Η πικρή εμπειρία από τα προηγούμενα «επεισόδια» ανόδου του κρατισμού και τα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πανδημία. Η χρηματοδότηση των πλουσίων από τους φτωχούς και ο… μουτζούρης. Γράφει ο Αθ. Χ. Παπανδρόπουλος

Ο αείμνηστος Κορνήλιος Καστοριάδης, ήταν πολέμιος του οικονομικού φιλελευθερισμού, γιατί πίστευε ότι διαφθείρει συνειδήσεις και κυρίως εχθρεύεται τον πολιτισμό. Τον θεωρούσε όμως αναγκαίο κακό, γιατί κατά την γνώμη του, ο κρατισμός ήταν ο πόλεμος.

Οποιος δεν έχει διαβάσει το βιβλίο του «Μπροστά στον πόλεμο»,δεν μπορεί βέβαια να καταλάβει την τοποθέτηση του, η οποία εν τούτοις είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Κάθε φορά που ο κρατισμός επεκτείνεται, καλόν είναι να προβλέπουμε συρράξεις, μου έλεγε ένα καλοκαίρι στο Λεωνίδιο, δυο χρόνια πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Ας την κρατήσουμε την εκδοχή του, δεν στερείται ιστορικής βάσης…

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κράτος και η συμμετοχή του στην οικονομία, στον δυτικό κόσμο, από 20% που ήταν το 1913, δέκα χρόνια μετά βρέθηκε στο 31% και μετά την κρίση του 1929 σταθεροποιήθηκε στο 40% περίπου. Ακολούθησαν Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η κυριαρχία του Κεϋνσιανισμού, με αποτέλεσμα πριν την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973 η κρατική συμμετοχή στην οικονομία να βρίσκεται στο 36% στις ΗΠΑ και στο 52% στη Δυτική Ευρώπη.

Με την πρώτη πετρελαϊκή κρίση, η κρατική συμμετοχή πέρασε από το 52% στη Δυτική Ευρώπη στο 56%, πλησίασε το 40% στις ΗΠΑ, εκτινάχθηκε στο 60% στην Ιαπωνία και κατά μέσο όρο στις χώρες-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.), έφθανε να αντιπροσωπεύει το 50%. Ας σημειωθεί ότι σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο, οι δημόσιες δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ τους, δεν απείχαν πολύ από το 60%.

Την ίδια περίοδο, η άνοδος των δημοσίων δαπανών, οδηγεί προς τα πάνω και την με δανεισμό κάλυψή τους, με αποτέλεσμα την άνοδο σε παγκόσμιο επίπεδο των δημοσίων χρεών. Κατά συνέπεια, στις αναπτυγμένες κυρίως χώρες, δημιουργείται και φαύλος κύκλος. Οι δημόσιες ανάγκες μεγαλώνουν, οι συντεχνιακές απαιτήσεις εκτείνονται και οι πολιτικές εξουσίες για να ανταποκριθούν στις σχετικές δαπάνες δημιουργούν νέα χρηματοπιστωτικά μέσα.

Παράλληλα δε, χρηματοδοτούν και τεχνολογικού περιεχομένου έρευνες στον αμυντικό τομέα, ο οποίος με τη σειρά του γίνεται η αφετηρία μιας πραγματικής τεχνολογικής ανατροπής με τεράστιο οικονομικό βάρος. Κινητοποιείται έτσι και ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος επωφελείται των μοχλευσεων για να αντλήσει φθηνό σχετικά χρήμα. Πηγή του τελευταίου, τα άφθονα πετροδολάρια που κυκλοφορούν παγκοσμίως και που αλλάζουν τον διεθνή χάρτη των κεφαλαιακών ροών.

Έτσι, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, παρατηρείται πρώτον μια ιδιαίτερη άνοδος του κρατικού δανεισμού των πλουσίων χωρών, με ταυτόχρονη όμως αναδιάρθρωση του παγκόσμιου εμπορίου, στο οποίο μπαίνουν παίκτες με αξιώσεις, όπως η Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες. Μεταβάλλεται έτσι το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον, με την χρηματοοικονομία να αποκτά καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.

Σημειώνουμε ότι ο αείμνηστος Πήτερ Ντράκερ, με σημαντικό άρθρο του το 1986 στην επιθεώρηση «Foreign Affaires», τόνιζε ότι η ημερήσια διεθνής κίνηση κεφαλαίων ήταν σχεδόν 100 φορές ανώτερη σε αξία από το διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών και άρα για τις επιχειρήσεις αποτελούσε πηγή κέρδους που σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσαν να αγνοήσουν. Η ώρα της γενικευμένης μόχλευσης είχε σημάνει.

Τα πλουσιότερα κράτη, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, δημιουργούν νέα χρηματοδοτικά μέσα, απορρυθμίζουν τις αγορές και προσελκύουν όλους τους δανειστές.

Και έπειτα, έρχονται τα πάνω κάτω: το 2007, ανακαλύπτουμε ότι το μέρος του κόσμου που εθεωρείτο πλούσιο είναι χρεωμένο προς το μέρος εκείνο που εθεωρείτο φτωχό. Όπως συνέβαινε συχνά στο παρελθόν, προκύπτει μια φούσκα περιουσιακών στοιχείων, το σκάσιμο της ο οποίας πυροδοτεί μια νέα τραπεζική κρίση και ύφεση, που γρήγορα μεταφέρονται στους φορολογούμενους.

Σε όλες τις δυτικές χώρες, το δημόσιο χρέος λαμβάνει άγνωστες μέχρι πρότινος διαστάσεις, εξαιρουμένων των περιόδων πολέμου. Το 2010, εάν εξαιρέσουμε τη Ζιμπάμπουε, η χώρα με το μεγαλύτερο καθαρό δημόσιο χρέος είναι η Ιαπωνία, με ποσοστό που ανέρχεται στο 204% του ΑΕΠ.

Το δημόσιο χρέος των Ηνωμένων Πολιτειών ανέρχεται σε 11 τρισεκατομμύρια δολάρια, ήτοι στο 54% του ΑΕΠ και στο 674% των φορολογικών εσόδων της χώρας, ενώ τα ετήσια δάνειά τους αντιπροσωπεύουν το 248% των φορολογικών εσόδων. Το 2010, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ πρέπει να αναχρηματοδοτήσει περισσότερο από το 50% του χρέους του. Αυτό πραγματοποιείται κατά το ήμισυ μέσω κεφαλαίων από το εξωτερικό, το 50% των οποίων προέρχεται από την Ιαπωνία και την Κίνα.

Όσον αφορά το ευρωπαϊκό δημόσιο χρέος, αυτό αντιστοιχεί στο 80% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δημόσιο χρέος της Μεγάλης Βρετανίας προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ, ενώ της Ελλάδας το 135% του ΑΕΠ, τα δύο τρία του οποίου οφείλονται στην αλλοδαπή.

Για τη συνέχεια  Euro2Day