του Δημήτρη Αλεξανδράκη

Το ζήτημα των Ρομά είναι φιλοσοφικό στον πυρήνα του και όχι φυλετικό. Μελετήστε το πριν εξελιχθεί σε ιδεολογία.

  Για να συνειδητοποιήσει κανείς, την συγκρότηση των οικογενειών στην αρχή, των ομάδων στο πέρασμα της ιστορίας και την εξέλιξή τους σήμερα σε ολόκληρους συνοικισμούς των «Ρομά», όπως τους ονομάτισαν προσφάτως, αρκεί να κάνει μερικές ερωτήσεις στον εαυτό του. Γιατί έχουν τόσα ονόματα; Στην Ελλάδα του 1928[1] τους ονομάζουν «Γύφτους», «Αθίγγανους», «Ατσίγγανους», «Τσιγγάνους» «Τουρκόγυφτους», «Καλέ», «Μελλελέ», «Μανούς», «Ρομ», (Θηλυκό Ρόμνι), «Κατσίβελλους», «Ρομανίτσαβε», «Γαντζάους», «Σίντιδες», «Ζαπαράδες», «Ρόμους», «Νετότσους», «Βουλγαρόγυφτους». Ήταν ανεξάρτητη η επιβίωσή τους από τα ιστορικά γεγονότα;
   Ως προς την διεθνή πλευρά του ζητήματος, μια πρώτη ερώτηση είναι  η εξής. Τί απέγιναν οι δούλοι; Υπάρχουν πολλές καταγεγραμμένες αναφορές για τους δούλους. Μπορείτε να βρείτε εδώ για παράδειγμα τους νόμους του Χαμουραμπί. Λέει λοιπόν κάποιος από αυτούς. «Αν κάποιος βρει δραπέτη αρσενικό ή θηλυκό δούλο στην ύπαιθρο και να τον φέρει στα αφεντικά του, ο κύριος των δούλων θα τον πληρώσει δύο σίκλους ασήμι.» Άρα όπως προκύπτει εξ αυτού, κάποιοι δούλοι δραπέτευαν. Που θα πήγαιναν όμως για ασφάλεια; Σαφέστατα όχι κοντά στην οικία του αφεντικού, αλλά ούτε κοντά σε οικίες που ήταν γνωστός. Οι παρυφές των πόλεων  παρείχαν ένα σίγουρο κατάλυμα, αλλά και ορμητήριο για την εύρεση τροφής. Αυστηροί νόμοι ακόμη και για τους ελεύθερους. Αν ένας ελεύθερος εύρισκε δούλους, που δεν αποκάλυπταν το όνομα του ιδιοκτήτη/αφεντικού, είχε την υποχρέωση να τους παραδώσει στο παλάτι. Διαφορετικά αν τους εύρισκαν σπίτι του, τότε αυτός τιμωρούνταν με θάνατο. Μια άλλη αναφορά μας λέει ότι, στην αρχαία Ρώμη προσλαμβάνονταν συλλήπτες, επαγγελματίες κυνηγοί σκλάβων που δραπέτευαν.[2]
   Η δεύτερη ερώτηση, είναι αναφορικά με τα φυλετικά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στους Ρομά. Γιατί μέσα στους Ρομά, συναντούμε πρόσωπα που παραπέμπουν – με συγκριτικά στοιχεία πριν την έλευση της τηλεόρασης – σε Αιθίοπες, σε Ινδούς, σε Φιλιππινέζους, ακόμη και σε Κορεάτες; Πολλοί δούλοι αποκτήθηκαν μέσω των πολέμων και δεν νομίζω πως μπορεί κάποιος να το αρνηθεί ως αξίωμα. Είδαμε παραπάνω από την εποχή του Χαμουραμπί στην Μεσοποταμία το 1780 π.χ.,  νόμους για τους σκλάβους/δούλους. Ας πάρουμε ενδεικτικά την Ρωμαϊκή περίοδο, γιατί το μέγεθος της επικράτειά της ήταν μεγάλο και βρίσκεται εγγύτερα χρονικά, με περισσότερες γραπτές αναφορές. Θα μπορούσαμε να πούμε πως βρίσκεται κάπου στο μέσον των ιστορικών χρόνων. Στη σελίδα της Wikipedia για την δουλεία στην αρχαία Ρώμη, εδώ, αναφέρεται πως σύμφωνα με εκτιμήσεις γύρω στο 30 με 40% του πληθυσμού της Ιταλίας τον 1ο αιώνα π.Χ ήταν σκλάβοι. Αναφορές για εκατοντάδες έως δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτους σε κάθε πόλεμο που οι περισσότεροι πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα. Συνεπώς από τις απαρχές της ιστορίας έως τον 20ο αιώνα μετακινούνταν πληθυσμοί, μέσω της δουλείας, «από το ένα άκρο της γης στο άλλο». Το 1981 καταργήθηκε επισήμως η δουλεία στην Μαυριτανία (εδώ).
   Για την εθνική πλευρά του ζητήματος μπορούμε να κάνουμε ακόμη περισσότερες ερωτήσεις. Υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη δουλείας κατά την Μινωική περίοδο το 1450-1200 π.Χ. (εδώ)  Η Ελληνική Γραμματεία βρίθει από αναφορές γύρω από την δουλεία. «Στα 146 π.Χ., μετά από την πτώση της Κορίνθου, η Δήλος έγινε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο και γνώρισε το εμπόριο τόση άνθηση, ώστε, όπως μας διηγείται ο Στράβωνας (εδώ), κάθε μέρα απασχολούνταν 10.000 δούλοι στις εμπορικές εργασίες.»
   Δεν θα εστιάσουμε εδώ στην σύγκρουση ανάμεσα στην Κλυταιμνήστρα και την αιχμάλωτη παλλακίδα/δούλη Κασσάνδρα. Πολλά λέγονται για τους σεξουαλικούς ανταγωνισμούς μεταξύ των νομίμων συζύγων και των παλλακίδων, ιδιαίτερα όταν οι νόμιμες ήταν στείρες (εδώ). Θα επικεντρωθούμε στο εξής. Τι απέγιναν τα παιδιά από τις δούλες που δραπέτευαν ή ελευθερώθηκαν και εκδίδονταν για την επιβίωση; Ποια παιδεία και ποια θαλπωρή θα μπορούσε να τους προσφέρει μια πάμφτωχη μητέρα από την άλλη άκρη του τότε γνωστού κόσμου, που δεν ήξερε καν την Ελληνική γλώσσα; Τα γλωσσικά και τα πολιτιστικά της στοιχεία ήταν όσα θυμόταν από την μακρινή Ινδία, την μακρινή Περσία, την Αίγυπτο. Αυτά που με την πάροδο του χρόνου απόμειναν να φαντάζουν για μας ως πολιτισμός και εξέλιξη ενός λαού, μιας φυλής, μιας ράτσας ή όπως αλλιώς θέλετε να το πείτε.
   Ας πάρουμε τώρα μια άλλη πτυχή του θέματος. Πόσους αιχμαλώτους έφεραν οι θαλασσοπόροι Μινωίτες και τους χρησιμοποιούσαν ως δούλους; Τί έγιναν οι στρατιώτες των περσών όταν αποχώρησαν οι Πέρσες από την Ελλάδα; Γύρισαν όλοι πίσω; Τί μισθοφόρους είχε; Ασιάτες; Αφρικανούς; Ευρωπαίους; Τί αιχμαλώτους έφερναν και τους χρησιμοποιούσαν σαν δούλους οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες, οι Μακεδόνες; Το 1824, ο Ιμπραήμ, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, στάλθηκε από τον πατέρα του στην Πελοπόννησο για να βοηθήσει τους Οθωμανούς, επικεφαλής στρατιάς Αιγυπτίων που κάποτε έφτασε τουλάχιστον τις 35.000. Τί απέγιναν οι στρατιώτες του Ιμπραήμ,  μετά την ήττα του στο Ναυαρίνο;  Έφυγαν όλοι για Κάϊρο; Μήπως κάποιοι παρέμειναν στην Πελοπόννησο; Θυμάμαι μικρός στην εκκλησία του χωριού να εργάζεται και ένας Ιταλός στην κατασκευή των μωσαϊκών. Αλήθεια ξέρει κανείς πόσοι Γενοβέζοι, πόσοι Γενουάτες, πόσοι Τούρκοι, πόσοι Αγαρηνοί, πόσοι Βούλγαροι, πόσοι Ιταλοί, παρέμειναν στη Ελλάδα, όταν έφυγαν οι στρατοί και οι αφέντες τους;
   Πού ενσωματώθηκαν όλοι αυτοί που παρέμειναν, οι απροσάρμοστοι στον πολιτισμό της περιοχής και κυρίως αυτοί που δεν ήξεραν καθόλου την Ελληνική γλώσσα; Οργίζομαι και θέτω ένα διαφορετικού τύπου ερώτημα! Μήπως μέχρι τον 20ο αιώνα δεν υπήρχε οικονομική διαστρωμάτωση και όλα ήταν δίκαια και ειρηνικά; Ποιοι ήταν στο χαμηλότερο επίπεδο – με σημερινούς όρους –  το 1600, το 1700, ακόμη και το 1900 μ.Χ; Μήπως αυτοί που δεν κατείχαν ούτε ταυτότητα; Που για να επιβιώσουν ενέδιδαν σε κάθε απεχθή ακόμη και αποτρόπαια εργασία;
Ο ποιητής του 1821, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης έγραψε για την ώρα του μαρτυρικού θανάτου του Κατσαντώνη«Δυο γύφτοι τον εστρώσανε δεμένονε στ’ αμόνικι αρχίσανε με το σφυρί να τον πελεκάνε.Σκλήθρες πετάν τα κόκαλα, σκορπάνε τα μεδούλια,νεύρα, κομμένα κρέατα, σέρνονται σαν ξεσκλίδιακαι κείνος τηράει τον ουρανό και γλυκοτραγουδάει:Χτυπάτε, πελεκάτε με σκυλιά, τον Κατσαντώνη
δεν τον τρομάζει Αλήπασας, φωτία, σφυρί κι αμόνι.»
Οι περιφερόμενοι, που έκλεβαν, επαιτούσαν, έπαιζαν μουσική, ήταν πλανόδιοι τεχνίτες, αρκουδιάρηδες, απατεώνες και τόσα άλλα.  Όσοι μπόρεσαν να ασκήσουν ένα επάγγελμα μικρής κλίμακας, δημιούργησαν τις ομάδες,  όπως σιδεράδες, γανωτήδες, ξυλουργοί, καλαθοπλέχτες… Θυμάμαι αυτούς που επισκεύαζαν στα χωριά τα χτένια στους αργαλειούς. Σε μια τέτοια ομάδα στην Κομοτηνή,  τους Ποριζαρτζία (= Κοσκινάδες) ενσωματώθηκαν οι Καλπαζάϊα που ήταν πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη που ήρθαν το 1922.[3] Μήπως πρόκειται για σύμπτυξη κυνηγημένων; Για ποιά φυλή μιλάμε λοιπόν;
   Ποιός γλωσσολόγος μπορεί να αποδείξει, πως η γλώσσα που χρησιμοποιούν είναι η εξέλιξη μια πολύ αρχαίας γλώσσας; Όταν η Ελληνική γλώσσα κινδυνεύει να χαθεί, με τόσα γραπτά ανά τους αιώνες, πώς η γλώσσα της “φυλής των Ρομά” από την μακρινή Ινδία διατηρείται; Υπάρχουν γραπτά στοιχεία; Γράφει ο Κωστής Παλαµάς στο ∆ωδεκάλογο του Γύφτου:
“… λόγια από κάθε λαό κλέβουν,και στα δικά τους τα ταιριάζουντα ξένα λόγια, καθώς ζεύουντα ζα στα κάρα τους απάνου,που είναι μαζώματα και κείνατης αρπαξιάς, κι είν’ απ’ ολούθε. …” Πρόκειται κατά την εκτίμησή μου για ένα ακραία συνωμοτικό συγκαλυμμένο κράμα λέξεων που  χρησιμοποιήθηκε και καλλιεργήθηκε αιώνες τώρα ως εργαλείο για την επιβίωσή των. Ενδεικτικά αναφέρω την έκφραση “κερ ιποµονί, κα νακχέλ = κάνε υποµονή, θα περάσει” Ας θυμηθούμε τα καλιαρντά και την σχέση της με την Ρομανί.  
   Και τώρα που σταμάτησαν οι μπαλαμοί – όπως μας αποκαλούν εμάς τους άλλους(;) – να γεννοβολούν, αυτοί συνεχίζουν να γεννοβολούν από 14 ετών. Αυξάνονται ιλιγγιωδώς. Με τα επιδόματα γέννησης, μονογονεϊκών οικογενειών, τέκνων, υποτυπώδους φοίτησης των παιδιών στα σχολεία και όσα ίσως δεν γνωρίζω που λαμβάνουν, απελευθερώνονται από την υποχρέωση για εργασία. Με το χάιδεμα για μικροκλοπές αποθρασύνονται και θεωρούν την κλοπή δικαίωμα. Η φροντίδα για τα μικρά παιδιά τους περιορίζεται σε μερικούς – γιατί δεν είναι όλοι το ίδιο -στο να παραμένουν ζωντανά. Θεωρούν υποχρέωση του κράτους να φροντίσει τα πάντα για αυτούς και δικαίωμά τους να παρέχουν ανενδοίαστα, είτε το γνωρίζουν είτε όχι παραβατικές υπηρεσίες.
Για αυτό σας λέω! 

Το ζήτημα των Ρομά είναι φιλοσοφικό στον πυρήνα του και όχι φυλετικό. Μελετήστε το πριν εξελιχθεί σε ιδεολογία.

[1]   Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «ΠΥΡΣΟΣ» έκδοση 1928 
[2]  Η ζωή στην αρχαία Ρώμη / Life in Roman Empire, Stanford Mc Krause.
[3] ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΡΟΜΑΝΙ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΕΛΛΗΝΟΡΟΜΑΝΟ) του ΙΩΑΝΝΗ ΓΕΩΡΓ. ΑΛΕΞΙΟΥ 

Πηγή: Απλός Λόγος