπες περιοχές της δυτικής Λιβύης. Αν και αυτά τα γεγονότα γέννησαν ελπίδες ότι οι ήττες του Χαφτάρ θα οδηγούσαν σε κατάπαυση πυρός και αποκλιμάκωση της έντασης, αυτό το σενάριο θεωρείται πολύ απομακρυσμένο. Αντίθετα, η απροκάλυπτη εμπλοκή της Άγκυρας στον εμφύλιο που κερδίζει συνεχώς έδαφος ίσως «ξυπνήσει» τους περιφερειακούς της αντιπάλους, οδηγώντας σε μια ακόμα πιο επικίνδυνη ανάφλεξη της διαμάχης. Σύμφωνα με αναφορές του ΟΗΕ, «όσον αφορά τη μαζική εισαγωγή όπλων, εξοπλισμού και μισθοφόρων και από τις δύο πλευρές, το μόνο συμπέρασμα που μπορούμε να εξαγάγουμε είναι ότι αυτός ο πόλεμος θα ενταθεί, θα διευρυνθεί και θα εμβαθύνει».

Γιατί «τράπηκαν» σε φυγή οι μισθοφόροι της Wagner

Σε αυτήν την εξίσωση αντικείμενο ανάλυσης αποτελούσε πάντα η στάση της Ρωσίας και ο βαθμός εμπλοκής της στο λιβυκό ζήτημα. Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, δύο ειδήσεις μονοπώλησαν το ενδιαφέρον. Από τη μια η κυβέρνηση Σάρατζ έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο με την αποχώρηση εκατοντάδων Ρώσων μισθοφόρων από τις γραμμές του μετώπου νότια της πρωτεύουσας. Λίγο αργότερα η Ουάσιγκτον κατηγόρησε την Μόσχα ότι απέστειλε μαχητικά αεροσκάφη για να υποστηρίξουν την εκστρατεία του Χαφτάρ κατά της Τρίπολης. Οι δύο αυτές εξελίξεις, σύμφωνα με αναλυτές, φαίνεται να συνδέονται και να αποτελούν μέρος μιας συμφωνίας μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας για αποφυγή της απευθείας σύγκρουσης μεταξύ τους επί του λιβυκού εδάφους. Με βάση αυτήν την εκτίμηση, η αποχώρηση των μισθοφόρων της Wagner φαίνεται ότι αποτελεί συντονισμένη δράση ανάμεσα σε Ρωσία και Τουρκία, ενώ η ανάπτυξη των ρωσικών αεροσκαφών, σύμφωνα με τον Wolfram Lacher, ερευνητή του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Ασφαλείας, έγινε για «να αποτρέψουν τις δυνάμεις της κυβέρνησης της Τρίπολης να προωθηθούν πέραν των ορίων της περιφέρειας της πρωτεύουσας». Το βασικό επιχείρημα πίσω από αυτήν την ερμηνεία αντλείται από τη διακοπή των πληγμάτων των τουρκικών drones κατά τη διάρκεια της αποχώρησης μισθοφόρων της Wagner. Μια τέτοια συμφωνία ουσιαστικά θα προωθούσε την κατανομή ζωνών επιρροής στη Λιβύη μεταξύ των δύο χωρών αν και θα δημιουργούσε ένα πρόβλημα. Πώς θα αντιδράσουν οι άλλοι παίκτες που εμπλέκονται στο λιβυκό ζήτημα και ενδεχομένως να μη συμφωνούν στη ρωσο-τουρκική σύμπραξη; Σε αυτό το σενάριο δεν αποκλείεται να υπάρξουν νέες εντάσεις με διαφορετικούς παίκτες, εάν με κάποιοι τρόπο Ρωσία και Τουρκία αφήσουν στο περιθώριο τις άλλες ξένες δυνάμεις, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τη Γαλλία αλλά και τις ΗΠΑ.

Αερομαχίες στους λιβυκούς αιθέρες

Πολύς λόγος γίνεται για τον τρόπο με τον οποίο μετέβαλαν το πεδίο της μάχης τα τουρκικά drones. Εντούτοις, σε αυτήν την εμφύλια σύρραξη δεν είναι η πρώτη φορά που τα εναέρια μέσα αλλάζουν τις ισορροπίες ισχύος. Το 2016 τα κινεζικά drones Wing Loong έδωσαν μεγάλη ώθηση στον Εθνικό Στρατό της Λιβύης. Αρχικά είχαν χρησιμοποιηθεί στη μάχη της Derna στην ανατολική Λιβύη, όπου τα drones είχαν αποφασιστικό αντίκτυπο στην έκβαση του αποτελέσματος όταν οι δυνάμεις του Χαφτάρ συγκρούστηκαν με μαχητές του Συμβουλίου της Σούρα των Μουτζαχεντίν. Τα ίδια drones, τα οποία ελέγχονταν από πιλότους στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, είχαν χρησιμοποιηθεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα στη μάχη της Τρίπολης. Όμως, η νικηφόρα πορεία του Χαφτάρ ανακόπηκε το 2019, με την είσοδο των τουρκικών drones Bayraktar TB2. Αν και είχαν μικρότερη εμβέλεια από τα Wing Loong, ήταν σε θέση να καταστρέψουν τους στόχους του LNA στο έδαφος και να διαλύσουν τις γραμμές ανεφοδιασμού του. Πλέον το ενδιαφέρον στρέφεται στις αναφορές ότι η Ρωσία απέστειλε μαχητικά Mig29 και Sukhoi 24 στη Λιβύη και πώς αυτά θα μεταβάλουν τις ισορροπίες ισχύος. Σύμφωνα με το Bloomberg, ένας ανώτερος αξιωματούχος της Λιβύης είπε ότι ο Χαφτάρ έλαβε 6 MiG 29 και δύο αεροσκάφη Sukhoi SU-24 από μια ρωσική βάση. Πάντως, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι τα ρωσικά αεροσκάφη «είναι πιθανό να παρέχουν στενή αεροπορική υποστήριξη στον αγώνα του Εθνικού Στρατού του Χαφτάρ ενάντια στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας». Ο κίνδυνος, όμως, σύμφωνα με τον στρατηγικό Jeffrey Harrigian της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, είναι ότι «η Ρωσία θα μπορούσε να καταλάβει βάσεις στην ακτή της Λιβύης και να αναπτύξει σε αυτές τις περιοχές δυνατότητες μη πρόσβασης, δημιουργώντας πραγματικές ανησυχίες για την ασφάλεια στο νότιο τμήμα της Ευρώπης».

Το σενάριο της διχοτόμησης

Διεθνείς αναλυτές συνδέουν τον δρόμο που επέλεξε ο Μουαμάρ Καντάφι κατά την κρίση του 2011 με τον δρόμο όπου βαδίζει τώρα ο Χαφτάρ. Συγκεκριμένα, το 2011, όταν ο Καντάφι βρισκόταν αντιμέτωπος με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, αν και είχε την ευκαιρία να διαιρέσει τη Λιβύη, ώστε να παραμείνει στην εξουσία, επέλεξε να παλέψει μέχρι το τέλος, πληρώνοντάς αυτήν την απόφαση με τη ζωή του. Αντίστοιχα, ο Χαφτάρ όταν άρχισε την εκστρατεία του κατά της κυβέρνησης της Τρίπολης, ρίσκαρε το δικό του μέλλον αλλά και όλης της χώρας. Σύμφωνα με αναλύσεις, κάθε του βήμα οδηγεί και πιο βαθιά στη διχοτόμηση της Λιβύης, ενώ πλέον, ένα βήμα προς τα πίσω θα του στοιχίσει τον πολιτικό του ρόλο στα ανατολικά της χώρας. Μάλιστα, αυτό εξηγεί και το «πραξικόπημα» του Απριλίου, όταν είχε δηλώσει ότι έλαβε «την εντολή του λαού» για να κυβερνήσει τη χώρα. Από την άλλη, αυτή η κίνηση ίσως δείχνει ότι ο στρατάρχης άρχισε να αποδέχεται την ιδέα να κυβερνήσει το μισό κομμάτι της χώρας, τουλάχιστον μέχρι να μπορέσει να πάρει υπό τον έλεγχό του το υπόλοιπο. Οι σκέψεις για μια διαμοιρασμένη Λιβύη δεν είναι κάτι καινούργιο, αφού το 2017 σύμβουλος του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, το είχε προτείνει στους Ευρωπαίους διπλωμάτες. Το σενάριο διάσπασης όμως θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται στη σύγκρουση και πώς τις επηρεάζει οικονομικά αλλά και σε επίπεδο ασφάλειας.

Πηγή: Σημερινή