Του Noah Smith

Παγκοσμιοποίηση σημαίνει ολοένα και αυξανόμενη κυκλοφορία προσώπων, υλικών αγαθών και χρηματοοικονομικού κεφαλαίου διασυνοριακά. Όλα τα παραπάνω στοιχεία υφίστανται τελευταία όλο και μεγαλύτερη πίεση.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων περιορίζεται από τον κορονοϊό, καθώς και από ένα κύμα αντιμεταναστευτικών αισθημάτων σε μεγάλο μέρος του πλανήτη. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων συνεχίζεται, απειλείται ωστόσο από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και από το πόσο εύθραυστες αποδεικνύονται στην τρέχουσα κρίση οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

Τώρα, η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων απειλείται από την εμφάνιση του “χρηματοοικονομικού εθνικισμού”.

Η ανησυχία για τις κινεζικές εξαγορές

Ακόμη και πριν από την πανδημία, οι ΗΠΑ εξέφραζαν όλο και μεγαλύτερες επιφυλάξεις έναντι των κινεζικών επενδύσεων σε εγχώριες αγορές. Η κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ενίσχυσε την Επιτροπή για τις Ξένες Επενδύσεις και τη χρησιμοποίησε για να “μπλοκάρει” μια σειρά διασυνοριακών συμφωνιών.

Ο κορονοϊός προκαλεί περισσότερες χώρες να εξετάσουν ανάλογα μέτρα. Η πανδημία έχει οδηγήσει μεγάλο αριθμό θεμελιωδώς υγιών εταιρειών σε περιοχές όπως η Ευρώπη και η Ινδία σε προσωρινή δυσχέρεια. Γι’ αυτό και υπάρχει διαδεδομένη ανησυχία ότι εταιρείες από την Κίνα, όπου η πανδημία είναι πλέον υπό έλεγχο και η οικονομία έχει πληγεί λιγότερο, θα μπορούσαν να αδράξουν την ευκαιρία να “αρπάξουν” εταιρικά περιουσιακά στοιχεία σε όλο τον κόσμο.

Η ινδική κυβέρνηση θέσπισε πρόσφατα νόμο με βάση τον οποίο απαιτείται ρητή έγκριση από την κυβέρνηση για οποιαδήποτε εξαγορά από χώρα με την οποία η Ινδία μοιράζεται χερσαία σύνορα.

Η Margrethe Vestager, ανώτερη αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιφορτισμένη με την αρμοδιότητα του ρυθμιστικού πλαισίου για τον υγιή ανταγωνισμό, έχει συστήσει σε κυβερνήσεις κρατών μελών της ΕΕ να αγοράσουν μερίδια σε εγχώριες εταιρείες προκειμένου να εμποδίσουν την εξαγορά τους από τους Κινέζους.

Η Ιαπωνία προχώρησε πρόσφατα στη θέσπιση περιορισμών στις ξένες επενδύσεις σε πολλές από τις εισηγμένες εταιρείες της.

Μέχρι στιγμής, όλες αυτές οι κινήσεις περιλαμβάνουν την παρεμπόδιση εισερχόμενων ροών κεφαλαίων. Ένα ερώτημα είναι το εάν θα περιοριστούν αντίστοιχα και οι εξερχόμενες χρηματοροές. Οι ΗΠΑ φαίνεται τώρα να κάνουν ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι κινεζικές λογιστικές “αλχημείες”

Στον απόηχο ενός εταιρικού λογιστικού σκανδάλου, η κινεζική αλυσίδα καταστημάτων καφέ Luckin Coffee διαγράφηκε από τον Nasdaq. Η απάτη της Luckin πιθανόν να αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Πολλές κινεζικές εταιρείες έχουν εμπλακεί σε ανάλογα σκάνδαλα και άλλες τόσες χρησιμοποιούν λογιστικά πρότυπα τα οποία δεν θα γίνονταν δεκτά κατά κανέναν τρόπο στις ΗΠΑ.

Εν μέσω ανησυχιών για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι Αμερικανοί επενδυτές και σταθερής ανόδου της έντασης στις σχέσεις με την Κίνα, η αμερικανική ομοσπονδιακή Γερουσία ενέκρινε ομόφωνα νομοσχέδιο που ενδεχομένως να οδηγήσει σε διαγραφή πολλών κινεζικών εταιρειών από τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ.

Για να παραμείνει εισηγμένη, μια κινεζική εταιρεία πρέπει είτε να πιστοποιήσει ότι δεν τελεί υπό τον έλεγχο ξένης κυβέρνησης (μια δύσκολη εξίσωση για τις εταιρείες από την Κίνα, όπου η διαχωριστική γραμμή μεταξύ κρατικής και ιδιωτικής ιδιοκτησίας είναι εξαιρετικά ασαφής) είτε να επιτρέπει περιοδικές αξιολογήσεις από το Εποπτικό Συμβούλιο Λογιστικής Παρακολούθησης Εισηγμένων Εταιρειών, ρυθμιστική αρχή των ΗΠΑ για ζητήματα λογιστικής εγκυρότητας.

Επειδή πολλές κινεζικές εταιρείες βρίσκονται προφανώς υπό μερικό ή πλήρη κρατικό έλεγχο και είναι εντελώς απρόθυμες να ανοίξουν τα βιβλία τους στους Αμερικανούς, ακόμη και κολοσσοί όπως η Alibaba ενδέχεται τελικώς να διαγραφούν από τα αμερικανικά χρηματιστηριακά ταμπλό.

Πολλοί οι “άγνωστοι Χ” της νέας εξίσωσης

Έτσι λοιπόν, ο χρηματοοικονομικός εθνικισμός βρίσκεται σε άνοδο. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτηματικά σχετικά με ως προς το πόσο μακριά θα φτάσει η συγκεκριμένη τάση.

Δεν είναι διόλου σαφές ότι άλλες χώρες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των ΗΠΑ ως προς την διαγραφή κινεζικών εταιρειών από τα χρηματιστήριά τους. Το αν οι ΗΠΑ θα λάβουν περαιτέρω μέτρα για τον περιορισμό των εξερχόμενων επενδύσεων παραμένει επίσης άγνωστο.

Ένα βήμα παραπέρα θα μπορούσε να είναι να αναγκάσουν τους δείκτες αναδυόμενων αγορών με έδρα τις ΗΠΑ, όπως τον MSCI, να σταματήσουν να συμπεριλαμβάνουν κινεζικές εταιρείες, οι οποίες προστέθηκαν σε αυτούς μόλις το 2019.

Μια ευρύτερη κίνηση θα ήταν η επιβολή περιορισμών στο δικαίωμα του κινεζικού κράτους να διατηρεί εταιρικό χρέος αμερικανικών εταιρειών, καθώς και στο δικαίωμα του να αγοράζει μετοχικά μερίδιά τους.

Η ίδια η Κίνα, η οποία αισθάνεται ισχυρότερη και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε σχέση με άλλες χώρες, πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση, ενθαρρύνοντας υπερπόντιες εταιρείες του χρηματοοικονομικού κλάδου να αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους σε κινεζικό έδαφος. Απομένει να φανεί κατά πόσον οι ΗΠΑ, η Ευρώπη ή άλλες χώρες θα προσπαθήσουν να αντισταθμίσουν αυτήν την κίνηση.

Εάν τα εμπόδια στις επενδύσεις από και προς την Κίνα συνεχίσουν να αυξάνονται, θα δημιουργηθεί αναπόφευκτα ένας νέος οικονομικός διαχωρισμός μεταξύ της Κίνας και του υπόλοιπου κόσμου. Αυτό θα έχει καταλυτική επίδραση στην παγκοσμιοποίηση.

Οι περιορισμοί στις εξαγορές εκ μέρους της Κίνας θα κάνουν δυσκολότερη την πώληση κινεζικών αγαθών στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και σε άλλες αγορές, ενώ θα επιδράσει ανασταλτικά και στη ροή εργαζομένων και ιδεών. Και αν γίνει πιο δύσκολο να επενδύουν στην Κίνα, εταιρείες από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Ινδία θα είναι λιγότερο πιθανό να ανοίγουν εκεί εργοστάσια και καταστήματα.

Ο χρηματοοικονομικός εθνικισμός θα μπορούσε υπό αυτή την έννοια να επιδεινώσει τον οικονομικό εθνικισμό και να γίνει βασική πτυχή ενός δυνητικού νέου Ψυχρού Πολέμου.

Ο κίνδυνος επέκτασης του επενδυτικού προστατευτισμού

Κάτι τέτοιο θα είχε και καλά, αλλά και κακά αποτελέσματα. Προφανώς και δεν είναι καλό πράγμα κινεζικές εταιρείες να εξαπατούν ξένους επενδυτές. Ο δε περιορισμός των κινεζικών εξαγορών θα μπορούσε να επιτρέψει σε άλλες χώρες να σταματήσουν τη ροή προηγμένων τεχνολογιών προς την Κίνα, διατηρώντας ένα μέρος του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος τους έναντι των Κινέζων ανταγωνιστών τους, που υποστηρίζονται άμεσα από το κινεζικό κράτος.

Το μειονέκτημα, φυσικά, είναι ότι η βαθύτερη ολοκλήρωση με την Κίνα, η οποία αποτέλεσε κινητήριο παράγοντα της παγκόσμιας ανάπτυξης τις τελευταίες δύο δεκαετίες, θα λάβει τέλος. Αυτό ωστόσο πιθανόν να συμβαίνει ήδη για άλλους λόγους.

Ο πραγματικά μεγάλος κίνδυνος, ωστόσο, είναι ο χρηματοοικονομικός εθνικισμός να καταστεί ευρύτερος του σχήματος “κόσμος εναντίον Κίνας”. Η νέα νομοθεσία της Ιαπωνίας, για παράδειγμα, ισχύει για όλες τις εξωτερικές επενδύσεις και όχι μόνον για εκείνες που προέρχονται από την Κίνα.

Εάν οι διάφορες χώρες αρχίσουν να χρησιμοποιούν τους επενδυτικούς περιορισμούς για να διευθετούν διάφορες γεωπολιτικές μνησικακίες τους και να προσπαθούν να προστατεύσουν τις βιομηχανίες τους έναντι του συνόλου των ξένων ανταγωνιστών τους, η συνθήκη θα αποδειχθεί ιδιαίτερα επιζήμια για την παγκόσμια οικονομία. Και, παραδόξως, θα ενισχύσει την κινεζική οικονομική κυριαρχία, διότι σε αυτή την περίπτωση η Κίνα θα καταστεί το μεγαλύτερο αυτόνομο οικονομικό μπλοκ.

Αν και οι περιορισμοί στις επενδύσεις από και προς την Κίνα είναι πιθανό να αποδειχθούν σοφή κίνηση, η άνοδος του χρηματοοικονομικού εθνικισμού πρέπει να σταματήσει εκεί και σε καμία περίπτωση να μην προχωρήσει παραπέρα.

Πηγή: capital.gr