Του Κώστα Ράπτη

Στους λίγους μήνες της πρωθυπουργίας του Μπόρις Τζόνσον, απειράριθμες ήταν οι φορές που ο ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ περιγράφηκε στον φιλελεύθερο Τύπο της Βρετανίας και της ηπειρωτικής Ευρώπης ως ένας “παλιάτσος” που κατέγραφε “αλλεπάλληλες ήττες”. Όμως, στην πραγματική πολιτική μάχη ενώπιον του εκλογικού σώματος (και όχι στους διαδικαστικούς ελιγμούς ενός χαοτικού και αυτοαναφορικού κοινοβουλίου), ο “παλιάτσος” αυτός χάρισε στους Βρετανούς Συντηρητικούς, σύμφωνα τουλάχιστον με τα πρώτα αποτελέσματα, τη μεγαλύτερη νίκη τους από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ.

Ο λόγος ασφαλώς δεν έχει να κάνει με την πληρότητα και πειστικότητα του κυβερνητικού του προγράμματος, όταν μάλιστα η προεκλογική συζήτηση ήταν εντυπωσιακά ρηχή και ο ίδιος ή το επιτελείο του συνελήφθησαν επανειλημμένα να αυτοαναιρούνται, να προχειρολογούν ή και να ψευδολογούν. Ο Τζόνσον ήξερε να σφυροκοπεί νυχθημερόν ένα μήνυμα: ότι ο μπελάς του Brexit έπρεπε επιτέλους να τελειώσει, η εθνική κυριαρχία να ανακτηθεί και η λαϊκή ετυμηγορία του 2016 να γίνει σεβαστή.

Οι ανακολουθίες των Εργατικών

Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο τιμωρήθηκαν οι Εργατικοί – αφού στην πολιτική οφείλει να απαντά κανείς στα ερωτήματα που κάθε φορά κυριαρχούν και όχι μόνο σε αυτά της αρεσκείας του. Το κόμμα του Τζέρεμι Κόρμπιν θέλησε να επικεντρώσει τη συζήτηση στην άρση της λιτότητας, στην υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας και σε ένα (ριζοσπαστικό για τις μέρες μας) πρόγραμμα επανεθνικοποιήσεων.

Ωστόσο δεν μπορούσε να είναι πειστικό όταν στο μείζον θέμα των ημερών, δηλ. το Brexit, είχε μια θέση ασαφή και αμφιταλαντευόμενη που προεξοφλούσε περαιτέρω χρονοτριβή. Το ίδιο το εκλογικό μανιφέστο του κόμματος (αν υποθέσουμε ότι θα μπορούσε ποτέ να υλοποιηθεί, αφού τα καλύτερα για τους Εργατικούς δημοσκοπικά σενάρια απλώς άφηναν ανοικτό το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης μειοψηφίας/συνεργασίας υπό τον Κόρμπιν) προϋπέθετε σε κρίσιμες όψεις του την αποδέσμευση από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Όμως η τοποθέτηση των Εργατικών για το Brexit προέβλεπε επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας διαζυγίου (με στόχο την εξασφάλιση στενότερης σχέσης με την Ε.Ε.) και κατόπιν διενέργεια δημοψηφίσματος για την επιλογή ανάμεσα σε αυτήν και την παραμονή, με την κυβέρνηση να τηρεί ουδέτερη στάση…

Η πεποίθηση ότι μόνο το ευρωπαϊκό πλαίσιο μπορεί να προσφέρει τις εργασιακές, περιβαλλοντικές κτλ. εγγυήσεις, που έμοιαζε τις τελευταίες δεκαετίες αδύνατο να κατοχυρωθούν εγχωρίως, παρέμενε ακλόνητη στο στελεχιακό δυναμικό των Εργατικών, ενώ είχε ήδη καταρριφθεί στα μάτια εκείνων των παραδοσιακών ψηφοφόρων τους (λ.χ στην αποβιομηχανοποιημένη βόρεια Αγγλία), οι οποίοι είχαν αποξενωθεί ήδη από το 2016 και τώρα χάθηκε η ευκαιρία να επαναπροσεγγισθούν.

Η βρετανική αξιωματική αντιπολίτευση διεκδικούσε μία θέση που δεν προσφερόταν: ήταν πολύ ευρωπαϊστική για να έχει απήχηση έξω από τα “εξωστρεφή” κοινωνικά στρώματα της νοτιοανατολικής Αγγλίας και πολύ αριστερή για τα ίδια αυτά στρώματα. Την ώρα που ο Τζόνσον έγκαιρα εκκαθάριζε την εκ δεξιών απειλή του Brexit Party του Νάιτζελ Φαράζ, στο υπολειπόμενο τμήμα του πολιτικού φάσματος οι διαφορές των Εργατικών με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες παρέμεναν απολύτως αγεφύρωτες, με τελική έκβαση την αποδυνάμωση και των δύο.

Σε μιαν εκπληκτική αντιστροφή, ο Μπόρις Τζόνσον, απόφοιτος του Ίτον και της Οξφόρδης, βρέθηκε να ρητορεύει στο όνομα των “απλών ανθρώπων” ενάντια στις “ελίτ”. Άλλωστε είναι “αντισυμβατικός” – και μονίμως αχτένιστος.

Τα διεθνή συμφραζόμενα

Δεν ήταν δίχως σημασία και η γεωπολιτική διάσταση. Η ανάδειξη του “πασιφιστή” Κόρμπιν στην ηγεσία μιας χώρας-πυλώνα του ΝΑΤΟ, πρώην αποικιακής αυτοκρατορίας και μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ αποτελούσε για πολλούς εντός και εκτός βρετανικών συνόρων σενάριο μη επιτρεπτό. Η ανοίκεια μεταξύ συμμάχων ανάμιξη του Ντόναλντ Τραμπ στις εσωτερικές υποθέσεις της Βρετανίας υπέρ του Τζόνσον, η διόγκωση από τα μέσα ενημέρωσης της φιλολογίας περί “αντισημιτισμού” των Εργατικών (αποκλειστικά) και οι ευθείες παρεμβάσεις του υπουργού και της υφυπουργού Εξωτερικών του Ισραήλ πρέπει να αξιολογηθούν.

Για την Ευρώπη των “27” η επικράτηση του Μπόρις Τζόνσον αποτελεί ανακούφιση, στον βαθμό ο ένοικος της Ντάουνιγκ Στριτ αποδείχθηκε ικανός να συνάψει συμφωνία διαζυγίου και τώρα θα έχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να την εγκρίνει ταχύτατα, διασκορπίζοντας μιαν αβεβαιότητα φθοροποιό και για την Ε.Ε. την ίδια. Όμως, μεσοπρόθεσμα, η ροπή των Συντηρητικών προς την απορρύθμιση θα καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την διαπραγμάτευση της μελλοντικής σχέσης των δύο πλευρών, που κανονικώς οφείλει να ολοκληρωθεί μέχρι τέλους του 2020, καθώς η Ε.Ε. δεν θα ανεχθεί την ανάδυση στα σύνορά της ενός χώρου φορολογικού και ρυθμιστικού ντάμπινγκ.

Για πόσο Ηνωμένο το Βασίλειο;
Ίσως όμως οι πιο βαθιές επιπτώσεις της χθεσινής εκλογής να αφορούν την ακεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Η παντοκρατορία των αυτονομιστών του SNP στην Σκωτία (που τάσσονται υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε.) και η ανάδυση του “αγγλικού εθνικισμού” πίσω την υπόθεση του Brexit, καθιστούν ολοένα και πιο επιθυμητή, αυτή τη φορά και από τις δύο πλευρές, την διάρρηξη των σχέσεων.

Πρόκειται για εξέλιξη που υπογραμμίζει την ειρωνεία της Ιστορίας, αφού η ενίσχυση του SNP οφείλεται αρχικά στην “μπλαιρική στροφή” των Εργατικών και κατόπιν στην επί δεκαετία κυριαρχία των Τόρηδων νοτίως των συνόρων – αμφότερες αφόρητες για το προσδεδεμένο σε προσδοκίες σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής τμήμα του σκωτικού εκλογικού σώματος.

Όμως με τη σειρά της η ενδυνάμωση του SNR διαιωνίζει τη Συντηρητική πλειοψηφία στο Ουέστμινστερ, στερώντας από τους Εργατικούς μια παραδοσιακά μεγάλη δεξαμενή ψήφων και εδρών. Και βέβαια ο “μπλαιρισμός”, έχοντας καταπολεμήσει με κάθε τρόπο τον Κόρμπιν, ετοιμάζεται τώρα να επανέλθει, στη βάση της αυτοεκπληρούμενης προφητείας ότι οι αριστερές αποκλίσεις δεν εξασφαλίζουν εκλογική απήχηση.

ΠΗΓΗ: Capital.gr