Weather Icon

Το άρθρο 59 της Λωζάννης

Το άρθρο 59 της Λωζάννης

 

Στην ενοχλημένη ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών για τις τελετές μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, περιελήφθη, περιέργως, και μια αναφορά στο άρθρο 59 της Συνθήκης της Λωζάννης. Το περίεργο έγκειται στο ότι ουδέποτε μέχρι σήμερα η Τουρκία είχε επικαλεσθεί το συγκεκριμένο άρθρο. Το επίμαχο άρθρο 59 αναφέρει:

«Η Ελλάς αναγνωρίζει την υποχρέωσιν αυτής όπως επανορθώση τας προξενηθείσας εν Ανατολία ζημίας εκ πράξεων του ελληνικού στρατού ή της ελληνικής διοικήσεως αντιθέτων προς τους νόμους του πολέμου. Εξ άλλου η Τουρκία, λαμβάνουσα υπ’ όψιν την οικονομικήν κατάστασιν της Ελλάδος, ως αύτη προκύπτει εκ της παρατάσεως του πολέμου και των συνεπειών αυτού, παραιτείται οριστικώς πάσης απαιτήσεως κατά της Ελληνικής Κυβερνήσεως περί επανορθώσεων».

Η προϊστορία του άρθρου είναι η ακόλουθη. Oπως ήταν τότε η συνήθεια, οι νικητές των πολεμικών συγκρούσεων διεκδικούσαν κολοσσιαίες αποζημιώσεις. Η εμπειρία από τις γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις της Συνθήκης των Βερσαλλιών έδειχνε ότι τα οφειλόμενα ποσά μπορούσαν να είναι εξοντωτικά για ένα κράτος. Πριν από τη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης, η Τουρκία (νικήτρια του ελληνοτουρκικού πολέμου 1919-1922) διεκδικούσε από την Ελλάδα το ποσόν των 4 δισεκατομμυρίων χρυσών φράγκων και τον μισό ελληνικό στόλο. Η Ελλάδα ήταν σε αυτό το θέμα πρακτικώς μόνη της. Οι τρεις άλλοι Σύμμαχοι (Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) είχαν ήδη συμφωνήσει με την Τουρκία να παραιτηθούν αμοιβαίως από πολεμικές αποζημιώσεις.

Τον Μάιο του 1923, οι διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη είχαν βαλτώσει σε αυτό το σημείο. Η βρετανική πλευρά πρότεινε να παραιτηθεί η Τουρκία της καταβολής αποζημιώσεως. Αντιστοίχως, η Ελλάδα θα παραχωρούσε στην Τουρκία το προάστιο της Αδριανουπόλεως Κάραγατς (Ορεστιάδα), που βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Εβρου, εν αντιθέσει προς την Αδριανούπολη, που βρίσκεται ανατολικά. Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ανακωχής των Μουδανιών του 1922, που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Ελλάδα είχε αποχωρήσει από όλα τα εδάφη ανατολικά του ποταμού Εβρου. Οι ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές της Αδριανουπόλεως και πολλοί πρόσφυγες μετεγκαταστάθηκαν στο Κάραγατς. Στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης η τουρκική πλευρά, έχοντας εξασφαλίσει την Ανατολική Θράκη, επεδίωκε να κερδίσει τις περιοχές του Κάραγατς και του Διδυμοτείχου. Την ενδιέφερε ιδίως το Κάραγατς, διότι εκεί βρισκόταν ο σιδηροδρομικός σταθμός της Αδριανουπόλεως.

Την 26η Μαΐου 1923, ο Ισμέτ πασάς δήλωσε ότι, εάν η Ελλάδα αναγνώριζε επισήμως ότι έπρεπε να επανορθώσει τις ζημίες που είχαν γίνει από τον ελληνικό στρατό στη Μικρά Ασία, η Τουρκία θα δήλωνε την παραίτησή της από τις απαιτήσεις της, ενώ παράλληλα το Κάραγατς θα περνούσε υπό τουρκική κυριαρχία. Ο Βενιζέλος αποδέχθηκε την τουρκική πρόταση. Δεν αναφέρθηκε ρητώς καμία συγκεκριμένη παραβίαση των «νόμων του πολέμου». Λίγες ημέρες αργότερα, την 31 Μαΐου 1923, μονογραφήθηκε η σχετική συμφωνία για την παραχώρηση του Κάραγατς καθώς και δύο άλλων γειτονικών χωριών, της Μπόσνας και του Ντερμεντές. Οι κάτοικοι του Κάραγατς έφτιαξαν τη (Νέα) Ορεστιάδα.

Η έως τώρα εμπειρία στα ελληνοτουρκικά έχει δείξει ότι οι Τούρκοι ξαναδιαβάζουν μετά μανίας παλαιές συνθήκες –όπως της Λωζάννης, που υπεγράφη πριν από 97 χρόνια– και τις ερμηνεύουν με τα σημερινά δεδομένα. Αναζητούν εναγωνίως στοιχεία για να πλουτίσουν την εξαιρετικά αδύναμη νομική τους φαρέτρα ως προς τις διεκδικήσεις τους. Προσφάτως ερμήνευσαν ότι τα ανατολικά ελληνικά νησιά του Αιγαίου έχουν δοθεί στην Ελλάδα μόνον υπό τον όρο της αποστρατιωτικοποιήσεως. Αφ’ ης στιγμής στρατιωτικοποιήθηκαν, πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία! Η αναδίφηση του άρθρου 59 μάλλον συνδέεται με την αποτυχία της «εισβολής των αμάχων» στον Εβρο το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας. Σφόδρα ενοχλημένη η Αγκυρα από την επέκταση του φράκτη, έχει αρχίσει και σκαλίζει τα πιο απίθανα και παρωχημένα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης, ψάχνοντας να βρει πώς καθορίσθηκαν τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.

 

Kathimerini

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube