Το ρώσο-αμερικανικό-ιρανικό ταγκό και ο κουρδικός κόμπος

Γράφει ο Fehim Taştekin
[email protected]

Με βάση την εκτίμηση ότι το μέλλον του Συριακού ζητήματος βρίσκεται στις διαπραγματεύσεις με τη Δαμασκό και ότι σ’ αυτό ο ρόλος της Ρωσίας και του Ιράν θα είναι καθοριστικός, το PKK δεν παραβίασε την άτυπη συμφωνία μη σύγκρουσης με την Τεχεράνη από το 2011. Από την πλευρά τους οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας, για να μην ρίξουν τις γέφυρες με τη Δαμασκό, δεν μπήκαν σε μια αντι-ιρανική περιπέτεια στο έδαφος της Συρίας. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ παρέχουν κάποια υποστήριξη στις επιχειρήσεις της Τουρκίας προς την πλευρά του όρους Κανδήλι, προκειμένου από τη μια να να ικανοποιήσουν την Άγκυρα και από την άλλη να ασκήσουν πίεση στο ΡΚΚ, για να πετύχουν αυτά που θέλουν.

Όλοι κατά κάποιο τρόπο κάτι πράττουν γύρω από τους Κούρδους και το Κουρδικό. Άλλοι χτυπώντας τους με όπλα και πυροβόλα, άλλοι κάνοντας τον διαιτητή. Η κατάσταση είναι τόσο περιπεπλεγμένη, που είναι δύσκολο να βρεις εξίσωση πιο σύνθετη από το Κουρδικό.

Η Τουρκία, από τη μια πλευρά προσπαθεί στο εσωτερικό να εξουδετερώσει εντελώς το Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) και από την άλλη προσπαθεί να διαλύσει τις δομές της δημοκρατικής αυτονομίας των Κούρδων στη Συρία και πιέζει για την αλλαγή των δημογραφικών δεδομένων εις βάρος των Κούρδων. Όσον αφορά στο Ιρακινό Κουρδιστάν, εκεί η Τουρκία, με τις επιχειρήσεις Pençe I, Pençe II και Pençe III, προσπαθεί να φθάσει στο στρατηγείο του ΡΚΚ, που είναι στο όρος Κανδήλι. Επίσης, προσπαθεί να αποκόψει τη γεωγραφική συνέχεια του Κουρδιστάν του Ιράκ από αυτό της Συρίας (Bashur-Rojava). Το ίδιο διάστημα, έχει βάλει στο στόχαστρο και βομβαρδίζει την περιοχή των Κούρδων Γεζιντί, Σένγκαλ και το στρατόπεδο προσφύγων Μαχμούρ, που βρίσεκται νοτίως της Αρμπίλ. Επίσης, επεκτείνει τη δυνατότητα παρέμβασης που έχει στο Αρμπίλ από τη δεκαετία του 1990, και στη Σουλεϊμανίγια. Τέλος, το KDP στέλνει το peshmerga στη περιοχή Zine Werte, κίνηση που θεωρείται μέρος του σχεδίου άλωσης του όρους Κανδήλι.  Οι στρατιωτικές συνέπειες αυτής της στρατηγικής καταστολής-καταστροφής τυου ΡΚΚ είναι προφανείς. Η απώλεια πρώτα του Αφρίν και μετά των περιοχών Tel Ebyad και Ras el Ayn στη Συρία, η μείωση της επιχειρησιακής δυνατότητας στο Νότιο Κουρδιστάν. Ωστόσο, αυτές οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να καταστρέψουν την ικανότητα οργάνωσης και δράσης του PKK. Επιπλέον, το PKK εγκατέλειψε την παθητική του θέση να μην οργανώνεται στο λαό του Νοτίου Κουρδιστάν. Στη Συρία, παρά την τουρκική στρατιωτική παρουσία, οι Κούρδοι έχουν βγει από την εξίσωση. Αυτή η εικόνα μας γυρίζει στις συνθήκες που επικρατούσαν στο Κουρδικό το 2013. Άραγε, σε όλα αυτά οφείλεται η απόπειρα να ανοίξει το τουρκικό κράτος δίαυλο επικοινωνίας με τον Οτζαλάν; Είναι πιθανόν.

Η αμερικανική κυβέρνηση, η οποία προσπαθεί να καθίσει στο ίδιο τραπέζι και να λύσει τον κουρδικό κόμβο στο τρίγωνο Άγκυρα-Ερμπίλ-Κάμισλο, πιθανότατα αναζητά τις συνθήκες του 2013. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση Τραμπ έχει εγκλωβιστεί στον στόχο να απομακρύνει το Ιράν από την περιοχή, είχε μια προσδοκία ότι το ΡΚΚ θα άνοιγε ένα μέτωπο στο Rojhilat (Αν. Κουρδιστάν, βρίσκεται στο έδαφος του Ιράν) και οι Κούρδοι της Συρίας, ως αντάλλαγμα στη στρατηγική σχέση που παρείχαν οι ΗΠΑ στις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας, θα έκοβαν τους δεσμούς τους το ΡΚΚ. Επίσης, ζητούσε από τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας να κατέλθουν νοτίως του Ευφράτη, για να αποτρέψουν το Ιράν να μετατρέψει την περιοχή Elbu Kemal σε βάση ανεφοδιασμού των δυνάμεών του στη Συρία.

Με βάση την εκτίμηση ότι το μέλλον του Συριακού ζητήματος βρίσκεται στις διαπραγματεύσεις με τη Δαμασκό και ότι σ’ αυτό ο ρόλος της Ρωσίας και του Ιράν θα είναι καθοριστικός, το PKK δεν παραβίασε την άτυπη συμφωνία μη σύγκρουσης με την Τεχεράνη από το 2011. Από την πλευρά τους οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας, για να μην ρίξουν τις γέφυρες με τη Δαμασκό, δεν μπήκαν σε μια αντι-ιρανική περιπέτεια στο έδαφος της Συρίας. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ παρέχουν κάποια υποστήριξη στις επιχειρήσεις της Τουρκίας προς την πλευρά του όρους Κανδήλι, προκειμένου από τη μια να να ικανοποιήσουν την Άγκυρα και από την άλλη να ασκήσουν πίεση στο ΡΚΚ, για να πετύχουν αυτά που θέλουν.

Οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι αν εγκαταλείψουν τους Κούρδους της Συρίας, θα χάσουν το πλεονέκτημα της πίεσης στη Δαμασκό. Γι ‘αυτό και πάλι οι ΗΠΑ εμδιαφέρονται για τους Κούρδους. Η αμερικανική προσέγγιση προβλέπει τη σύνδεση του Νότιου Κουρδιστάν με τη Rojava. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν μειώσει τις βάσεις τους στο Ιράκ ενώ έχουν βάλει ως στόχο την απομάκρυνση του Ιράν από την περιοχή, βλέπουν την εξάλειψη των προβλημάτων που υπάρχουν μεταξύ των Κούρδων του Ιράκ, της Συρίας και της Τουκρίας, ως λενα στοιχείο που εξυπηρετεί τα μελλοντικά τους συμφέροντα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι Αμερικανοί είναι καταλύτες στις συνομιλίες ενότητας μεταξύ του Συριακού Εθνικού Συμβουλίου του Κουρδιστάν (ENKS) και του Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD).

Το ENKS και η PYD συναντήθηκαν δύο φορές τον Απρίλιο υπό την επίβλεψη του Αμερικανού αξιωματούχου William Roebuck. Πριν από αυτό, ο Roebuck συναντήθηκε με κουρδικά κόμματα ξεχωριστά. Σύμφωνα με την Al Monitor, τα δύο μέρη που συζητούν το προσχέδιο συμφωνίας των Αμερικανών συμφώνησαν στα εξής:

• Η Συρία θα είναι ομοσπονδιακό, δημοκρατικό και πλουραλιστικό κράτος
• Το ισχύον καθεστώς είναι ένα αυταρχικό και δικτατορικό καθεστώς
• Οι κουρδικές περιφέρειες είναι μια ενωμένη πολιτική και γεωγραφική ενότητα
• Η κρίση της Συρίας πρέπει να επιλυθεί σύμφωνα με το ψήφισμα 2254 του ΟΗΕ
• Τα κουρδικά εθνικά, πολιτιστικά και πολιτικά δικαιώματα πρέπει να αναγνωριστούν στο σύνταγμα
• Πρέπει να αναπτυχθούν καλές σχέσεις με τους γείτονες

Προφανώς, βλέπουν τη συνεργασία του ENKS, που βρίσκεται στη γραμμή του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (KDP), με την αυτόνομη κυβέρνηση της Ροζάβα, ως παράγοντα για την απομάκρυνση των Κούρδων του PYD-YPG από το PKK. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό, ο συνεταιρισμός ENKS-PYD, που θα εξασφαλίσει και την προσέγγιση Αρμπίλ-Καμισλί, ίσως ικανοποιήσει με κάποιο τρόπο και την  Τουρκία. Μια άλλη προσδοκία είναι ότι όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε έναν σχηματισμό, που θα είναι ένας ισχυρός συνομιλητής για το Κουρδικό για τη διεθνή σκηνή. Αυτή τη στιγμή γίνονται ενέργειες για την συγκρότηση μιας ενιαίας κουρδικής αντιπροσωπείας που θα συμμετέχει στις συνομιλίες για την επίλυση του Συριακού μελλοντικά στη Γενεύη. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί επίσης να διευκολύνει τις ΗΠΑ να προσθέσουν μια πολιτική διάσταση στην εταιρική σχέση. Η προσπάθεια σύνδεσης των δύο πλευρών του Κουρδιστάν (Ιράκ-Συρίας) έχει ένα όραμα για ένα κοινό μέλλον; Αν το δούμε ως μία εξέλιξη για τα επόμενα 20-30 χρόνια, καμία πιθανότητα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Οι Γάλλοι συναντήθηκαν επίσης με 15 κουρδικά κόμματα στο Ριμελάν, στις 4 Μαΐου, υπό τον τίτλο της κουρδικής εθνικής ένωσης. Αυτή η πρωτοβουλία συνδέεται με αυτήν των Αμερικανών.

Η αμερικανική προσπάθεια δεν περιορίζεται στο ζύμωμα της κουρδικής ζύμης. Επιδικώκουν την συγκρότηση μιας πετρελαϊκής στρατιωτικής δύναμης με άνδρες από τις αραβικές φυλές της Χασάκα και της Ντερ εζ Ζορ. Ο καθορισμός της νέας αποστολής αφορά από τη μια την προστασία των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και από την άλλη να εμποδίσουν τις αραβικές φυλές να στραφούν σε συνεργασία με τη Δαμασκό. Η διαδρομή από Deyr el Zor, Tel Hamis, Şedadi και El Hol προς Rimelan, που εκκαθαρίστηκε από το ISIS, μετατράπηκε σε μια στρατηγική γραμμή για τις ΗΠΑ. Δεν μπορούν να νοιώθουν ασφαλείς εδώ χωρίς να δημιουργήσουν μονάδες ασφαλείας με στελέχωση από τοπικά στοιχεία. Οι Αμερικανοί θέλουν μια διαδρομή όπου οι κάτοικοι δεν θα τους λιθοβολούν και δεν θα τους κόβουν το δρόμο.

Σύμφωνα με την εφημερίδα El Ahbar, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις για τη δημιουργία αυτής της στρατιωτικής δύναμης. Και ικανοποιήθηκαν οι απαιτήσεις των Αράβων:

• Στους Άραβες θα δοθεί περισσότερη στρατιωτική-πολιτική δύναμη
• Ο ρόλος των Κούρδων θα μειωθεί.
• Θα δοθεί μισθός 350 $ ανά μήνα για αποφοίτους δημοτικού και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 400-450 $ για αποφοίτους γυμνασίου.

Αυτά είναι ελκυστικά στοιχεία για την απόκτηση «εμπιστοσύνης» σε μια χώρα όπου το κράτος μπορεί να πληρώσει τους δημόσιους υπαλλήλους μέγιστο μισθό 95 $. Για την εκπαίδευση αυτής της δύναμης έχουν καθοριστεί τέσσερις χώροι εκπαίδευσης στο Deyr el Zor και στη Χασάκα.

Από την άλλη πλευρά, το συριακό κράτος υπενθυμίζει στους φυλάρχους πού ανήκουν. Ορισμένοι από τις φυλές έχουν δείξει στους Αμερικανούς ότι δεν μπορούν να κινηθούν ελεύθερα. Ήταν σημαντικό θέμα η συνάντηση του Αρχηγού της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Συρίας, Αλί Μέμλουκ, με τους ηγέτες των φυλών στο Κάμισλι τον Δεκέμβριο. Στη συνέχεια, ο μεμλούκ κάλεσε τους ηγέτες των φυλών στη Δαμασκό. Δυσκολεύτηκαν να φύγουν επειδή φοβόταν τους Κούρδους.

***

Αυτή είναι η αμερικανική πλευρά του νομίσματος. Η Ρωσία είναι από την άλλη πλευρά. Η Ρωσία, η οποία έχει την ευθύνη για τη διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή ανατολικά του Ευφράτη, μετά την Επιχείρηση “Πηγή Ειρήνης” και την υπογραφή του Μνημονίου της 22 Οκτωβρίου με την Τουρκία, έχει ως στόχο να περιορίσει τους Αμερικανούς που δρουν στην περιοχή και να ωθήσει τους Κούρδους προς τη Δαμασκό. Η Ρωσία, που μέχρι τώρα είχε κεντρικό έλεγχο στις επιχειρήσεις της, δεν μπορούσε να μείνει μακριά από το αμερικανικό στιλ. Οι προσπάθειες της Ρωσίας να εισάγει τις δυνάμεις της πολιτοφυλακής στο σύστημα της Συρίας, έχουν ιστορία 2-3 ετών. Ωστόσο, αφού πέρασαν ανατολικά του Ευφράτη και δημιούργησαν βάσεις σε τουλάχιστον 18 μέρη, οι Ρώσοι άρχισαν να συνομιλούν με τις φυλές των Αράβων. Σύμφωνα με την Al Ahbar, οι εκπρόσωποι των φυλών που συναντήθηκαν με τους Ρώσους εξέφρασαν παράπονα για τη συμπεριφορά των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας και των ανδρών της Ασφάλειας (Asayish) και τόνισαν ότι “το πετρέλαιο είναι ο πλούτος όλων του συριακού λαού”. Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι σαν να λένε οι Ρώσοι στους ανθρώπους αυτούς  “Επιστροφή στο κράτος σας τώρα”.

Το πιο σημαντικό, οι Ρώσοι συγκροτούν τοπική δύναμη για την περιοχή βάθους 32 χιλιομέτρων από τα σύνορα με την Τουρκία, από την οποία αποσύρθηκαν οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας, κατόπιν απαίτησης των Τούρκων. Τα κέντρα υποδοχής νεοσυλλέκτων άνοιξαν στο Amude και στο Tel Temir. Προτεραιότητα πάντως έχουν οι Κούρδοι υποψήφιοι. Αυτοί θα εκπαιδευτούν στα στρατόπεδα του συριακού στρατού υπό την επίβλεψη των Ρώσων. Θα δούμε σε ποιο βαθμό οι Αμερικανοί που προειδοποίησαν τις φυλές να «μείνουν μακριά από το ρωσικό σχέδιο» θα εμποδίσουν αυτό το σχέδιο.

Από την πλευρά του Ιράν είναι πολύ δραστήριο στη γραμμή Deyr el Zor και Elbu Kemal, με στρατιωτικά και πολιτικά στοιχεία. Όσο και αν οι ΗΠΑ προσπαθούν να χτυπήσουν τα στοιχεία αυτά με το Ισραήλ, οι προσπάθειες αυτές είναι μάταιες. το αποτέλσμα είναι είναι μάταιες, παρόλο που το Ισραήλ προσπαθεί να πάρει τα ιρανικά στοιχεία στην περιοχή με το χέρι. Εάν το Ιράν βρει κενό, θα περάσει και ανατολικά του Ευφράτη.

***

Εν ολίγοις, όποιος καταφέρει να πάρει με το μέρος του τους Κούρδους και τις φυλές των Αράβων, θα κερδίσει το παιχνίδι ανατολικά του Ευφράτη.

Οι φυλές είναι προσεκτικοί σ’ αυτό το  ολισθηρό έδαφος. Το μέλλον της αμερικανικής συμμαχίας είναι αβέβαιο τόσο για τους Άραβες όσο και για τους Κούρδους. Τα Συμβούλια των φυλών στο Ιράκ που εξαγοράστηκαν με λεφτά από τις ΗΠΑ, έμειναν στον αέρα. Επίσης και οι Κούρδοι έμειναν ανυπεράσπιστοι και χωρίς προστασία, όταν επιτέθηκε η Τουρκία. Οι Άραβες τα λαμβάνουν όλα αυτά υπόψη.

Καμία πλευρά δεν αποτελεί απόλυτη εγγύηση για τους Κούρδους. Το 2015, η συμμετοχή των Αράβων στις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας, επέτρεψε στους Κούρδους να επεκτείνουν τις περιοχές ελέγχου τους. Τώρα, για τη συγκρότηση του στρατού από μέλη των φυλών των Αράβων, που επιδώκουν οι ΗΠΑ, απαιτείται η υποχώρηση και αποδυνάμωση των Κούρδων. 

Επίσης, οι προσπάθειες της Ρωσίας είναι δισδιάστατες: Από τη μία πλευρά λέει στην Τουρκία,«εδώ δεν υπάρχουν τμήματα του YPG, αλλά τμήματα με τοπικά στοιχεία,  μπορείτε να αποσυρθείτε από την περιοχή», και από την άλλη λένε στους Κούρδους, «η περιοχή δεν είναι μόνο η κουρδική» δίνοντας το μήνυμα.

Αυτή η ισορροπία δείχνει ένα ακόμη πράγμα: καμία πλευρά δεν έχει το πάνω χέρι αλλά και καμία δεν είναι αβοήθητη και χωρίς κάποια επιλογή.

Το παιχνίδι συνεχίζεται…

Μετάφραση από τα τουρκικά: Σάββας Καλεντερίδης

Πηγή: gazeteduvar.com.tr