Στο Βερολίνο κτυπά σήμερα η καρδιά της Λιβύης, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ενώ, ταυτοχρόνως, διακυβεύεται η τύχη τμήματος των ελληνικών, αλλά και των κυπριακών, καθώς και των τουρκικών συμφερόντων. Η Διεθνής Διάσκεψη για την υπογραφή εκεχειρίας στη Λιβύη πραγματοποιείται: Α) Εν μέσω των απειλών της Τουρκίας ότι θα στείλει στρατό στη Λιβύη, για να στηρίξει την Κυβέρνηση της Τρίπολης. Β) Εν μέσω κατηγοριών σε βάρος της Άγκυρας ότι, εκτός του στρατιωτικού της προσωπικού, έχει στείλει στη Λιβύη 1.750 τουλάχιστον μισθοφόρους από τη Συρία. Αυτό αναφέρει σε έκθεσή του το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και προστίθεται ότι ο συνολικός αριθμός των μισθοφόρων τζιχαντιστών, που επιστράτευσε ως αυτήν τη στιγμή η Τουρκία, φθάνει τους 3.250, με μισθό περί τα 2.000 με 2.500 δολάρια το τρίμηνο ή το εξάμηνο και την υπόσχεση ότι θα τους παρασχεθεί ασυλία και τουρκική υπηκοότητα. Γ) Εν μέσω της ενίσχυσης των ναυτικών δυνάμεων γύρω από τη θάλασσα της Λιβύης. Από δυο πολεμικά πλοία, τα οποία είχε στην περιοχή η Τουρκία, τα έχει αυξήσει σε πέντε. Διαθέτει, δηλαδή, τέσσερεις φρεγάτες και ένα συνοδευτικό σκάφος.

Η τουρκική πολιτική επιδιώκει να ναρκοθετήσει την εκεχειρία και να εκβιάσει τις εξελίξεις και τα αποτελέσματα της Διεθνούς Διάσκεψης του Βερολίνου. Θεωρεί ως αναξιόπιστο, όπως δήλωσε ο Τ. Ερντογάν, τον στρατηγό Χαφτάρ και με όσα η Άγκυρα πράττει, στέλνει το μήνυμα ότι όχι μόνο στηρίζει την Κυβέρνηση της Τρίπολης, αλλά είναι έτοιμη: 1) Να κλιμακώσει τη στρατιωτική της εμπλοκή εάν τα συμφέροντά της δεν εξυπηρετηθούν. 2) Να στηρίξει με στρατιωτικά μέσα την κυβέρνηση της Τρίπολης, εάν δεν προκύψει εκεχειρία. Η Λιβύη είναι τμήμα της ευρύτερης τουρκικής στρατηγικής (Βλέπε Χάρτη και συνέχεια).

• Ποιο είναι το εφιαλτικό σενάριο για τον Ερντογάν
• Πώς ο Ερντογάν συνδέει τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης με τον East/Med
• Οι ελληνικές θέσεις στο Λιβυκό Ζήτημα και η τουρκική στρατηγική

Η παρέμβαση της Ε.Ε.

Υπό αυτές τις συνθήκες, υπάρχουν κράτη μέλη της ΕΕ, όπως π.χ. η Γαλλία, η οποία έχει ιδιαίτερα συμφέροντα στη Λιβύη, που δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να σταλούν δυνάμεις της ΕΕ για την επιτήρηση της εκεχειρίας. Οι δυνάμεις αυτές σε συνεννόηση με τον ΟΗΕ θα μπορούν να επιτηρούν τον θαλάσσιο χώρο γύρω από τη Λιβύη, ώστε να μην αποστέλλονται παράνομα όπλα στις αντιμαχόμενες πλευρές. Επί τούτου έχει αναφερθεί και ο Επικεφαλής της Κοινής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέ Μπορέλ, αφήνοντας το θέμα ανοικτό… Το ίδιο ισχύει για τους μισθοφόρους, οι οποίοι όμως έχουν τη δυνατότητα να περνούν από χερσαίες διασυνοριακές περιοχές. Η αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων από την ΕΕ είναι μια φόρμουλα, που μπορεί να σώσει το γόητρο της ΕΕ. Η επιλογή αυτή δεν βοηθά καθόλου τα σχέδια του Ταγίπ Ερντογάν, που έχει τη στρατιωτική του κηδεμονία στην κυβέρνηση της Τρίπολης και θέλει να έχει ρόλο εγγυητικό στη Λιβύη.

Η επένδυση τηςΕλλάδας

Η Ελλάδα έχε επενδύσει στη νίκη του στρατηγού Χαφτάρ, στην ανατροπή της κυβέρνησης της Τρίπολης και στην ακύρωση της συμφωνίας που υπεγράφη μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, την αποκοπή του θαλάσσιου χώρου Ελλάδας – Κύπρου ώστε να δημιουργηθούν στρατηγικά προβλήματα στην επιλογή του EastMed και να διευκολυνθεί το όραμα της Γαλάζιας Πατρίδας. Συνεπώς, οι επιλογές της Αθήνας είναι δυο:

Πρώτη επιλογή: Να κερδίσει ο στρατηγός Χαφτάρ στο πεδίο της μάχης, οπότε θα ακυρωθεί η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα, στη Διεθνή Διάσκεψη του Βερολίνου, δεν θα επιτευχθεί εκεχειρία. Εάν, όμως, δεν υπογράψει ο Χαφτάρ την εκεχειρία και χρεωθεί την ευθύνη, η Τουρκία εκβιάζει και απειλεί, αλλά θα βρεθεί μπροστά στο δίλημμα: Θα στείλει όπως δεσμεύτηκε στρατεύματα ή τελικώς θα βρει άλλους συναφείς τρόπους στήριξης του καθεστώτος της Τρίπολης; Από την άλλη, εάν χρεωθεί ο Χαφτάρ την απόρριψη της εκεχειρίας, τότε δεν θα έχει μόνο την Άγκυρα εναντίον του, αλλά και άλλους, αναλόγως των συμφερόντων τους. Ενδέχεται να μην τον αφήσουν να πάρει την Τρίπολη…

Δεύτερη επιλογή: Να περιληφθεί στην όποια συμφωνία για την εκεχειρία και ρήτρα για την ακύρωση της συμφωνίας Λιβύης – Τουρκίας. Πώς, όμως, μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο όταν: Α) Η Διεθνής Διάσκεψη, όπως τονίζεται, θα έχει ένα και μόνο αντικείμενο: Αυτό της εκεχειρίας. Β) Η Τουρκία είναι στη Διάσκεψη. Πόσο εύκολο θα είναι να μπορεί να συμπεριληφθεί ρήτρα για την ακύρωση της συμφωνίας της με τη Λιβύη; Μια συμφωνία που είναι για την Άγκυρα ζωής και θανάτου.

Υπάρχει και μια τρίτη επιλογή: Στην περίπτωση της εκεχειρίας και της δημιουργίας μιας μεταβατικής κατάστασης, να τεθεί από τον Χαφτάρ το θέμα της συμφωνίας μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης. Σε μια τέτοια περίπτωση, κανείς δεν εγγυάται στην Ελλάδα ότι θα κυρωθεί η συμφωνία. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά τις επαφές του με τον στρατηγό Χαφτάρ την περασμένη Παρασκευή, καθόρισε τις θέσεις των Αθηνών ως εξής:

1) Υποστηρίζει την εκεχειρία στη Λιβύη, την ακύρωση της συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης, αποχώρηση των μισθοφόρων και συμμετοχή της Ελλάδας, σε περίπτωση που θα σταλούν δυνάμεις της ΕΕ για να έχουν ρόλο στην εκεχειρία.

2) Εάν δεν ακυρωθεί η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης, θα θέσει βέτο στην ΕΕ επί της όποιας κοινής θέσης των 27. Είναι ορθή η θέση του Πρωθυπουργού, που έρχεται να διασκεδάσει την αποτυχία του να περιληφθεί η Ελλάδα στη Διεθνή Διάσκεψη του Βερολίνου. Και τη νίκη της Τουρκίας να είναι παρούσα και από μέρος του προβλήματος να μετατρέπεται σε ρυθμιστή, ακόμη και σε εγγυητή. Τα περί εγγυητή αναφέρονταν στο προσχέδιο της συμφωνίας για εκεχειρία, όπως αυτό είχε υποβληθεί στη Μόσχα. Πάντως, εκπρόσωπος του γερμανικού Υπουργείου των Εξωτερικών ισχυρίστηκε ότι ο στρατηγός Χαφτάρ έχει δεσμευτεί για την υπογραφή της εκεχειρίας. Ο ίδιος ο στρατηγός υποστήριξε όταν έφυγε τα χαράματα της περασμένης Τρίτης από τη Μόσχα ότι δεν θα υπογράψει καμιά συμφωνία που θα τον εξευτελίζει. Και ότι «ζούμε και πεθαίνουμε για μιαν αξιοπρέπεια».

Τουρκικός στρατηγικός σχεδιασμός

Ενώ ο στρατηγός Χαφτάρ υιοθετεί τις ελληνικές θέσεις, η Τουρκία επιδιώκει να έχει επιρροή επί του νέου καθεστώτος στη Λιβύη. Αυτό, όμως, δεν είναι εύκολο και δεν μπορεί να της το εγγυηθεί ούτε καν η Ρωσία, η οποία, θα πρέπει να σημειώσουμε, δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση της Τρίπολης. Η Μόσχα έπαιξε, όπως αναλύσαμε την περασμένη Κυριακή, πολύ ορθολογιστικά το παιχνίδι. Ανέλαβε μαζί με την Τουρκία την πρωτοβουλία για εκεχειρία, αλλά δεν τιμώρησε επί του παρόντος τον Χαφτάρ επειδή δεν υπέγραψε. Άφησε ανοικτό το παιχνίδι για τη Διάσκεψη του Βερολίνου, όπου θα υπάρχουν πιο πολλοί δρώντες στο τραπέζι. Έτσι η Ρωσία: 1. Εμφανίζεται ως η χώρα που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία για την ειρήνη. 2. Ο Πούτιν στηρίζει τον φίλο του Ερντογάν αφού εργάστηκε για την αποφυγή της πτώσης της Τρίπολης, η οποία μοιάζει εφιάλτης για τον Τούρκο Πρόεδρο. Έδωσε σανίδα σωτηρίας και στην κυβέρνηση της Τρίπολης και στον Τούρκο Πρόεδρο. Πίεσε, δε, τον Χαφτάρ, αλλά δεν θέλησε να τον εξευτελίσει. Και να τον τιμωρήσει. Μετέφερε τις αποφάσεις για το Βερολίνο. Με τον Ερντογάν, όμως, να ωρύεται ότι θα δώσει στον Χαφτάρ το μάθημα που του αξίζει! Και αν δεν γίνει το δικό του, δεν θα υποχωρήσει εύκολα.

Ο Τούρκος Πρόεδρος και το βαθύ κράτος έχουν στρατηγικό πλάνο. Η Λιβύη είναι τμήμα αυτής της στρατηγικής, που στοχεύει στην αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα η Τουρκία: Α) Έχει στρατιωτικές Βάσεις στο Κατάρ και στη Σομαλία. Είναι σημαντική η Βάση στο Κατάρ και αυτό αποδεικνύεται και από την υφιστάμενη κρίση μεταξύ Ιράν – ΗΠΑ. Τα στενά του Ορμούζ είναι μεγάλης σημασίας λόγω της διακίνησης των πετρελαϊκών τάνκερ. Ακόμη και η Ιαπωνία στέλνει πολεμικά πλοία στην περιοχή λόγω της κρίσης για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της. Η Τουρκία είναι εκεί εκ των πραγμάτων.
Έχει λόγο στις εξελίξεις. Στη Σομαλία είναι κοντά στον Άντεν, όπου οι πειρατείες δίνουν και παίρνουν. Άρα, μπορεί να διασφαλίζει τα συμφέροντά της διά της ισχύος της. Τόσο το Κατάρ όσο και η Σομαλία είναι πλησίον σημαντικών θαλάσσιων οδών. Ο ρόλος της Άγκυρας αναβαθμίζεται.

Β) Δημιουργεί το γεωπολιτικό τρίγωνο του διαβόλου, που έχει τρεις κορυφές. Το Κατάρ, τη Σομαλία και την Κύπρο, η οποία βρίσκεται στην είσοδο και την έξοδο του Σουέζ αναλόγως της πορείας των πλοίων. Το Σουέζ είναι το τρίτο σημαντικό στρατηγικό θαλάσσιο σημείο.

Γ) Διαθέτει διευκολύνσεις, οιονεί Βάση στο Δυρράχιο, από την οποία η Τουρκία μπορεί να βγαίνει στο Ιόνιο. Και για να κλείσει τη γεωπολιτική κυριαρχία επιδιώκει βάση στη Σύρτη (το αναλύσαμε προ καιρού) και υπογράφει, ταυτοχρόνως, τη συμφωνία μεταξύ Λιβύης – Τουρκίας για να χαλάσει τα σχέδια της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, αλλά και της Αιγύπτου με τον EastMed. Ο σχεδιασμός της Τουρκίας συνοδεύεται με τα εξοπλιστικά της συστήματα και με την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό της πολεμικής της μηχανής.

Τουρκικό βέτο και ο Δ. Οργανισμός του EastMed

Την περασμένη Πέμπτη ο Τούρκος Πρόεδρος ήταν σαφής. Είπε ότι το 2020 θα στείλει το σεισμογραφικό σκάφος Ορούτς Ρέις. Συγκεκριμένα, επισήμανε: «Δεν είναι πλέον δυνατόν, από νομικής απόψεως, να γίνουν έρευνες, εξορύξεις ή να περάσει αγωγός φυσικού αερίου από τη ζώνη που βρίσκεται ανάμεσα στις υφαλοκρηπίδες της Τουρκίας και της Λιβύης». Είναι πρόδηλον ότι ο Ερντογάν απαγορεύει στην Ελλάδα να προχωρήσει σε έρευνες πλησίον της Κρήτης και αλλού, όπου θεωρεί ότι ισχύει η συμφωνία με τη Λιβύη και ταυτοχρόνως βάζει βέτο στον EastMed. Και εδώ είναι που ταυτίζονται ημέτεροι μαζί του, ότι δηλαδή ο αγωγός πρέπει να πάει προς την Τουρκία αποδεικνύοντας ότι η λύση της ομοσπονδίας, όπως προ καιρού έχει πει ο Γ. Βασιλείου, θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Άγκυρας, που σημαίνει όμως την καταδίκη της Κύπρου να μετατραπεί σε τουρκικό προτεκτοράτο. Ήταν, μάλιστα, η θέση αυτή απάντηση στη συνάντηση του Καΐρου για το φόρουμ του EastMed με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Ιταλίας, της Ιορδανίας, της Γαλλίας και της Παλαιστινιακής Αρχής (EastMed Gas Forum). Το φόρουμ μετατρέπεται σε Διεθνή Οργανισμό με επιχορήγηση από την ΕΕ για τα επόμενα δυο χρόνια της τάξης των 500 χιλιάδων ευρώ, ενώ οικονομική στήριξη θα δοθεί από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Υπουργό Ενέργειας Γ. Λακκοτρύπη έχει παρουσιαστεί μελέτη για τις ενεργειακές ανάγκες των χωρών και τις εξαγωγές φυσικού αερίου που είναι θετικές ως προς τον EastMed.

Αναβάθμιση και επιλογές

Ό,τι και αν συμβεί σήμερα στο Βερολίνο, το παιχνίδι με την Τουρκία δεν θα τελειώσει. Και είναι εμφανής η ανάγκη της αναβάθμισης του ρόλου της Κύπρου και της Ελλάδας, που μπορεί να επέλθει μέσα από τον EastMed που παίρνει πλέον ταυτότητα διεθνούς οργανισμού ως το επόμενο βήμα της υπογραφής συμφωνίας για την κατασκευή του μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ. Συνεπώς, η στρατηγική γραμμή του EastMed έχει: 1) Την αμυντική γεωστρατηγική της πτυχή, που αποτυπώνεται στον άξονα Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, που συνιστά αμυντικό τόξο στο δυτικό σύστημα ασφάλειας, κάτω από την περιφέρεια της Ευρασίας. 2) Ο EastMed είναι ένας σχεδιασμός ενεργειακός, οικονομικός και αναπτυξιακός, που ενισχύει τον άξονα Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ. Ο άξονας μπορεί να υπάρξει και χωρίς τον EastMed, όμως, δεν μπορεί να κατασκευαστεί EastMed, χωρίς τον άξονα. Ούτως ή άλλως, είτε στη μία είτε στην άλλη περίπτωση δημιουργούνται συνθήκες αποτροπής έναντι της τουρκικής απειλής και της Γαλάζιας Πατρίδας, τμήμα της οποίας είναι και η συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη. 3) Λαμβάνει διαστάσεις ενός Διεθνούς Οργανισμού με βάση την ενέργεια, με απώτερο στόχο την εξυπηρέτηση κοινών συμφερόντων. Βεβαίως, χωρίς ασφάλεια δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν κοινά συμφέροντα.

Η Τουρκία δεν θα υποχωρήσει. Και η Κύπρος καθώς και η Ελλάδα δεν έχουν πολλές επιλογές: είτε θα υποταχθούν στην Τουρκία είτε θα τραβήξουν βήμα – βήμα τον δρόμο του EastMed. Τα λοιπά είναι ακροβατισμοί, χωρίς στρατηγικό βάθος και χωρίς δίκτυ ασφαλείας.

Ο χάρτης αυτός είναι συνδυασμός παλαιότερων, τους οποίους έχουμε δημοσιεύσει εδώ και δυο χρόνια. Τότε αναφερόμασταν στον τουρκικό στρατηγικό σχεδιασμό, αλλά τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία ήθελαν να ζουν στις ψευδαισθήσεις τους. Το ένα τμήμα του χάρτη αποτυπώνει το τρίγωνο του διαβόλου, με κορυφές τις τουρκικές Βάσεις στο Κατάρ, στη Σομαλία και την κατεχόμενη Κύπρο, ενώ στο άλλο κεντρικό τμήμα είναι εμφανής η κίνηση της Τουρκίας να κόψει τη θαλάσσια περιοχή Κύπρου – Ελλάδας στα δυο, εμποδίζοντας, μέσω της συμφωνίας της με την κυβέρνηση της Τρίπολης, τον EastMed, τον οποίο θέλει να τορπιλίσει ο Ερντογάν για ευνόητους λόγους, καθώς και ημέτεροι… Είναι, πάντως, αντιληπτή η στρατιωτική επένδυση της Άγκυρας στο Δυρράχιο και η προσδοκία να πράξει το ίδιο και στη Σύρτη, εντός και εκτός του πλαισίου της συμφωνίας της με την Τρίπολη. Η Γαλάζια Πατρίδα και πέραν αυτής στο Μεγαλείο της…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή