Το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης σε ένα κόσμο που φαίνεται να καταρρέει…

του Νίκου Ντάσιου

Η έγκαιρη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας δεν ήταν τυχαία. Εν πολλοίς οφείλεται στην εγρήγορση που είχε προηγηθεί για την οριοθέτηση της αθρόας εισροής μεταναστών στον Έβρο, με το κλείσιμο των συνόρων. Ενέργεια που επιβλήθηκε στην κυβέρνηση από την εξέγερση των κατοίκων των νησιών του βορειο-ανατολικού Αιγαίου και από τη μεταστροφή της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινής γνώμης, που κατανόησε την «εργαλειοποίηση» του μεταναστευτικού από τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης στα αρχικά στάδια εμφάνισης του ιού έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών οφείλεται δηλαδή στη συγκυρία που συνετέλεσε ώστε να τεθεί σε προτεραιότητα το εθνικό συμφέρον. Αντίθετα, στον ευρωπαϊκό Νότο όπως και στην Αγγλία ή στη Γαλλία, η αργοπορία στη λήψη μέτρων οφείλεται στην προτεραιότητα της οικονομίστικης προσέγγισης και της αδράνειας του ανοιχτού και παγκοσμιοποιημένου τρόπου ζωής.

Στη χώρα μας ενυπάρχουν δυο παράλληλες απειλές που αλληλοδιαπλέκονται: ο κορωνοϊός και ο Ερντογάν. Στο αμέσως επόμενο στάδιο απαιτείται ένας καθολικότερος σχεδιασμός που να συνδυάζει την προτεραιότητα του περιορισμού των ανθρώπινων απωλειών με την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που θα επιφέρει το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων, η μείωση των μισθών, η ανεργία και η συνεπακόλουθη φτώχεια. Η αναβάθμιση των δημόσιων συστημάτων θα πρέπει ν’ αποτελέσει ζήτημα πρώτιστης σημασίας όπως κατέδειξε η σχεδόν αποκλειστική απεύθυνση στο δημόσιο σύστημα υγείας και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο αξιόμαχο ανθρώπινο δυναμικό γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού.

Η Κίνα αντιμετώπισε την οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία με ένα συνδυασμό αυξημένης ρευστότητας κεφαλαίων και παρεμβάσεων των τοπικών κυβερνήσεων στην αγορά εργασίας, με χρηματική ενίσχυση ύψους 250 δισ. $ για τα 63 εκατ. των μικρών επιχειρήσεών της που απασχολούν πάνω από 150 εκατ. εργαζόμενους. Ανάλογο παράδειγμα φαίνεται πως ακολουθεί και η Αμερική, με ένεση ρευστότητας 200 δισ. $ το προηγούμενο διάστημα.

Η Ευρώπη, δέσμια της αντιπληθωριστικής οικονομικής πολιτικής της Γερμανίας, προσαρμόζεται με πολύ διστακτικά βήματα στις απαιτήσεις της συγκυρίας. Η άρνηση της Γερμανίας για την έκδοση «κορωνοομολόγου» στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής αποτελεί μια ακόμα απόδειξη του γερμανικού «οικονομικού εθνικισμού» που αδιαφορεί –όπως και στην οικονομική κρίση του 2008– για τις τύχες των ευρωπαϊκών λαών, παραμένοντας δέσμια της προτεσταντικής της παράδοσης. Η αντίδραση των 9 ηγετών της ΕΕ, με την επιστολή που συνυπέγραψε και ο πρωθυπουργός μας, αντικατοπτρίζει την αστάθεια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης. Η σωκρατική ρήση, «φιλία εστί μια ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη» που ήταν γραμμένη πάνω στο κινεζικό αεροσκάφος που μετέφερε βοήθεια στη χώρα μας, είναι ακριβώς αυτό που εκλείπει από τις διακρατικές σχέσεις των ευρωπαϊκών χωρών στις μεγάλες κρίσεις.

Η παρότρυνση Ντράγκι σε πρόσφατο δημοσίευμα του στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς για διαγραφή του ιδιωτικού χρέους στην τρέχουσα συγκυρία, σε συνδυασμό με τη στάση ευρωπαϊκών χωρών όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία –μεταξύ άλλων–, έναντι της Γερμανίας, αποτελεί μια ευνοϊκή συγκυρία ώστε η χώρα μας να θέσει ζήτημα επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους και των ετήσιων πλεονασμάτων της. Η άρση των περιορισμών της ποσοτικής χαλάρωσης για την αγορά ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ που θα επιφέρει ρευστότητα έως και 12 δισ. €, παρά την αρνητική στάση των Γερμανών, είναι ενδεικτική των δυνατοτήτων που υπάρχουν.

Όμως εδώ έρχεται η ευθύνη του δικού μας κράτους για την αξιοποίηση των χρημάτων αυτών, όπως και άλλων που θα μπορούσαν να προκύψουν π.χ. από την ανακατεύθυνση των πόρων του ΕΣΠΑ. Η κάλυψη των αναγκών πρώτης ανάγκης σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό στα νοσοκομεία μας είναι πρώτης προτεραιότητας, ενώ έπεται η ενίσχυση της παραγωγικής οικονομίας και η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Η αύξηση των διαθέσιμων πόρων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, η ίδρυση αναπτυξιακής Τράπεζας και ταμείου για τη χρηματοδότηση της συνεταιριστικής-συνεργατικής οικονομίας, αποτελούν κάποια συγκεκριμένα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο μετασχηματισμός του κυρίαρχου παρασιτικού μοντέλου της τουριστικής μονοκαλλιέργειας και της βιομηχανίας του μεταναστευτικού αποτελεί προϋπόθεση για τη συλλογική επιβίωση την επόμενη μέρα της κρίσης. Η νέα τεχνολογία και οι εφαρμογές πληροφορικής και επικοινωνιών μπορούν να συμβάλουν σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο βασισμένο στα ομότιμα δίκτυα, τα λογισμικά ανοιχτού κώδικα, τις αλλομορφικές στρατηγικές και τη ρομποτική τεχνολογία. Εφαρμογές με δυνατότητες αποκεντρωμένης παραγωγής ειδών πρώτης ανάγκης, όπως αποτελούν σήμερα οι αναπνευστήρες, οι μάσκες και ο ιατρικός εξοπλισμός.

Ένας τέτοιος σχεδιασμός όμως θα πρέπει να βρίσκει την έκφρασή του σε μια ενεργοποιημένη κοινωνική βάση, που παρά τον εγκλεισμό οφείλει να δίνει παραδείγματα έμπρακτης αλληλεγγύης. Τοπικές πρωτοβουλίες για την καθημερινή και πολύπλευρη στήριξη ηλικιωμένων ή ασθενών στη γειτονιά ή στο χωριό, εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω διαδικτύου, οικιακή υποστήριξη στους ανθρώπους που εργάζονται στην πρώτη γραμμή (νοσηλευτικό προσωπικό, υπάλληλοι σουπερμάρκετ κ.λπ.), γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης, αποτελούν μερικά παραδείγματα εθελοντισμού. Οι ενορίες μπορούν και οφείλουν να παίξουν σημαντικό ρόλο σ’ αυτήν την κατεύθυνση όπως και στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, συμβάλλοντας στην προοπτική ανασυγκρότησης του κοινωνικού κράτους με βάση τα οικογενειακά δίκτυα και τις κοινότητες.

Οι παρενέργειες της γειτνίασης των νυχτερίδων με τα οικόσιτα ζώα, συνέπεια της οικολογικής καταστροφής που συντελέστηκε με την κατασκευή του τεράστιου φράγματος στον ποταμό Γιανγκτσέ, οδηγεί σε απορρύθμιση ολόκληρο τον πλανήτη. Όπως σε όλες τις μεγάλες ιστορικές κρίσεις, τίποτα δεν είναι προδιαγεγραμμένο, παρά τα τεχνοφασιστικά σχέδια της πλανητικής ελίτ και των οικονομικά ισχυρών κρατών. Οι μεγάλες καταστροφές στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο σ’ έναν κόσμο που φαίνεται να καταρρέει αναδεικνύουν νέες ευκαιρίες και δυνατότητες, αρκεί οι λαοί να συνειδητοποιήσουν τα αδιέξοδα του κύκλου που κλείνει.

Πηγή: Άρδην