Των Christian Odendahl, Sebastian Grund, Lucas Guttenberg

Η ΕΕ έχει περιορισμένη εξουσία και λίγα εργαλεία στη διάθεσή της για να πολεμήσει την πανδημία του κορονοϊού. Οι οικονομικές πολιτικές είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων. Είναι αυτοί που αποφα΄σιζουν πώς θα υποστηρίξουν μια οικονομία που ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα, και είναι τώρα σε lockdown, πώς θα αυξήσουν τις αμοιβές ασθένειας, θα επιδοτήσουν το δανεισμό στις επιχειρήσεις, και άλλα.

Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν το κόστος για αυτά τα μέτρα. Η κρίση του κορονοϊού ωστόσο, μπορεί να είναι πολύ ακριβή σε σημείο που ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη να συγκλονιστούν από την επακόλουθη αύξηση του δημοσίου χρέους. Οι συνέπειες κυμαίνονται από τη μόνιμη χαμηλή ανάπτυξη σε χώρες με χαμηλό χρέος, σε μια πλήρη κρίση κρατικού χρέους την οποία η ΕΚΤ ίσως δυσκολευόταν να συγκρατήσει.

Η Ευρώπη χρειάζεται μια ενιαία δημοσιονομική απάντηση, να διασφαλίσει ότι όλες οι χώρες μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση με ίσιους πόρους. Προτείνουμε ένα πρόγραμμα της ΕΕ ύψους 440 δισ. ευρώ, το οποίο αποκαλούμε Μέσο Αλληλεγύης στην Πανδημία (PSI). Το πρόγραμμ αυτό θα χρηματοδοτούνταν από την ΕΕ με την έκδοση των δικών της ομολόγων, βασισμένων στην εγγύηση των κρατών-μελών. κάθε χώρα θα αποπλήρωνε αυτά τα ομόλογα, ανάλογα με την δυναμική ανάκαμψης της οικονομίας τους.

Ο ΟΟΣΑ υπολογίζει ότι η οικονομική παραγωγή σε lockdown, είναι 25% χαμηλότερη από ό,τι θα ήταν σε διαφορετική περίπτωση στις προηγμένες οικονομίες. Εάν υποθέσουμε ότι ένα lockdown ή παρόμοια περιοριστικά μέτρα διαρκούν τρεις μήνες και μια γραμμική ανάκαμψη στους τρεις επόμενους μήνες, η παραγωγή το 2020 θα ήταν 8,3% χαμηλότερη από ό,τι θα ήταν σε διαφορετική περίπτωση. Για την ΕΕ ως σύνολο, αυτό θα σήμαινε περίπου 1,2 τρισ. δολάρια σε χαμένη παραγωγή.

Το lockdown έχει δύο επιπτώσεις στα κυβερνητικά ισοζύγια. Πρώτον, ένα πλήγμα στο ΑΕΠ μειώνει τα φορολογικά έσοδα. Τα έσοδα συνήθως κινούνται παράλληλα με την παραγωγή, επομένως ένα έλλειμμα εσόδων του 8,3% αντιστοιχεί σε 560 δισ. Ευρώ σε χαμηλότερα έσοδα για τις κυβερνήσεις των 27 χωρών της ΕΕ το 2020 (σχεδόν το 4% του ΑΕΠ της ΕΕ το 2019). Δεύτερον, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να θεσπίσουν προγράμματα στήριξης για επιχειρήσεις και εργαζόμενους. Τα δημοσιονομικά μέτρα της Γερμαν ίας αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 4% του ΑΕΠ μέχρι στιγμής. Αργότερα, όταν οι περιορισμοί αρθούν σταδιακά, οι χώρες θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή μεγάλα προγράμματα στήριξης.

Αλλά η επίδραση του κορονοϊού στις χώρες μέλη της ΕΕ θα είναι ασύμμετρη. Πρώτον η επίδραση στην υγεία θα διαφέρει από χώρα σε χώρα, για διάφορους λόγους. Η Ιταλία είχε την ατυχία να είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επλήγη, έχοντας να μάθει μόνο από την Κίνα πώς θα συγκρατήσει τον ιό. Δεύτερον, οι χώρες εξαρτώνται από διάφορους κλάδους των οικονομιών τους.

Η μεταποίηση έχει καλές πιθανότητες να εμφανίσει μια άμεση ανάκαμψη όταν επιστρέψει η ζήτηση μετά από την άρση των περιορισμών. Οι υπηρεσίες από την άλλη πλευρά, θα πλήττονται για μεγαλύτερο διάστημα: οι καταναλωτές ίσως συνεχίσουν να φοβούνται μήπως μολυνθούν, και είναι λιγότερο πιθανό να προσπαθήσουν να αντισταθμίσουν τις διακοπές που έχασαν, για παράδειγμα. Τρίτον, οι χώρες έχουν διαφορετική αφετηρία. Πριν ξεκινήσει η πανδημία, η Ιταλία είχε δυσκολίες στην ανάπτυξη και στην αντιμετώπιση του χρέους που ανέρχεται σε άνω του 130% του ΑΕΠ. Στην Ισπανία, η ανεργία διαμορφώνεται στο 14% μια δεκαετία μετά από την χρηματοπιστωτική κρίση.

Το Μέσο Αλληλεγγύης για την Πανδημία

Προτείνουμε ένα one-off μέτρο της ΕΕ το οποίο να συνδέεται με την πανδημία. Δεν θα δημιουργήσει νέο θεσμικό όργανο είτε για την ΕΕ ή για την ευρωζώνη. Στόχος είναι να διασφαλίσει ότι η προϋπάρχουσα θεσμική οργάνωση έχει μια εύλογη πιθανότητα να επιβιώσει από την κρίση, και ότι οι χώρες έχουν την βεβαιότητα που χρειάζεται τώρα για να είναι σε θέση να δράσουν τολμηρά. Το μέσο δεν θα περιορίζεται στην ευρωζώνη, αλλά θα καλύπτει όλη την ΕΕ. Το νομικό πλαίσιο στο οποίο βασίζεται είναι για την ΕΕ όχι για την ευρωζώνη, και το ζήτημα της οικονομικής απόκλισης μετά από την κρίση επηρεάζει όλη την ΕΕ όχι μόνο την ευρωζώνη.

Μέσω του μέσου αυτού, η ΕΕ θα αντλήσει τα απαραίτητα κεφάλαια στις αγορές για δικό της λογαριασμό, που σημαίνει ότι η Ένωση, όχι τα κράτη-μέλη, θα δανειζόταν. Για να το κάνει αυτό, θα χρειαζόταν να πάρει αμετάκλητες και άνευ όρων εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη, κάτι που απαιτεί ψηφοφορίες σε κάποια εθνικά κοινοβούλια. (οι Συνθήκες περιορίζουν σοβαρά το δανεισμό της ΕΕ χωρίς εγγυήσεις στο περίπου 0,2% του ΑΕΠ). Αυτές οι εγγυήσεις δεν θα υπολογίζονται στο δημόσιο χρέος των επιμέρους κρατών, καθώς θα αποτελούσαν εγγύηση σε ένα θεσμικό όργανο με τη δική του ικανότητα δράσης.

Η νομική βάση για αυτό το μέσο είναι το Άρθρο 122 (1) της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, η οποία επιτρέπει στην Κομισιόν να προτείνει στο Συμβούλιο να αποφασίσει για τα μέτρα που είναι κατάλληλα για την οικονομική κατάσταση, σε ένα πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών”. Από τη στιγμή που η πρότασή μας προχωράει πιο μακριά από την οικονομική βοήθεια όπως τα δάνεια, δεν βασίζεται στο άρθρο 122 (1), το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί και πριν, στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ. Το Άρθρο 122 (1) δίνει στην ΕΕ ευρεία διακριτική ευχέρεια να δράσει σε πνεύμα αλληλεγγύης, επίσης να παρακάμψει διατάξεις στο Άρθρο 310, ότι η ΕΕ πρέπει πάντα να ισοσκελίζει τα βιβλία της: το Άρθρο 311 δηλώνει ότι η ΕΕ “θα πρέπει να παράσχει στον εαυτό της τα μέσα που είναι αναγκαία για να διατηρήσει τους στόχους της και να εφαρμόσει τις πολιτικές της”, κάτι που στην κατάσταση έκτακτης ανάγκη θα περιλαμβάνει χρέος, το οποίο θα το εγγυώνται τα κράτη-μέλη.

Η ΕΕ θα πρέπει να αντλήσει 440 δισ. ευρώ από τις αγορές ομολόγων. Θα πρέπει να δαπανήσει αυτά τα λεφτά με τέσσερις τρόπους, κανένας εκ των οποίων δεν θα λογίζεται ως δημόσιο χρέος για το κράτος-μέλος που θα τα λαμβάνει. Πρώτον, 20 δισ. ευρώ θα πρέπει δαπανηθούν για να καλύψουν το κόστος που συνδέεται με την καταπολέμηση του ιού, όπως επενδύσεις σε ιατρικό εξοπλισμό και στην νοσοκομειακή επάρκεια. Η ΕΕ θα κάλυπτε το 80% των επιλέξιμων δαπανών.

Δεύτερον, 120 δισ. ευρώ θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ). Η ΕΙΒ έχει προτείνει ένα πανευρωπαϊκό σχήμα για την υποστήριξη επιχειρήσεων με ρευστότητα στη διάρκεια της κρίσης. Έχει ζητήσει εγγυήσεις 25 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση στήριξης ρευστότητας, ύψους 200 δισ. ευρώ. Αλλά το πρόγραμμα ρευστότητας της Γερμανίας (μέσω της επενδυτικής της τράπεζας KfW) είχε ήδη αρχικό μέγεθος 465 δισ. ευρώ (και τώρα είναι απεριόριστο). Καθώς η Γερμανία αποτελεί το ένα τέταρτο της οικονομίας της ΕΕ, ένα πανευρωπαϊκό σχήμα θα πρέπει να στοχεύει σε ρευστότητα στήριξης 1,8 τρισ. ευρώ για τις επιχειρήσεις, εκ των οποίων τα μισά θα πρέπει να προέρχονται από την ΕΙΒ. Αυτό θα απαιτούσε 120 δισ. ευρώ σε νέες εγγυήσεις της ΕΙΒ.

Τρίτον, 100 δισ. ευρώ θα πρέπει να διατεθούν για την χρηματοδότηση ενός νέου συστήματος αντασφάλισης της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας με βάση τις επιχορηγήσεις, όχι τα δάνεια. Οι αγορές εργασίας στην Ευρώπη θα χρειαστούν στήριξη για τους ανέργους και επιδοτήσεις για να διατηρήσουν τους εργαζόμενους στο μισθολόγιο, σύμφωνα με το γερμανικό πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης εργασίας “Kurzarbeit”. Τέτοια σχήματα υπάρχουν ήδη σε πολλά κράτη-μέλη και θα μπορούσαν να εισαχθούν σε περισσότερα. Για κάθε εργαζόμενο που εργάζεται υπό αυτό το καθεστώς, η ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει μέχρι το 40% του καθαρού μισθού του όσο τα κράτη-μέλη συμβαδίζουν σε αυτό ένα προς ένα. Επιπλέον, όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λάβουν επιδότηση βραχυπρόθεσμων επιδομάτων ανεργίας μέχρι το 25% του καθαρού μισθού. Αυτή η επιδότηση πρέπει να καλύπτεται από τα κράτη-μέλη για τους πρώτους έξι μήνες ανεργίας. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί το κόστος αυτού του σχήματος. Βασισμένοι στα γερμανικά στοιχεία μέχρι στιγμής, υποθέτουμε ότι οι προσπάθειες ενίσχυσης των ανέργων και της βραχυχρόνιας εργασίας, θα είναι τρεις φορές υψηλότερες από ό,τι το 2019. Συνολικά, τα στοιχεία αυτά μας οδηγούν στην εκτίμηση για μια ελάχιστη πανευρωπαϊκή ανάγκη περίπου 30 δισ. ευρώ για τα σχήματα βραχυχρόνιας εργασίας και περίπου 70 δισ. ευρώ για τη στήριξη των ανέργων, διαμορφώνοντας τις χρηματοδοτικές ανάγκες στα 100 δισ. ευρώ

Τέταρτον, όλες οι χώρες θα χρειαστεί να αναπτύξουν σημαντικά δημοσιονομικά προγράμματος στήριξης μόλις είναι εφικτή η άρση των μέτρων περιορισμού. Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τέτοια μέτρα: το μέσο μας θα χρηματοδοτούσε το 50%-75% των επιλέξιμων μέτρων δημοσιονομικής στήριξης, όπως προσωρινές μειώσεις του ΦΠΑ ή αυξήσεις των δημόσιων επενδύσεων. Οι συνολικές δαπάνες ανά χώρα θα πρέπει να υπολογίζονται με βάση το έλλειμμα του ΑΕΠ στο α΄ μισό του έτους. Και όσο περισσότερο εξαρτημένη είναι η οικονομία σε κλάδους που είναι απίθανο να δουν αποτελέσματα ανάκαμψης, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η χρηματοδότηση. Η Ιταλία και η Ισπανία θα πληγούν σημαντικά εάν οι τουρίστες μείνουν μακριά την καλοκαιρινή περίοδο. Με αυτό τον τρόπο, οι χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο και είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη διάρκεια της ανάκαμψης, θα λάβουν τα περισσότερα. υποθέτουμε ότι ένα αναγκαίο ποσό θα είναι το 2% του ΑΕΠ. Με μια μέση συγχρηματοδότηση 65%, το μέσο θα χρειαζόταν 200 δισ. ευρώ.

Τα ομόλογα τα οποία θα εκδίδει η ΕΕ για να χρηματοδοτήσει το μέσο, θα πρέπει να έχουν μακροχρόνια διάρκεια, 20—50 ετών. Αυτά τα ομόλογα θα μπορούσαν να μετακυληθούν όταν εκπνεύσουν, εάν συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη. Αλλά η νομική πράξη που θα διέπει το μέσο, θα διευκρινίζει πώς θα πρέπει να αποπληρωθούν τα ομόλογα. Προτείνουμε μια απλή λύση: τα κράτη-μέλη θα πρέπει να αποπληρώσουν όχι σύμφωνα με το μερίδιο των εγγυήσεών τους, αλλά σύμφωνα με τη συμμετοχή τους στο ΑΕΠ της ΕΕ την περίοδο της αποπληρωμής. Ως αποτέλεσμα, ο ισχυρός θα υποστήριζε τον αδύναμο πληρώνοντας περισσότερα για την απάντηση στον κορονοϊό.

Το Μέσο Αλληλεγγύης για την Πανδημία είναι τολμηρό αλλά θεσμικά και νομικά εφικτό. Καλύπτει ένα κενό που αφήνει ο προϋπολογισμός της ΕΕ, ο οποίος αυτή τη στιγμή δεν έχει ούτε το μέγεθος ούτε τη δομή να παράσχει αυτού του είδους την κατανομή των βαρών σε όλη την ΕΕ που είναι απαραίτητο. ΩΣτόσο, δεν επιλύει πλήρως την δημοσιονομική πλευρά της κρίση. Οι χώρες και πάλι θα χρειαστεί να χρηματοδοτήσουν υψηλά ελλείμματα στις αγορές. Ιδανικά, το δημοσιονομικό μας μέσο θα συνδυαστεί με γενναιόδωρες προτάσεις χρηματοδότησης από τον ESM,  το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης, προς τις χειρότερα πληγείσες χώρες, για να μην μείνει καμία αμφιβολία ότι οι Ευρωπαίοι είναι μαζί σε αυτό. Αυτό είναι επίσης προς το συμφέρον των πλούσιων χωρών: δεν υπάρχει τίποτα να κερδίσουν από μια οικονομική κρίση στην Ευρώπη, και πολλά να χάσουν από μια πολιτική.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ; https://www.cer.eu/insights/proposal-coronabond-pandemic-solidarity-instrument

Πηγή: Κάπιταλ