ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας, το τραγικό πρόσωπο της «Αλλαγής» που ταυτίστηκε με το σκάνδαλο Κοσκωτά, βαρύνεται και με τη σύλληψη του εκλογικού νόμου του 1989, έστω κι αν η ψήφισή του έγινε ένα μήνα μετά την αποπομπή του από την κυβέρνηση και με τις υπογραφές στο σχετικό ΦΕΚ να ανήκουν στον Αναστάση Πεπονή και στον Ακη Τσοχατζόπουλο, που ήταν επικεφαλής στο υπουργείο Προεδρίας και στο υπουργείο Εσωτερικών, αντιστοίχως. Πρόκειται για έναν νόμο (1847/1989) πολύ κοντά στην «ανόθευτη» απλή αναλογική που στέρησε την αυτοδυναμία από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τη Νέα Δημοκρατία και έσυρε τη χώρα σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (Ιούνιος, Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990) ώσπου να επιτευχθεί οριακή αυτοδυναμία.

Οπως εκτιμούσε ο ίδιος ο Μητσοτάκης, στις εκλογές του Ιουνίου 1989, αν ίσχυε ο προηγούμενος νόμος, τότε η Ν.Δ. θα κέρδιζε 164 έδρες – αλλά κέρδισε μόνον 145. Ο νόμος είχε σχεδιαστεί με το σκεπτικό ότι η Αριστερά θα συμμαχεί πάντοτε με το ΠΑΣΟΚ, ως εκ τούτου οι πιθανότητες επανόδου της Ν.Δ. στην εξουσία θα εκμηδενίζονταν και η «κάθαρση» που επίμονα ζητούσε η Ν.Δ. («ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής», κατά το ΠΑΣΟΚ) θα ακυρωνόταν. Μόνο που το κακοφόρμισμα του σκανδάλου Κοσκωτά είχε πλέον καταστήσει την κάθαρση αίτημα ευρύτερο, που είχε ενστερνιστεί και η Αριστερά, με αποτέλεσμα οι συνθήκες να μην επιτρέπουν οποιαδήποτε συνεργασία της Αριστεράς με το ΠΑΣΟΚ, αλλά αντιθέτως να ευνοούν έναν πρωτοφανή ιστορικό συμβιβασμό, που οδήγησε στην κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη με τη στήριξη της Ν.Δ. και του ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς. Το δίδαγμα (που από τότε μάλλον ξεχάστηκε) είναι ότι τα πειράματα «γενετικής μηχανικής» με τον εκλογικό νόμο δεν οδηγούν σε εξασφαλισμένο αποτέλεσμα, καθώς η πολιτική φύση αντιδρά στις απόπειρες χειραγώγησής της. Μόλις ο Μητσοτάκης κατόρθωσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, άλλαξε τον εκλογικό νόμο επαναφέροντας την ενισχυμένη αναλογική.

Η παγίδα

Τριάντα χρόνια μετά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επαναφέρει την ενισχυμένη αναλογική και αλλάζει έναν νόμο απλής αναλογικής που (με το μυαλό στο θεώρημα της «σύγκλισης του προοδευτικού χώρου»…) ψήφισε η κυβέρνηση Τσίπρα. Ο νόμος αυτός, βάσει του Συντάγματος, δεν μπορεί να καταργηθεί προτού ισχύσει μία φορά (εκτός εάν ο νέος νόμος της ενισχυμένης αναλογικής ψηφιστεί από 200 βουλευτές). Ο πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί σε διπλές εκλογές το 2023, όπου οι πρώτες θα γίνουν με απλή αναλογική και, αφού δεν θα σχηματιστεί κυβέρνηση, θα ακολουθήσουν δεύτερες με ενισχυμένη αναλογική. Καθώς όμως ουδείς διαθέτει μαντικές ικανότητες για να εγγυηθεί ότι οι πολιτικές συνθήκες (και οι σφυγμομετρήσεις) του 2023 θα είναι για τη Νέα Δημοκρατία το ίδιο εύκρατες με τις σημερινές, πολλοί υποψιάζονται ότι ο κ. Μητσοτάκης, αν δεν κατορθώσει να «κάψει» την απλή αναλογική με έναν κοινοβουλευτικό χειρισμό, θα προχωρήσει σε διπλές εκλογές το συντομότερο δυνατό.

Κι όλα αυτά γιατί η απλή αναλογική έχει συνδεθεί με τις χειρότερες περιόδους αστάθειας, από τις οποίες εκείνη του 1989 ήταν μάλλον η ηπιότερη. Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1926, με αποτέλεσμα έως το 1928, που καταργήθηκε, να αλλάζουν οι κυβερνήσεις κάθε πέντε μήνες. Επανήλθε το 1932 προκαλώντας ακυβερνησία, κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων και κόπωση σε τέτοιο βαθμό, ώστε το 1936 οι βουλευτές ανέθεσαν τη διακυβέρνηση στον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος λίγους μήνες μετά επέβαλε δικτατορία. Η απλή αναλογική επέστρεψε το 1946, με αποτέλεσμα έως το 1950 να ορκιστούν δέκα κυβερνήσεις, προτού επιστρέψει η ενισχυμένη αναλογική, το 1951.

Καθημερινή