Η παράδοση των Γερμανών έγινε στις 8 Μάη 1945, την ίδια μέρα που έπεφτε και το Βερολίνο στα χέρια του Κόκκινου Στρατού. Τη μέρα αυτή, ο Γερμανός διοικητής Βάγκνερ συνομολογούσε με τον Άγγλο στρατηγό Μόφατ, στη Σύμη, την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Η ελευθερία, όμως, δεν ήρθε και ένας νέος καταχτητής, οι Άγγλοι, ήρθε να διαδεχτεί τους προηγούμενους. Ένα χρόνο μετά την αποχώρηση των Γερμανών, στην πρώτη επέτειο της παράδοσής τους, στις η 1946, δύο Συμιακοί, στελέχη του ΕΜΠΑ, ο Ελευθέριος Διακογιάννης και ο Φανούριος Χατζηστρατής, προβαίνοντας σε μια πράξη αντίστασης, κατεβάζουν από τον ιστό τους, στη Σύμη, τις δύο τεράστιες σημαίες των ΗΠΑ και της Αγγλίας, σύμβολα της νέας κατοχής και στη θέση τους βάζουν την ελληνική σημαία.

Στις 31 Μάρτη 1947 στη Ρόδο, οι Άγγλοι παραδίδουν τα νησιά στον Έλληνα ναύαρχο Ιωαννίδη, ο οποίος εγκαταστάθηκε σαν στρατιωτικός διοικητής. Η μέρα αυτή είναι και η πραγματική ημερομηνία της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα, όμως επίσημα έχει καθιερωθεί αυτή της 7ης Μάρτη 1948, όταν ένα χρόνο μετά την αποχώρηση των Άγγλων έγινε ο επίσημος εορτασμός.

Δείτε σε ζωντανή μετάδοση την ανάλυση των γεγονότων στη Σύμη στις 8 Μαΐου 1945, από τον Αρχιμανδρίτη της Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου, Αθανάσιο Μισσό. Προπαππούς και ο παππούς του Αρχιμανδρίτη, Λευτέρης Τσατταλιός και ο γιος του Λεωνίδας αποτελούσαν μέρος του σημαντικού κατασκοπευτικού κλιμακίου στη Μονή του Πανορμίτη.

Μια σύντομη αναφορά για τα γεγονότα στη Σύμη στις 8 Μαΐου 1945

Ύστερα από συνεννοήσεις με τους ‘Άγγλους, ο Γερμανός διοικητής του Ανατολικού Αιγαίου Όττο Βάγκενερ φτάνει στη Σύμη με μια τορπιλάκατο.

Στο λιμάνι του αποδίδονται οι ανάλογες τιμές και ο Γερμανός στρατηγός με γρήγορο βήμα κατευθύνεται στο σπίτι του Καμψώπουλου, όπου τον περιμένουν ‘Άγγλοι και Γάλλοι αξιωματικοί και οι Έλληνες Ιερολοχίτες.

Εκεί ο Άγγλος ταξίαρχος Τζέιμς Μόφφατ λέει στο Γερμανό στρατηγό:

-Δέχεστε να υπογράψετε την παράδοση των στρατευμάτων σας;

Με αργή και βραχνή φωνή αμετανόητος ο Βάγκενερ απαντά:

-Εκτελώ διαταγές. Εάν είχα το δικαίωμα ποτέ δεν θα υπέγραφα!

Έσκυψε και χωρίς άλλη κουβέντα υπέγραψε. Ο υπασπιστής του ήταν έτοιμος να δακρύσει.

Τον κοίταξε μ΄ένα βλέμμα βλοσυρό και έσπευσε να παραδώσει το περίστροφο του στον Άγγλο ταξίαρχο.

«Το τρόπαιο αυτό ανήκει στον Ιερό Λόχο», απαντά ο Μόφφατ.

Τότε ο Γερμανός απαντά με ένα ξερό «για» (ναι) και παραδίδει το περίστροφο στον παριστάμενο διοικητή του Ιερού Λόχου συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε.

Η τελετή κράτησε λίγα μόνο λεπτά και αμέσως μετά ο Γερμανός στρατηγός επιβιβάστηκε στην τορπιλάκατο και αναχώρησε με κατεύθυνση τη Ρόδο για να ετοιμάσει την παράδοση του νησιού την επόμενη μέρα στις συμμαχικές δυνάμεις.

Γιατί, όμως, επελέγη η Σύμη για να γίνει η παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων;

Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά ο κυριότερος είναι γιατί η Σύμη -και λόγω της γεωγραφικής της θέσης- διαδραμάτισε ένα σημαντικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα.

Οι κάτοικοί της, ανώνυμοι και επώνυμοι, με κάθε τρόπο -ακόμη και θυσιάζοντας τη ζωή τους- ιδιαίτερα όταν το νησί ήταν υπό ξενική κατοχή, προσέφεραν πολύτιμες βοήθειες στους συμμάχους.

Στη Σύμη λειτούργησαν σημαντικά κατασκοπευτικά κλιμάκια με κορυφαίο αυτό στη Μονή του Πανορμίτη με τον ηγούμενο Χρύσανθο Μαρουλάκη, τον Μυκονιάτη στρατιωτικό Φλώρο Ζουγανέλη και τον Μιχάλη Λάμπρου τους οποίους εκτέλεσαν οι Ιταλοί κατά τη μεταφορά τους από το μοναστήρι στο Γυαλό.

Είναι απαραίτητο να μνημονεύσουμε τα ονόματα ορισμένων (από τους πολλούς) Συμιακών που αποτελούσαν το κατασκοπευτικό κλιμάκιο, όπως ο Φώτης Κατσουράκης, ο Νικόλας Τσατταλιός (με το παρατσούκλι Γιαταγάνας) και ο γιος του Λευτέρης, ο Λευτέρης Τσατταλιός και ο γιος του Λεωνίδας, (προπαππούς και ο παππούς του Αρχιμανδρίτη της Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου, Αθανασίου Μισσού, όπου και το βαπτιστικό του όνομα είναι του παππού του, Λεωνίδας), ο Γιώργος Μυλωνάκης, ο Λουκάς Ξανθός, ο Σταύρος Σμυρνάκης, ο Κώστας Κατσιμπρής, ο Αντώνης Αγγελίδης και ο Ανδρέας Μοσχόβης.

Οι δύο τελευταίοι ήταν δάσκαλοι και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς τον Μάρτιο του 1944. Στα διάφορα κλιμάκια μετείχαν ακόμη πολλοί βοσκοί, ψαράδες και γυναίκες, όπως οι Κατίνα και Ειρήνη Κατσουράκη και οι Ζαφείρα και ‘Άννα Ξανθού.

Έγγραφα των βρετανικών υπηρεσιών αναφέρουν ότι ο Λευτέρης Τσατταλιός ήταν άνθρωπος του Άγγλου πρόξενου Νόελ Ρίης στη Σύμη όπου εμφανίζεται μεν ως συνεργάτης των ιταλικών μυστικών υπηρεσιών, ενώ στην πραγματικότητα αποσπά πολύτιμες πληροφορίες από τους Ιταλούς που διαβιβάζονται στη Σμύρνη, όπου βρίσκεται το αρχηγείο του Νόελ Ρίης.

Ακόμη στη Σύμη-σύμφωνα με τους Βρετανούς-πληροφορίες συγκεντρώνουν, εκτός από τον Λευτέρη Τσατταλιό, συγκεντρώνουν και οι Σωτήρης Βογιατζής, Κώστας Πάχος γιος του φωτογράφου Φιλήρατου Πάχου και κάποιος Πατάκας. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1944 το βράδυ μια ομάδα Άγγλων κομάντος με Έλληνες Ιερολοχίτες με διοικητή τον ταγματάρχη Τζοκ Λαπράικ πλησιάζει στο λιμάνι της Σύμης.

Με ένα αναδιπλούμενο κανό ο λοχαγός Άντερ Λάσσεν και μέσα σε ένα καταιγισμό πυρών κατορθώνει να φτάσει στην προκυμαία και μαζί με τους άνδρες του εξουδετερώνουν τη φρουρά και απελευθερώνουν το νησί.Και το μοναδικό πρόβλημα των Άγγλων, όπως υπογραμμίζεται σε σχετικές αναφορές- είναι το αίτημα των κατοίκων να εκτελεστούν οι 140 Ιταλοί αιχμάλωτοι !..

Το βέβαιο είναι ότι οι Συμιακοί έτρεφαν μεγάλο θυμό και οργή για τους Ιταλούς επειδή εκτέλεσαν τον ηγούμενο της Μονής του Πανορμίτη Χρύσανθο Μαρουλάκη και τους άλλους δύο πατριώτες.

Το αίτημα δεν έγινε αποδεκτό και ο ταγματάρχης Λαπράικ μετέτρεψε τη Σύμη σε ισχυρή βάση εξόρμησης των καταδρομέων, των ιερολοχιτών και των ομάδων αναγνώρισης που καταφθάνουν στα Δωδεκάνησα.Από τη Σύμη ξεκινούσαν πολλές επιχειρήσεις των συμμαχικών δυνάμεων στο Αιγαίο, ενώ ταυτόχρονα καταφθάνουν στο νησί πολλοί φυγάδες από άλλα νησιά -κυρίως από τη Ρόδο- που εξακολουθούσαν να είναι υπό την κατοχή των Γερμανών.

Με τη συνδρομή των Συμιακών, πολλοί φυγάδες προωθούνται στα απέναντι τουρκικά παράλια (Απλοθέκα) και από εκεί στη Μέση Ανατολή για να καταταγούν στις Ένοπλες Δυνάμεις. Παράλληλα, τα γερμανικά στούκας απογειώνονται από το αεροδρόμιο της Ρόδου και βομβαρδίζουν ανηλεώς τη Σύμη, προκαλώντας πολλά θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές.

Η παραχώρηση της Δωδεκανήσου

Ταυτόχρονα στη διεθνή σκακιέρα έχει φουντώσει ένα έντονο παρασκήνιο για την τύχη της Δωδεκανήσου. Οι τρεις ηγέτες (Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Στάλιν) συζητούν στις συναντήσεις τους για τη συμμετοχή της Τουρκίας στον πόλεμο και ως αντάλλαγμα θα έπαιρναν τα Δωδεκάνησα! Κυρίως ο Τσώρτσιλ στις αρχικές του τοποθετήσεις δεν ήταν αρνητικός σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Όμως, στη Βρετανία υπήρχαν και αντίθετες φωνές, όπως του υπουργού Εξωτερικών λόρδου Χάλιφαξ, ο οποίος μεταξύ άλλων, σε αναφορά του στο Φόρειν Όφφις, έγραφε και τα εξής:

«Οφείλω να σας προειδοποιήσω ότι η Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα αποτελεί ήδη μιαν από τις πολεμικές κραυγές στον ελληνικό στρατό. Στρατεύματα αναχωρούν από την Αθήνα για το μέτωπο φωνάζοντας:

Και στα Δωδεκάνησα και στα Δωδεκάνησα.

Έγιναν διαδηλώσεις Δωδεκανησίων στη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη και αλλού, όπως και στην Αθήνα.»

Περιττό να τονίσω ότι ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών αναφερόταν στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών, του οποίου διοικητής ήταν ο Συμιακός αξιωματικός Μάρκος Κλαδάκης, o «Διγενής της Σύμης», όπως ονομάστηκε. Το δωδεκανησιακό ζήτημα απετέλεσε αντικείμενο πολλών συζητήσεων και το μοναδικό «κίνητρο» των Συμμάχων για να μπει η Τουρκία στον πόλεμο.

Ο Τσώρτσιλ άρχισε να κάμπτεται ιδιαίτερα ύστερα από μια αναφορά του Άντονυ ‘Ηντεν, η οποία μεταξύ άλλων έγραφε και τα εξής:«Θα ήμουν ιδιαίτερα απρόθυμος να προσφέρω τη Ρόδο στους Τούρκους ή οποιοδήποτε άλλο τμήμα των Δωδεκανήσων. Από παράδοση και συναισθηματικά, τα νησιά αυτά είναι ελληνικά.

Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού αποτελείται από Έλληνες και σχεδόν με απόλυτη βεβαιότητα αυτοί θα τάσσονταν υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα.Από τότε που η Ελλάδα μπήκε τον πόλεμο το 1940, διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις μας κατέστησαν σαφή τη σημασία που αποδίδουν στην ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων και είναι βέβαιο ότι τούτο αντανακλά τις απόψεις ολόκληρου του ελληνικού λαού.»

Η επιστολή του Ηντεν σε κάθε σελίδα της, φέρει χειρόγραφη την λέξη «συμφωνώ» και την μονογραφή του Τσώρτσιλ.

H ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΜΙΑΚΩΝ

Πέρα απ΄όλα αυτά στις δύσκολες μέρες που πέρασε η Ρόδος –κυρίως την περίοδο του 1944- με τη γερμανική κατοχή πολλοί Συμιακοί βοήθησαν για να αντιμετωπιστούν πολλά προβλήματα.

Και όταν οι κάτοικοι της Ρόδου πέθαιναν από την πείνα, ο Συμιακός γιατρός (και μετέπειτα δήμαρχος Ρόδου) Μιχαήλ Πετρίδης ανέλαβε την πρωτοβουλία να φροντίσει ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός να φέρει τρόφιμα στο νησί.Έτσι μαζί με τον ιερέα Παπαναστάση Κυριατσούλη αναχώρησε με καΐκι από τη Ρόδο στις απέναντι τουρκικές ακτές και στη συνέχεια μπόρεσαν –ύστερα από ένα περιπετειώδες ταξίδι-να φτάσουν μέχρι την Αίγυπτο και να ζητήσουν τη βοήθεια από τον Ερυθρό Σταυρό.

Παράλληλα, από τη Ρόδο οι εκπρόσωποι των τριών εκκλησιών, δηλαδή των Ορθοδόξων, των Καθολικών και των Μουσουλμάνων αποφασίστηκε να μεταβούν στη Σύμη (που είχε ελευθερωθεί από τις συμμαχικές δυνάμεις και τους ιερολοχίτες) για να συναντήσουν τους εκπροσώπους του Ερυθρού Σταυρού για να φροντίσουν να τους στείλουν τρόφιμα.

Τους Ορθόδοξους εκπροσωπούσε ο πρωτοσύγκελος Απόστολος Παπαϊωάννου και οι τρεις ιερωμένοι πήγαν στη Σύμη με μια μεγάλη βάρκα με τα πανιά με καπετάνιο τον Συμιακό Νίκο Χατζηνικήτα.

Οι αποστολές αυτές πέτυχαν και ο Ερυθρός Σταυρός έστειλε τρόφιμα στους λιμοκτονούντες κατοίκους της Ρόδου και έτσι σώθηκαν πολλοί άνθρωποι.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει και στον Συμιακό Σωτήρη Αγαπητίδη, ο οποίος μετείχε στην ελληνική αντιπροσωπεία στο Συνέδριο Ειρήνης το 1946 στο Παρίσι και ήταν αυτός που αντέκρουσε επιτυχώς τις παράλογες αιτιάσεις των Ιταλών για τη Δωδεκάνησο και έτσι δόθηκαν οι πολεμικές αποζημιώσεις.

Σήμερα 70 χρόνια μετά την 8η Μαΐου 1945, τιμούμε τους αγώνες των Ελλήνων στρατιωτών και των στρατιωτών των συμμαχικών δυνάμεων για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου.

Τιμούμε τους μαχητές του Ιερού Λόχου για τους αγώνες που έδωσαν σε όλα τα νησιά μας.

Τιμούμε όλους τους Δωδεκανήσιους που για 600 και πλέον χρόνια κράτησαν ψηλά το λάβαρο της ελληνικότητας των νησιών μας.

Τιμούμε τους Συμιακούς και τις Συμιακές που στάθηκαν πρωτοπόροι στους εθνικούς αγώνες και έδειξαν ένα απαράμιλλο θάρρος και αποφασιστικότητα διατηρώντας άσβεστο το πάθος τους για την Ελλάδα και την Ορθοδοξία.

Η νέα κατοχή

Ήταν τότε Μάης του 1945, που ολόκληρος ο δωδεκανησιακός λαός χαιρέτισε την αποχώρηση των Γερμανών και τον ερχομό των Άγγλων.

Γρήγορα όμως, οι δίκαιες ελπίδες του λαού μας διαψεύστηκαν από τη σκληρή πραγματικότητα. Κρατήθηκε σε ισχύ και εφαρμόστηκε σκληρά η ιταλική φασιστική νομοθεσία. Οι προκηρύξεις της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης συμπλήρωναν το φασιστικό νόμο, όπου τον έβρισκαν ελλιπή. Οι Ιταλοί έμειναν στις θέσεις τους. Υποστηρίχθηκαν οι δοσίλογοι. Καμία προσπάθεια για οικονομική ανασυγκρότηση. Ξεπούλημα του πλούτου του τόπου.

Με την καινούρια κατοχή, ο λαός μας διαπίστωσε πως και το ζήτημα της ένωσης δεν ήταν λυμένο. Μάλιστα, όλο και πιο έντονα αποκαλύπτονταν προσπάθειες των Άγγλων για αυτονόμηση της Δωδεκανήσου. Μπήκε έτσι το ζήτημα ίδρυσης μιας παλλαϊκής οργάνωσης, που θα ενσάρκωνε τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις της Δωδεκανήσου. Έτσι γεννήθηκε, στα τέλη του 1945 με αρχές του 1946, το ΕΜΠΑ με σκοπούς:

• Να συνενώσει, να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον δωδεκανησιακό λαό για την άμεση και οριστική ένωσή του με τη μητέρα Ελλάδα.
• Να εξασφαλίσει, κάτω από την αγγλική κατοχή, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
• Να καλυτερεύσει το βιοτικό επίπεδο και να ανεβάσει το εκπολιτιστικό επίπεδο του λαού.

Με τέτοιο περιεχόμενο εθνικο-πατριωτικό κάλεσε όλους τους Δωδεκανήσιους να μπουν στην οργάνωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και γρήγορα δένονται οργανωτικά τα νησιά, οι πόλεις και τα χωριά. Κυκλοφορούν προκηρύξεις, που ξεσκέπαζαν τις ενέργειες εις βάρος της εθνικής υπόστασης του λαού και του ψωμιού του. Με συνθήματα και κινητοποιήσεις, πέτυχε να καλυτερεύσει τον επισιτισμό του. Κυκλοφορεί την παράνομη εφημερίδα “ΕΝΩΣΗ”, που αγαπήθηκε και διαβαζόταν πλατιά, γιατί ήταν το μοναδικό φύλλο που έβγαινε στα νησιά χωρίς εγγλέζικη λογοκρισία και σάλπιζε την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.

Το ΕΜΠΑ δούλεψε με όλες του τις δυνάμεις για τη σωματειακή οργάνωση του λαού και παρά την αντίδραση των Αγγλων πέτυχε την αναγνώριση απ’ αυτούς πολλών εργατικών και επαγγελματικών σωματείων. Γι’ αυτή τη δράση, το ΕΜΠΑ δέχτηκε πολλές φορές τα χτυπήματα των Αγγλων καταχτητών και τη συγκεντρωμένη προσπάθεια για τη διάλυσή του, σύλληψη των στελεχών του κλπ.

Πηγή: ekklisiaonline, rodosinfonews.gr