Του Nicu Popescu

Οι επιπτώσεις από τον κορονοϊό ενέχουν τον κίνδυνο να θάψουν τις αρχικές βλέψεις της κομισιόν της Ursula von der Leyen και της εντολής του Josep Borell ως ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και ασφάλεια -αυτή της πιο γεωπολιτικής Ευρώπης. Ωστόσο, καθώς οι χώρες παντού αντλούν διδάγματσ από την κρίση και προσαρμόζουν τους θεσμούς τους σε ένα περιβάλλον στο οποίο η ασθένεια μπορεί να κρατήσει περισσότερους ανθρώπους μέσα στο σπίτι παρά ο πόλεμος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο κορονοϊός δεν είναι ούτε το τέλους του πολέμου ούτε το τέλος της ιστορίας. Ο κόσμος θα αλλάξει ασφαλώς αλλά η γεωπολιτική δεν είναι πιθανό να πέσει θύμα ενός ιού. Επομένως, παρά την επείγουσα ανάγκη για το χτίσιμο μιας “Ευρώπης με επίκεντρο την υγειονομική περίθαλψη” και μιας “Ευρώπης με επίκεντρο την οικονομί”, υπάρχει ακόμη ανάγκη για μια πιο γεωπολιτική Ευρώπη.

Ασφαλώς, υπάρχει τώρα μια ευρέως αντιληπτική κρίση αλληλεγγύης μεταξύ της Ιταλίας και άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Πολλά κράτη-μέλη αισθάνονται ευάλωτα και μόνα τους στην κρίση -δεν είναι απλώς η βραχυπρόθεσμη έλλειψη τους σε μάσκες ή αναπνευστήρες, αλλά επίσης η αίσθησή τους ότι τα αυστηρά μέτρα λιτότητας της τελευταίας δεκαετίας ίσως να έχουν στερήσει τα συστήματα υγείας των χωρών της Νότιας Ευρώπης από τους πόρους που χρειάζονται σε μια κρίση όπως αυτή. Ανεξαρτήτως από το εάν αυτό είναι αλήθεια, μια τέτοια αντίληψη υπονομεύει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Η κρίση της αλληλεγγύης επίσης ρίχνει σκιά στις προσπάθειες της εΕ να οικοδομήσουν τις στρατηγικά αυτόνομες ικανότητες ασφάλειας και άμυνας. Εάν τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να εξαρτηθούν το ένα από το άλλο για βοήθεια στην καταπολέμηση ενός ιού, πώς μπορούν να το κάνουν με την αντιμετώπιση μιας επιθετικής εξωτερικής δύναμης; και οι ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν τις ίδιες αμφιβολίες για τις ΗΠΑ ασφαλώς. Αλλά με το να μπαίνουν στην ίδια κατηγορία αξιοπιστίας με τον πρόεδρο Donald Trump, θα πρέπει να έχει λίγη ή και καθόλου σημασία για την ΕΕ και τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της.

Η ήπια δύναμη της ΕΕ έχει επίσης δεχθεί ισχυρό πλήγμα. Υπάρχει πολύ μικρότερη συζήτηση για το εντυπωσιακό οικονομικό πρόγραμμα των 750 δισ. ευρώ που προορίζεται για την ευρωπαϊκή οικονομία και που ανακοινώθηκε από την ΕΚΤ, από ό,τι για τη ρωσική ή κινεζική βοήθεια στην Ιταλία, τα οποία χτύπησαν ευαίσθητο νεύρο. Παρόλο που τέτοιες μεγάλες οικονομικές ενισχύσεις συχνά αναφέρονται ως το “μεγάλο μπαζούκα”, είναι πιο δύσκολο να φωτογραφίσεις τα 750 δισ. Ευρώ παρά την κινεζική ιατρική βοήθεια, τους Ρώσους στρατιωτικούς ιολόγους, ή τα αεροπλάνα που τους φέρνουν στην Ιταλία. Σχεδόν φαίνεται λες και τα ρωσικά στρατιωτικά φορτηγά στους ιταλικούς δρόμους και το κινεζικό μεταφορικό αεροπλάνο στους ιταλικούς αεροδιαδρόμους, ήταν πιο αποτελεσματικά στο να σοκάρουν την ΕΕ παρά οι εικόνες των απελπισμένων Ιταλών γιατρών.

Για να είμαστε δίκαιοι με την ΕΕ, καμία άλλη δύναμη δεν τα έχει πάει πολύ καλύτερα. Οι ΗΠΑ μοιάζουν ακόμη πιο εγωιστές, ασυνεπείς και σκληρές από ό,τι ήταν πριν από την κρίση. Παρόλη την επίθεση της ρωσικής προπαγάνδας και της κινεζικής, ούτε η Μόσχα ούτε το Πεκίνο φαίνεται ότι είναι σε καλύτερη θέση. Η Ρωσία, όπου το ρούβλι έχασε το 25% της αξίας του σε λίγες ημέρες, είναι ακόμη πιο κολλημένη με την απολιθωμένη δομή ηγεσίας. Αλλά αυτή τη φορά, οι τιμές του πετρελαίου είναι σε ιστορικό χαμηλό (κάτω από τα 30 δολάρια το βαρέλι) και η Σαουδική Αραβία επιχειρεί να κλέψει τους παραδοσιακούς αγοραστές πετρελαίου από τη Ρωσία, με μεγάλες εκπτώσεις. Και η αντίθεση μεταξύ της αρχικής κινεζικής αδυναμίας στη διαχείριση του ιού -η χαμηλή παραγωγή και η συγκέντρωση μασκών από νωρίς, ακολουθούμενη από ακραία αυτοπροβολή στη συνέχεια- μπορεί να έχουν κερδίσει κάποιες καρδιές σε Σερβία ή Ιταλία, αλλά έχουν εξοργίσει άλλους Ευρωπαίους πολύ περισσότερο. Μία από τις μεγαλύτερες αιτίες του εκνευρισμού της ΕΕ με την Κίνα είναι ότι, τον Ιανουάριο, όταν η Κίνα έλαβε περίπου 70 τόνους ιατρικού εξοπλισμού από την ΕΕ, το Πεκίνο ζήτησε ρητά διακριτικότητα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπάκουσαν. Χειρίστηκαν προσεκτικά τον εγωισμό του Πεκίνου και δεν μετέτρεψαν την ιατρική βοήθεια σε εκστρατεία δημοσίων σχέσεων -και βρέθηκαν δύο μήνες μετά στην γραμμή πυρός από την ξεδιάντροπη αυτοπροβολή των Κινέζων.

Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν πρέπει να παρηγορεί την ΕΕ. Υπάρχει κίνδυνο ο κορονοϊός να ενισχύσει τις πιο άσχημες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής τόσο μεταξύ των πολιτών όσο και των κυβερνήσεων της ΕΕ. Ασφαλώς, μεταξύ των βασικών διδαγμάτων της κρίσης είναι ότι τα συστήματα υγείας των χωρών χρειάζονται περισσότερους πόρους. Ότι οι οικονομίες τους χρειάζονται περισσότερη ενίσχυση. Ότι η ΕΕ πρέπει να κάνει τα στραβά μάτια στα δημοσιονομικά ελλείμματα. Και ότι όλες οι χώρες πρέπει να εμπλακούν σε μεγαλύτερη διεθνή συνεργασία για να αποτρέψουν, να περιορίσουν και να καταπολεμήσουν πανδημίες.

Όταν περάσει η κρίση, ο κόσμος είναι απίθανο να γίνει πιο συνεργάσιμος. Δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία, είναι απίθανο να αντλήσουν τα ίδια διδάγματα από τον κορονοϊό όπως η ΕΕ, για την ανάγκη συνεργασίας και πολυμερισμού. Ακριβώς το αντίθετο. Για εκείνους, η παγκόσμια αντίδραση στον κορονοϊό δικαιώνει την Hobbesian άποχη για τον κόσμο. Ως εκ τούτου, ούτε η Κίνα ούτε η Ρωδία είναι πιθανό να μειώσουν δραματικά τις στρατιωτικές δαπάνες, να εγκαταλείψοουν τις διεκδικητικές εξωτερικές τους πολιτικές ή να επά αφέρουν τις όλο και πιο ακριβές επιχειρήσεις προπαγάνδας για να διοχετε΄σουν περισσότερα χρήματα στην υγειονομική περίθαλψη. Οι ηγέτες των διεφθαρμένων και απολυταρχικών καθεστώτων στην ΕΕ δεν θα αποφασίσουν να κλέβουν λιγότερα (για να χρηματοδοτηθεί καλύτερα η υγεία) ή να είναι πιο δημοκράτες. Οι πόλεμοι στη Συρία, στη Λιβύη, στην Ουκρανία, μπορεί να έχουν εξαφανιστεί από τις ειδήσεις αλλά δεν έχουν δύγει από την πραγματικότητα.

Παρά την πανδημία του κορονοϊού, οι γεποωλιτικές και εσωτερικές πολιτικές επιθέσεις στην Ανατολική Ευρώπη, στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή θα συνεχιστούν αμείωτοι -με τρόπους που επηρεάζουν και συχνά πλήττουν τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Στην Ουκρανία, υπάρχουν φόβοι γιΑ μια αδιαφανή συμφωνία μεταξύ Κιέβου και Μόσχας αναφορικά με το Ντομπάς. Η Μολδαβία και η Γεωργία ετοιμάζονται για το ενδεχόμενο μη ανεξάρτητων εκλογών το φθινόπωρο. Το Λίβανο έχει κάνει στάση πληρωμών. Τούρκοι στρατιώτες συνεχίζουν να πεθαίνουν στην Ιντλίμπ, ακόμη και μετά τη συμφωνία μεταξύ του Τούρκου προέδρου Erdogan και του Ρώσου ομολόγου, Vladimir Putin.

Μετά την κρίση, η ΕΕ θα αντιμετωπίσει τα ίδια γεωπολιτικά προβλήματα με πριν. Αλλά αυτή τη φορά θα χρειαστεί να τα αντιμετωπίσει με λιγότερη εσωτερική αλληλεγγύη και εξωτερική αξιοπιστία σε σχέση με πριν. Για να αποφύγει αυτή την έκβαση, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της πρέπει να δώσουν μεγάλη προσοχή και πόρους για να σώσουν τις οικονομίες τους και να ενισχύσουν την ικανότητα τους στον τομέα υγειονομικής περίθαλψης, διατηρώντας παράλληλα αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να καθιερωθεί μια περισσότερο γεωπολιτική Ευρώπη.

Αυτό θα απαιτήσει συνεχιζόμενες επενδύσεις στην ΕΕ ως μια εξουσία πλήρους φάσματος -κυρίως στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Και αυτό με τη σειρά του θα εξαρτηθεί από τις επενδύσεις στις στρατιωτικές ικανότητες και ικανότητες ασφάλειας της ΕΕ, καθώς και στην βοήθεια στους γείτονες για τη διαχείριση και όχι απλώς τις οικονομικές συνέπειες και τις συνέπειες στον κλάδο της υγείας, αλλά επίσης και να οικοδομήσει την ανθεκτικότητα στον τομέα της ασφάλειας σε ένα γεωπολιτικά εύθραυστο περιβάλλον.

Για παράδειγμα, η ΕΕ θα πρέπει να αποτρέψει άλλη μισή δεκάδα των γειτόνων της να ακολουθήσουν το Λίβανο σε στάση πληρωμών, δίνοντας στις χώρες στα Βαλκάνια και σε άλλες περιοχές μια οικονομική γραμμή στήριξης -με τη μορφή δανείων με μηδενικό επιτόκιο και χρηματοοικονομική βοήθεια. Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει ένα αποθεματικό ταμείο για να σταθεροποιήσει τις οικονομίες των γειτόνων στον κόσμο μετά τον κορονοϊό. Ομοίως, η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει τις κυρώσεις της ως εργαλείο πολιτικής, κυρίως με το να διαμαρτύρεται λιγότερο για τα αμερικανικά εξωεδαφικά μέτρα και με το να ελέγχει πιο προσεκτικά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που παραβιάζουν τη νομοθεσία της ΕΕ για τις κυρώσεις. (Η ΕΕ σπανίως βάζει πρόστιμο στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις για την παραβίαση καθεστώτων κυρώσεων). Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να ανανεώσει την προσπάθεια της να αμβλύνει την ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα στο Ντομπάς και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα ασφάλειας της Ουκρανίας. Και όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να δείξουν μεγαλύτερη προθυμία και να συμμετάσχουν στις προσπάθειες της Γαλλίας να σταθεροποιήσει τη Σαχέλ.

Κανένα από τα μέτρα αυτά δεν είναι φιλανθρωπικό -είναι όλα προς το γεωπολιτικό συμφέρον της ΕΕ. Και όλα αυτά τα ζητήματα δεν θα φύγουν. τελικά, ο κορονοϊός δεν θα σκοτώσει την γεωπολιτική. Αλλά μόνο οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο ιός δεν θα σκοτώσει την ΕΕ ως γεωπολιτική δύναμη.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.ecfr.eu/article/commentary_how_the_coronavirus_threatens_a_geopolitical_europe

Πηγή: Κάπιταλ