Η αριστεία και οι στρεβλώσεις της. Τα Πρότυπα σχολεία και το άρθρο 18

Προς την Υπουργό Παιδείας Niki Kerameus

Έχω υποστηρίξει από την αρχή τον θεσμό των Πρότυπων σχολείων και εξακολουθώ να τον υποστηρίζω με θέρμη. Το σύνολο σχεδόν των διατάξεων του πολυνομοσχεδίου για την Παιδεία που κατατέθηκε προς διαβούλευση είναι μια σοβαρή προσπάθεια για την ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης και πρέπει να υπερψηφιστεί. Ωστόσο υπάρχει μια πτυχή του νομοσχεδίου με την οποία διαφωνώ ριζικά. Πρόκειται για μια διάταξη του άρθρου 18 που επιβάλλει τη διενέργεια εξετάσεων επιλογής στα Πρότυπα σχολεία από την Γ΄ Γυμνασίου στην Α΄ Λυκείου και υποχρεώνει τους μαθητές που δεν θα περάσουν το όριο των εξετάσεων να εγκαταλείψουν το σχολείο τους και να αναζητήσουν άλλο. Είμαι αντίθετος με αυτή τη διάταξη για τους παρακάτω λόγους:

• Όποιος γνωρίζει τη σύνθεση αυτών των σχολείων ξέρει ότι περιλαμβάνουν πολύ καλούς μαθητές και κατά τεκμήριο σοβαρά και μετρημένα παιδιά. Είναι ακραίο να απομακρύνεις ένα παιδί από το σχολείο του, χωρίς να έχει ίχνος παραβατικής συμπεριφοράς και ενώ είναι εξαιρετικός μαθητής, με μοναδικό κριτήριο το ότι δεν πέρασε κάποιο πολύ υψηλό όριο εξετάσεων.

• Το σχολείο είναι για τους έφηβους η ισχυρότερη κοινωνική διάσταση του κόσμου τους. Δημιουργούν παρέες, φίλους, σχέσεις. Αν υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν το Σχολείο τους, οι σχέσεις αυτές διακόπτονται βίαια. Όταν αυτά τα παιδιά πέρασαν στην Α΄ Γυμνασίου του πρότυπου σχολείου – το οποίο δεν είναι ένα σχολείο της γειτονιάς αλλά συγκεντρώνει παιδιά από διαφορετικές περιοχές – ήταν άγνωστα μεταξύ αγνώστων. Με δειλία και δυσκολίες συγκρότησαν αυτές τις σχέσεις και τώρα πια τους είναι απαραίτητες και πολύτιμες. Με ποια λογική στη μέση της εφηβείας τους θα τους εξαναγκάσουμε να τις διακόψουν ;

• Τα παιδιά που φοιτούν στα υπάρχοντα Πρότυπα Γυμνάσια έχουν εισαχθεί με ιδιαίτερα ανταγωνιστικές εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Σκεφθείτε ότι ο λόγος επιτυχόντων – υποψηφίων στα περισσότερα Πρότυπα είναι περίπου 1 προς 10 (π.χ. στα Ανάβρυτα πέρσι έδωσαν 850 παιδιά και εισήχθησαν 78). Με άλλα λόγια είναι παιδιά που έχουν αξιολογηθεί με πολύ αυστηρά κριτήρια. Γιατί τα αναγκάζουμε μετά από 2 χρόνια να ξαναδώσουν εξετάσεις εισαγωγής ; Γιατί πρέπει να επαναφέρουμε εξετάσεις μέσα στην ίδια βαθμίδα ; Γιατί πρέπει να μετατρέψουμε την Γ΄ Γυμνασίου σε φροντιστηριακή τάξη εισαγωγής και σε προθάλαμο του Λυκείου ; Αν θεσμοθετηθούν εξετάσεις από το Γυμνάσιο στο Λύκειο, τότε τα παιδιά αυτά θα υποχρεωθούν να δώσουν τρεις (3) εξετάσεις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές μέσα σε 6 χρόνια. Εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, εξετάσεις από το Γυμνάσιο στο Λύκειο, εξετάσεις από το Λύκειο στο Πανεπιστήμιο. Θεωρείται λογική αυτή τη συνθήκη ; Οι οικογένειες θα πρέπει επί εξαετία να διαχειριστούν το άγχος της διαρκούς προσπάθειας, απανωτών εξετάσεων και ατέλειωτων εξόδων σε φροντιστήρια προετοιμασίας. Ένα πρότυπο σχολείο αλλά και γενικότερα ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν βελτιώνουν την ποιότητά τους με «καταιγισμό εξετάσεων» αλλά με πολλούς άλλους παράγοντες.

• Ωστόσο μπορεί κάποιος να ρωτήσει. Και αν θέλουν κάποια παιδιά, που δεν είναι μαθητές αυτών των σχολείων, να δώσουν εξετάσεις για να περάσουν από το Γυμνάσιο της γειτονιάς τους στο Πρότυπο Λύκειο, γιατί να μη μπορούν ; Εύλογη απορία. Οι απαντήσεις μου είναι οι εξής: Σε ορισμένα σχολεία μπορούν. Υπάρχουν ορισμένα πρότυπα σχολεία – ίσως όχι όλα – που διεξάγουν εξετάσεις συμπλήρωσης από το Γυμνάσιο στο Λύκειο και παίρνουν επιπλέον μαθητές (π.χ. τα Ανάβρυτα παίρνουν κάθε χρόνο με εξετάσεις 27 νέους μαθητές από το Γυμνάσιο στο Λύκειο). Δεύτερο, αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε ξηλώσει όλο το προηγούμενο δίκτυο των 60 Προτύπων σχολείων σε όλη τη χώρα (διασώθηκαν μόνο 5 και τώρα γίνονται 12) θα υπήρχαν θέσεις για πολύ περισσότερα παιδιά και οι εξετάσεις δεν θα διεξάγονταν υπό συνθήκες ασφυκτικού ανταγωνισμού. Άρα πρέπει να διευρύνουμε πανελλαδικά το δίκτυο και όχι να διώχνουμε μαθητές. Τρίτο, στα μέσα καμιάς άλλης βαθμίδας δεν επαναλαμβάνονται εξετάσεις επιλογής. Η κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα αντιστοιχεί σε κάποια μαθησιακά αλλά ηλικιακά όρια του νέου. Προσφέρει χρονικά περιθώρια εξέλιξης και ωρίμανσης. Αυτά τα όρια δεν μπορούμε να τα συμπιέζουμε αυθαίρετα.

• Και υπάρχει κάτι τελευταίο, αλλά κατά τη γνώμη μου, πολύ σημαντικό. Όσοι γνωρίζουν αυτές τις εξετάσεις και τους μαθητές που διεκδικούν τις θέσεις έχουν συνειδητοποιήσει το εξής: οι μαθητές που θα εισαχθούν στις εξετάσεις είναι άριστοι αλλά και οι μαθητές που ήδη φοιτούν και θα μείνουν για κάποια μόρια της μονάδας απέξω από τα σχολεία τους είναι επίσης εξαιρετικοί και άριστοι. Σε αυτό το επίπεδο η διαφορά βρίσκεται στη μέρα, στην υπολεπτομέρεια, στη στιγμή. Το αν θα μπουν οι μεν ή οι δε, δεν αλλάζει το εκπαιδευτικό προφίλ αυτών των σχολείων. Τι νόημα έχει να επιδιώκεις ένα διαρκές «ξεσκαρτάρισμα» (συγνώμη για τη μεταφορά) μεταξύ εξαιρετικών μαθητών; Τι νόημα έχει να κινητοποιήσουμε έναν ολόκληρο μηχανισμό οργάνωσης εξετάσεων με ανύπαρκτα εκπαιδευτικά αποτελέσματα; Τι παραπάνω θα προσφέρουν ;

Η θεσμοθέτηση εξετάσεων από την Γ΄ Γυμνασίου στην Α΄Λυκείου και η αποπομπή μαθητών καταλήγει να είναι μια στρέβλωση της αριστείας. Μετατρέπει την αριστεία σε «κούρσα πρωταθλητών», σε «ντέρμπι», σε ένα διαρκές εξεταστικό «ΣΩΒΕ» (σωματική βελτίωση στο στρατό, βασισμένη σε καψόνια). Κανείς απ’ όσους υποστηρίξαμε την αριστεία, την εκπαιδευτική ποιότητα και την αξιολόγηση όλα αυτά τα χρόνια δεν είχε στο νου του την αριστεία με αυτόν τον τρόπο.

Είμαι βέβαιος ότι η Υπουργός Παιδείας θα δει και θα διορθώσει το λάθος.

Efthimis Dimopoulos