Στα πλαίσια της αναφοράς μας σε επιφανή πρόσωπα και ένθερμους πατριώτες του χώρου μας, ερευνήσαμε και σας παραθέτουμε τον επικήδειο λόγο του Ύπατου Β’ Αντιπρόεδρου της Πανηπειρωτικής Ομοσπονδίας Αμερικής και Καναδά, Ιωάννη Χ. Τσαμπέρη, προς την αλησμόνητη αγωνιστική μορφή, ενός άξιου Δερβιτσιώτη και συνάμα Ηπειρώτη, του Μιχάλη Μάνου. Όπως θα διαπιστώσει κανείς, στα λεγόμενά του, ο κύριος Τσαμπέρης, απαριθμεί τον ατομικό, αλλά και το συλλογικό αγώνα του Μ. Μάνου, ενώ συνάμα βιογραφεί και την πορεία του από την Κωνσταντινούπολη και την Αμερική, όπου και ολοκληρώθηκε ο τόσο αξιοπρόσεκτος βίος του.
Στο κείμενο που ακολουθεί, θελήσαμε να διατηρήσουμε την γλώσσα με την οποία γράφτηκε, μη αποκόπτοντας έτσι τον αναγνώστη από την γλαφυρότητά του.

«Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΧΑΡ. ΜΑΝΟΥ»

«Κι ένας άκόμη.
“Ενας, όχι άπό τους πολλούς, άλλά άπό τούς διαλεχτούς καί μοναδικούς, άπό τους άγωνιστάς τής ζωής καί τής ιδέας, στέκει άψυχα μπροστά μας.
Είναι ό Μιχάλης Μόνος. Είναι ό άνθρωπος που βγήκε στην ζωή «καί πάλαιψε δίπλα σ’αυτήν.

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολι καί μεγάλωσε στην Δερβιτσιάνη τής Βορείου Ηπείρου. Εκεί που ή ζωή είναι πάλη καί ό άγώνας ζωή.
Γεννήθηκε στίς 15 Νοεμβρίου 1910 καί έζησε μέ την παιδική αφέλεια καί άγνοια όλα τά χρόνια έκείνα που ξεσήκωσαν τό φθόνο όλοκλήρου τής άνθρωπότητος αργότερα, διά το πρωτάκουστου άδίκημα είς τό όποιον κατεδίκασαν οί μεγάλοι τής γής τούς άδούλωτους αδελφούς τής Βορείου ’Ηπείρου.

Γεννήθηκε έκεΐ πού μέ τόν Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο θεμελιώθηκε ό πόνος. Ό πόνος τών άνθρώπων καί ή πικρία διά τήν αδιαφορία καί τήν αδικία τών μεγάλων, ρίζωσαν άπό τά παιδικά χρόνια τού Μιχάλη Μάνου καί τόν άκολούθησαν στήν Πάτρα σάν γυμνασιόπαιδα καί στά Γιάννενα σάν σπουδαστή τής Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής ’Ακαδημίας. Πάλαιψε διπλά ό Μιχάλης. Πάλαιψε μέ τήν τύχη τής βιοπάλης καί νίκησε. Πάλαιψε στήν έκπαίδευσι καί προώδευσε. Μέ τό καντήλι, έκεΐ πού «όλα τάσκιαζε ή φοβέρα», έμαθε τά πρώτα Ελληνικά γράμματα. “Οχι γιά τόν έαιτόν του, άλλά γιά νά διαβάζη, νά διδάσκη σάν δάσκαλος καί νά φωτίζη σάν δημοσιογράφος, γιά νά καλλιεργή τίς ψυχές καί νά όρθώνη τό έλεύθερον πνεύμα στούς σκοτεινούς ορίζοντας τής σκλάβας πατρίδος,

Τό 1934 ό Μιχάλης Μάνος παίρνει τό πρώτο δίπλωμα τών εθνικών άγώνων του. Δίπλωμα χρυσό καί ζηλευτό σ’ αύτούς πού πιστεύουν στούς άγώνας τής έλευθερίας. Δίπλωμα -βραβείο τής πατρίδος, του “Εθνους ώς ΕΞΟΡΙΣΤΟΥ μαζί μέ άλλους, διά τό Εκπαιδευτικό – Δασκαλικό ζήτημα τής Βορείου Ηπείρου.

‘Αργότερα, πήρε καί τό βραβείο τής ’Ακαδημίας ’Αθηνών ώς ίδρυτού καί έμψυχωτου του περιοδικού «Ηπειρωτική Εστία».
*0 Μιχάλης Μάνος δέχθηκε τά θολά κατεβάσματα τού Δρίνου καί ορθώθηκε μπροστά τους. Δέχθηκε τούς ανέμους τής κοιλάδος του Δρίνου καί προχώρησε άντίθετά τους. Δέν λύγισε. Δέν λοξοδρόμησε σάν άνθρωπος, έσχισε τά υγρά, θολά κατεβάσματα καί πήρε τον ανήφορο.

“Ετσι, ή έκτίμησι για τον Μιχάλη Μόνο έμεγάλωνε καί έπαραδειγματτίζετο διά τόν χαρακτήρα του ώς συζύγου, παττέρα και οικογενειάρχου.
Ό Μιχάλης Μάνος όμως δεν έγεννήθηκε για νά μεγαλώση και νά ζήση και νά άπολαύση. Δεν γεννήθηκε για νά παλαίψη γιά την οικογένεια καί μόνον. Γεννήθηκε γιά νά Αγωνισθή μαζί με τήν οικογένεια καί γιά θρησκεία καί γιά πατρίδα.

Με στόχο τήν οίκογένεια, τήν θρησκεία καί τήν πατρίδα, ξανοίχθηκε καί πέρασε τά όρια τής Βορείου Ηπείρου άπό τό 1940. Σταμάτησε γιά νά δύση τό παρόν στήν Πρωτεύουσα τής μιας καί ένιαίας Ηπείρου, στά Γιάννενα. “Εβαλε τήν σφραγίδα, τήν σφραγίδα του μαχητού καί τού πνευματικού του κόσμου στο καινούργιο περιβάλλον του. Τό 1956 ξανοίχθηκε και πέρασε τόν ωκεανόν γιά ευρύτερους όρίζοντες, καί δόθηκε σωματικά καί πνευματικά μέσα στόν καινούργιο κόσμο, στον μεγάλο κύκλο. Πέτυχε, έζησε καί άπόλαυσε τούς δύο πρώτους στόχους του.

Δεν πρόφθασε τόν τρίτο, τό όνειρό του.

Καί……….. στις 19 Νοεμβρίου, μέσα σέ άνθρώπινες………… συμφορές, πού Αλύγιστα τις δέχθηκε, μάς έφυγε.
“Εφυγε γιά νά γυρίζη ίσως………… αυτή τήν στιγμή στο Δερβένι τής Δροπόλεως, στους δρόμους τής Δερβιτσιάνης, γιά νά άνεβαίνη τό καλντερίμι στο ’Αργυρόκαστρο, για νά συνάντηση τις χιλιάδες ψυχές πού έμειναν στον «Καλλιά», γιά νά βρή στο ’Αργυρόκαστρο τόν Άργυροκάστρου καί τόν Βασίλη Σαχίνη καί τις ψυχές τόσων άλλων, πού φτερουγίζουν στά Ιερά έκεϊνα χώματα, γιά νά έλαφραίνουν τόν πόνο καί τις πίκρες των ζώντων Αδελφών.
“Εφυγε ό Μιχάλης Μάνος μέ τήν παρακαταθήκη νά συνεχίσωμεν τόν Αγώνα γιά την πατρίδα, τήν έλευθερία τής Βορείου ’Ηπείρου.
“Εφυγε καί ένας Ακόμη Από τις τάξεις τής Ηπειρωτικής Παροικίας………..

“Εφυγε ό Μιχάλης Μάνος, τό στέλεχος τού Πύρρου, τό στέλεχος τής Πανηπειρωτικής,
τό σύμβολου τού άγώνος μας.
“Εφυγε ο διανοούμενος όμογενής. “Εφυγε ό Μιχάλης, ό δικός μας συνεργάτης καί φίλος. “Εφυγε, Αλλά μάς άφησε τόν πνευματικό του κόσμο, τήν Αδούλωτη ψυχή του, μέσα σέ μιά σειρά ’Ηπειρωτικών Λαογραφικών καί Εθνικών πονημάτων.
“Εφυγε μέ τούτα τά τελευταία λόγια:

«Μέ τό Αχνό Ακόμη συναίσθημα τού άναχωρητού,
στέλνω σέ προσφιλείς μου τήν ύστατη μου θύμισι
άπό τό πέρασμά μου άπό τήν ζωή…».

Αγαπητέ Μιχάλη,

Σού δίνω……….. τόν τελευταϊον τούτον χαιρετισμόν έκ μέρους όλων τών ύποδούλων καί έλευθέρων συμπατριωτών, έκ μέρους τού Πύρρου, τών θυγατέρων τής ’Ηπείρου, τής’Αναγεννήσεως, τών Σουλιωτισσών τής Πανηπειρωτικής νεολαίας καί αύτής τής Πανηπειρωτικής ‘Ομοσπονδίας ’Αμερικής καί Καναδά.

Σφίγγω τά χέρια τής τεθλιμμένης συζύγου σου, ’Αγαθής, καί τής οίκογενείας σου καί
εύχομαι είς τόν “Υψιστον Θεόν νά άναπαύση τήν ψυχήν σου.
Ή έλλειψίς σου, Μιχάλη, μάς είναι αίσθητή.
**Ας είναι έλαφρό τό χώμα τής φιλοξένου ταύτης γής καί ή μνήμη σου αίωνία…………

Ιωάννης X. Τσαμπέρης
“Υπατος Β ‘ ’Αντιπρόεδρος
Πανηπειρωτικής ‘Ομοσπονδίας
’Αμερικής καί Καναδά»

• Πηγές – έρευνα – παραπομπές :
«Ηπειρώτικη Εστία», Τεύχος: 259 – 260, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1973

ΠΗΓΗ: dervtisani.gr