Μια συντονισμένη ευρωπαϊκή οικονομική αντίδραση στην κρίση του κορωνοϊού
του Klaus Regling*

Η πανδημία του κορωνοϊού αποτελεί ένα παγκόσμιο σοκ που πλήττει όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει την σοβαρότερη κρίση υγείας πριν την ισπανική γρίπη πριν από έναν αιώνα. Ως αποτέλεσμα, οι οικονομίες της Ευρώπης θα υποστούν πολύ περισσότερες ζημιές από ό,τι αναμενόταν αρχικά. Επομένως, απαιτείται συντονισμένη και καλά οργανωμένη πολιτική ανταπόκρισης, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τον περιορισμό των οικονομικών ζημιών, τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την προετοιμασία για οικονομική ανάκαμψη, μόλις η κρίση υγείας τεθεί υπό έλεγχο. Η σοβαρότητα της κατάστασης στον χώρο της υγείας καθώς και το εύρος των αναμενόμενων οικονομικών και κοινωνικών ζημιών απαιτεί άμεσα και επειγόντως την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Ήδη οι κυβερνήσεις της ΕΕ ανακοίνωσαν και εφαρμόζουν δημοσιονομικά μέτρα για να περιορίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις. Για να στηριχθεί η οικονομία, η συνολική δημοσιονομική ανταπόκριση μέχρι στιγμής εκτιμάται ότι θα φτάσει κατά μέσο όρο στο 2,3% του ΑΕΠ το 2020. Τα σχέδια παροχής ρευστότητας, αποτελούμενα από δημόσιες εγγυήσεις και αναβαλλόμενες φορολογικές πληρωμές για επιχειρήσεις και ιδιώτες, υπερβαίνουν το 13% του ΑΕΠ.

Παράλληλα, για να συμπληρωθούν τα εθνικά μέτρα και να αποδειχθεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, είναι απαραίτητη μια συντονισμένη προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαλάρωσε τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και, μαζί με το Συμβούλιο, ενεργοποίησαν τη γενική “ρήτρα διαφυγής” του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης ώστε να καταστεί δυνατή η αναγκαία αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών. Οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της λειτουργίας του τραπεζικού τομέα και των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Τι άλλο πρέπει να γίνει αμέσως στο προσεχές μέλλον σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να συμπληρωθούν τα εθνικά μέτρα; Με άλλα λόγια, πώς μπορεί η Ευρώπη να κινητοποιήσει γρήγορα πρόσθετη χρηματοδότηση για την υποστήριξη κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και πολιτών σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ; Βραχυπρόθεσμα, τουλάχιστον για το 2020, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα πρέπει να διαμορφωθεί χρησιμοποιώντας τα υπάρχοντα θεσμικά όργανα – την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) – και τα υπάρχοντα μέσα τους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ένα σύστημα αντασφάλισης της ανεργίας στην ΕΕ για την διασφάλιση θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού. Επιπλέον, η Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του κορωνοϊού, ύψους €37 δισ. θα χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) και των αγορών εργασίας με τη διάθεση πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία. Η ΕΤΕπ πρότεινε το Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων. Το Ταμείο θα περιλαμβάνει εγγυήσεις €25 δισ. από κράτη μέλη της ΕΕ, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός για την παραχώρηση πρόσθετης χρηματοδότησης ύψους €200 δισ. σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, ο ΕΜΣ, με την αχρησιμοποίητη οικονομική δύναμη ύψους €410 δισ. θα μπορούσε να παρέχει πιστωτικές γραμμές με χαμηλά επιτόκια. Η δέσμη εργαλείων του ΕΜΣ περιλαμβάνει διάφορα χρηματοδοτικά μέσα για χρήση υπό διαφορετικές συνθήκες. Επί του παρόντος, οι προληπτικές πιστωτικές γραμμές – που δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στο παρελθόν – φαίνεται να είναι το καταλληλότερο μέσο. Τέτοιες πιστωτικές γραμμές έχουν το πλεονέκτημα ότι τα χρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολύ γρήγορα όταν μια χώρα χρειάζεται επείγουσα υποστήριξη, επειδή υπάρχει μια διευθετημένη διευκόλυνση.

Όταν η ΕΤΕπ και ο ΕΜΣ κορυφώσουν τις ενέργειές τους, θα πρέπει να εκδώσουν ομόλογα για να χρηματοδοτήσουν το δανεισμό που θα κάνουν. Η ΕΤΕπ – και σε μικρότερο βαθμό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – εκδίδουν χρέος για όλα τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και ο ΕΜΣ για τις 19 χώρες της ζώνης του ευρώ. Αυτά τα τρία θεσμικά όργανα έχουν ήδη εκδώσει χρέος, για πολλά χρόνια. Σήμερα, αυτοί οι θεσμοί έχουν περίπου €800 δισ. χρέος σε εκκρεμότητα. Και οι τρεις παρέχουν χρηματοδότηση με επιτόκια πολύ χαμηλότερα από το κόστος χρηματοδότησης των περισσότερων κρατών μελών της ΕΕ και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί και επιτυχημένοι, ακόμη και υπό δυσμενείς συνθήκες. Και θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα τώρα.

Υπάρχουν προτάσεις για τη δημιουργία νέων θεσμών ή νέων μέσων, αλλά αυτό απαιτεί χρόνο, τον οποίο τώρα δεν έχουμε. Κατά την έναρξη της κρίσης του ευρώ, το πρώτο προσωρινό ταμείο διάσωσης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, χρειάστηκε επτά μήνες για να εκδώσει το πρώτο του ομόλογο. Αυτό έγινε σε χρόνο ρεκόρ σε σύγκριση με παρόμοιους θεσμούς που χρειάζονται μέχρι τρία χρόνια. Η δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού μηχανισμού έκδοσης χρέους απαιτεί είτε κεφάλαιο, είτε εγγυήσεις, είτε συγκεκριμένες πηγές εσόδων, όπως επίσης και ένα λειτουργικό νομικό σύστημα και κανόνες διακυβέρνηση. Ως εκ τούτου, είναι καλύτερα να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα θεσμικά όργανα και μέσα τα οποία έχουν ήδη συγκεντρώσει μεγάλα
ποσά με επιτυχία εδώ και χρόνια.

Κοιτάζοντας μετά το 2020, μπορούν να σχεδιαστούν πιο εκτεταμένες λύσεις, οι οποίες θα είναι αναγκαίες ώστε να βοηθήσουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες να ανακάμψουν από το πανδημικό σοκ. Το επόμενο πολυετές χρηματοπιστωτικό πλαίσιο της ΕΕ θα επικεντρωθεί εκ νέου στην καταπολέμηση των οικονομικών συνεπειών της κρίσης του κορωνοϊού, όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη, για παράδειγμα, ποια κράτη μέλη θα αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα έντονες αρνητικές οικονομικές συνέπειες. Η Ιταλία πιθανόν να μην μπορέσει να συνεισφέρει θετικά στον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά τα προσεχή έτη. Επιπλέον, η ΕΤΕπ θα μπορούσε να αυξήσει το κεφάλαιό της, γεγονός που θα της επέτρεπε να δανείσει περισσότερα χρήματα κατά τα προσεχή έτη. Επίσης, και ο ΕΜΣ έχει δανειοδοτική ικανότητα.

Τώρα είναι η στιγμή για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Εάν θέλουμε να προστατεύσουμε την ενιαία αγορά της ΕΕ, δεν αρκεί να διασώσετε τη δική σας οικονομία. Είναι προς το συμφέρον κάθε κράτους μέλους της ΕΕ να ξεπεράσουν αυτή την κρίση και όλες οι υπόλοιπες χώρες-μέλη.

*Διευθύνων Σύμβουλος του ΕΜΣ