Μάριος Πούλλαδος
Στο άκουσμα της υπογραφής συμφωνίας μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της γαλλικής TOTAL με την ENI για έρευνες στο θαλασσοτεμάχιο 7 της κυπριακής ΑΟΖ, η Άγκυρα δεν έκρυψε την οργή της. Εξέδωσε άμεσα επίσημες ανακοινώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηριστούν ως ένα άτυπο casus belli. Συγκεκριμένα, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίστηκε πως μέρος του οικοπέδου βρίσκεται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας που έχει «καταχωρηθεί στα Ηνωμένα Έθνη». Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία προειδοποίησε πως δεν θα επιτρέψει σε καμία χώρα, εταιρεία ή πλοίο να πραγματοποιήσει «μη εξουσιοδοτημένες» δραστηριότητες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων».
Παράλληλα μπορεί το τουρκικό γεωτρύπανο Yavuz να αποχώρησε προσωρινά από τη θάλασσα της Καρπασίας κάνοντας στάση εφοδιασμού στο Λιμάνι της Μερσίνας, ωστόσο ο μεγαλύτερος φόβος της Λευκωσίας είναι να δει το επόμενο διάστημα τα τουρκικά γεωτρύπανα να επιχειρούν γεώτρηση στο οικόπεδο 7. Ποια είναι, ωστόσο, η σημασία του συγκεκριμένου θαλασσοτεμαχίου που εποφθαλμιούν οι Τούρκοι και γιατί η Κυβέρνηση έσπευσε, σωστά, να το θωρακίσει παραχωρώντας τα δικαιώματά του στη γαλλο-ιταλική κοινοπραξία;

Ένας υποσχόμενος στόχος

Το μέλος της Ακαδημίας Ενέργειας Αθηνών και ειδικός του τομέα των υδρογονανθράκων, Δρ Ηλίας Κονοφάγος, επικαλούμενος στοιχεία της χαρτογράφησης της Κυπριακής ΑΟΖ από την εταιρεία PGS, δημοσίευσε σχετικούς χάρτες από το θαλασσοτεμάχιο 7, όπου έχει εντοπιστεί γεωτρητικός στόχος 500 τετραγωνικών μέτρων. Αν ο στόχος είναι υπερπλήρης με φυσικό αέριο και φτάσει τα 150 tcf, πράγμα αδύνατο αλλά όχι εξωπραγματικό, σημαίνει είναι πενταπλάσιος του αιγυπτιακού Ζohr και τότε μιλάμε για κοίτασμα, η αξία του οποίου μπορεί να ανέρχεται ακόμα και σε 1 τρισεκατομμύριο ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι το κοίτασμα «Καλυψώ», που βρίσκεται στο γειτονικό «οικόπεδο 6» και ανακάλυψε η ιταλική ENI, εκτείνεται εντός του «7». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θα χρειαστεί επιβεβαιωτική γεώτρηση το επόμενο διάστημα, προκειμένου να διαφανεί το μέγεθος του κοιτάσματος. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχής διενέργεια και ολοκλήρωση των γεωτρήσεων εντός της Κυπριακής ΑΟΖ απαιτεί την παρουσία κυρίως του γαλλικού πολεμικού ναυτικού αν η TOTAL είναι διατεθειμένη να κάνει επίδειξη ισχύος στο οικόπεδο 3, εκεί όπου απέτυχαν οι Ιταλοί με την ENI το 2016, όταν ο τούρκοι έτρεψαν σε φυγή το SAIPEM 12000.

Η Γάλλοι επιστρέφουν

Η ενεργότερη εμπλοκή της ΤΟΤΑL στην ελληνική, την κυπριακή και τη λιβανέζικη ΑΟΖ είναι ενδεικτική του αυξανόμενου ενδιαφέροντος της Γαλλίας για την ευρύτερη μέση Ανατολική Μεσόγειο. Πέρα, όμως, από την ενεργειακή παρουσία μέσω της TOTAL, η Γαλλία είναι πρόθυμη να ενισχύσει και τις φιλικές προς αυτήν χώρες και με στρατιωτικό εξοπλισμό. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που το Παρίσι φέρεται να έχει προτείνει επίσημα το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα την πώληση 2 φρεγατών τύπου Belharra στην Ελλάδα μέσω διακρατικού συμβολαίου. Σύμφωνα με τη γαλλική «La Tribune», οι 2 φρεγάτες θα ναυπηγηθούν στη Γαλλία, με την πρώτη ελληνική FDI να μπορεί να παραδοθεί το 2024 και τη δεύτερη στο τέλος του 2025 ή αρχές του 2026.

Επέκταση στον Λίβανο

Σε μια είδηση που πέρασε απαρατήρητη, η Υπουργός Ενέργειας του Λιβάνου Ναντά Μπουστάνι δήλωσε την Πέμπτη ότι ο Λίβανος πρόκειται να υπογράψει συμφωνία ενεργειακής συνεργασίας με την Κύπρο. «Ενθαρρύνουμε τη σύνδεση του Λιβάνου με τις γειτονικές χώρες, υπογράφοντας συμφωνίες σε υποδομές, τεχνική συνεργασία και ανταλλαγές εμπειρογνωμοσύνης», ανέφερε η Μπουστάνι, σύμφωνα με την ηλεκτρονική εφημερίδα Elnashra. Η δήλωση έγινε στο πλαίσιο του 10ου Διεθνούς Φόρουμ Ενέργειας Βηρυτού, που πραγματοποιήθηκε στη Βηρυτό. Η Μπουστάνι πρόσθεσε ότι ο Λίβανος θα ξεκινήσει την πρώτη του γεώτρηση στο «οικόπεδο 4» της ΑΟΖ του τον Δεκέμβριο του 2019. Υπενθυμίζεται ότι τον Φεβρουάριο του 2018 ο Λίβανος υπέγραψε τις πρώτες υπεράκτιες συμβάσεις για την έρευνα και την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου για δύο ενεργειακά μπλοκ, 4 και 9, με μια κοινοπραξία της Total, της ιταλικής Eni και της Novatek της Ρωσίας. Επίσης, η ίδια Υπουργός ανακοίνωσε τον Απρίλιο την έναρξη του δεύτερου γύρου αδειοδότησης του Λιβάνου για την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου σε πέντε μπλοκ, λέγοντας ότι η προθεσμία υποβολής προσφορών είναι ο Ιανουάριος 2020.

Παράλληλα η Γαλλίδα Υπουργός Άμυνας, Φλοράνς Παρλί, ανακοίνωσε την Τρίτη, 24 Σεπτεμβρίου, ότι έχουν ήδη πέσει υπογραφές σε μια Επιστολή Προθέσεως (Letter of Intent – LoI) για την πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού στον Λίβανο. Σύμφωνα με το «Mer et Marine», η συμφωνία υπογράφτηκε στις 20 Σεπτεμβρίου από τον Γάλλο Πρωθυπουργό Εντουάρ Φιλίπ και τον Λιβανέζο ομόλογό του Σαάντ Χαρίρι και περιλαμβάνει την παράδοση περιπολικών σκαφών, ελικοπτέρων και εξοπλισμού για τον Λιβανικό Στρατό. Για την υλοποίησή της θα χορηγηθεί δάνειο αξίας €400 εκατομμυρίων.

Νέα τουρκική κορβέτα

Η εμπλοκή και αύξηση της επιρροής της Γαλλίας στα τεκταινόμενα της Ανατολικής Μεσογείου αλλά της ευρύτερης Μέσης Ανατολής βρίσκεται σε συνάρτηση με τα σχέδια και άλλων χωρών, όπως η Ρωσία, που ενίσχυσε παρουσία λόγω Συρίας, και η Τουρκία που οραματίζεται Γαλάζιες Πατρίδες. Σήμερα Κυριακή αναμένεται να παραδοθεί στο τουρκικό ναυτικό και η κορβέτα «Κιναλιαντά». Η εγχώριας κατασκευής κορβέτα «Κιναλιαντά» φέρει το σύνθημα «Αφιερωμένη στη Γαλάζια Πατρίδα», μαζί με ένα πορτρέτο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, την τουρκική σημαία, έναν πύραυλο να εκτοξεύεται από την κορβέτα, καθώς κι ένα ελικόπτερο που προσγειώνεται στην κορβέτα. Το νέο πολεμικό πλοίο της Τουρκίας θα είναι εξοπλισμένο με επίσης εγχώριας κατασκευής πυραύλους «Atmaca».

O ρόλος των Βρετανών

Πέρα, όμως, από την Τουρκία και τη Ρωσία υπάρχει και η Μεγάλη Βρετανία, η στάση και ο ρόλος της οποίας είναι κλειδί στον ευρύτερο γεωπολιτικό μετασχηματισμό. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει συνεχή στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο από τη δεκαετία του 1870 και, παρά την υποχώρηση από την αυτοκρατορία στα μέσα του 20ού αιώνα, διατηρεί Βάσεις στην Κύπρο αποκλειστικά για στρατιωτικούς σκοπούς. Από το 2014, η RAF στο Ακρωτήρι υπήρξε ζωτικής σημασίας βάση του Ηνωμένου Βασιλείου για αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τζιχαντιστών στο Ιράκ και στη Συρία, καθώς και για τις αεροπορικές επιθέσεις σε κυβερνητικούς στόχους στη Συρία τον Απρίλιο του 2018.

Τα προηγούμενα χρόνια υποστήριξε βρετανικές παρεμβάσεις στη Λιβύη και στο Ιράκ. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι επίσης μια ζωτικής σημασίας περιοχή για το Βασιλικό Ναυτικό, που εξυπηρετεί επιχειρήσεις στον Περσικό Κόλπο και για ΝΑΤΟϊκές περιπολίες των υδάτων από τη Συρία, τον Λίβανο μέχρι και τη Λιβύη. Συντηρητικές κυβερνήσεις του ΗΒ από το 2015 επιχειρούν να εξομαλύνουν και να επεκτείνουν στρατιωτικές σχέσεις με μη κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Τουρκίας. Επιπλέον, στο πλαίσιο συνεργασίας τους περιλαμβάνεται και η αεροπορία του Ισραήλ, αεροσκάφη της οποίας φιλοξενήθηκαν στη RAF για ασκήσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο του 2019.

Λόγοι παρουσίας

Αυτόν τον μήνα το Oxford Research Group δημοσίευσε μια πολυσέλιδη ανάλυση με τίτλο «Η Στρατιωτική Παρουσία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ανατολική Μεσόγειο», όπου, μεταξύ άλλων, εξηγεί τη σημασία των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο για την ευρύτερη περιοχή.

Οι σημαντικότεροι λόγοι κωδικοποιούνται ως εξής:

Καταληκτικά η ανάλυση αναφέρει πως η Κύπρος προτιμά να αγοράζει οπλισμό από Γαλλία, Ρωσία και Ελλάδα, αντί από τη Βρετανία, της οποίας η βρετανική πολεμική βιομηχανία επιδιώκει ευκαιρίες πώλησης συστημάτων ή τεχνολογιών σε τουρκικές και ισραηλινές εταιρείες. Οι μεγαλύτερες εταιρείες αεροναυπηγικής του Ηνωμένου Βασιλείου, η Rolls Royce και η BAE Systems, έχουν εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό στον σχεδιασμό του stealth, μαχητικού αεροσκάφους της Τουρκίας TF-X.

Ενδιαφέρον TANAP για αέριο Μεσογείου

Για ενδεχόμενη αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου από την εταιρείας TANAP κάνει λόγο ο επικεφαλής της κοινοπραξίας Saltuk Duzyol. Σύμφωνα με την Milliyet, μιλώντας σε ομάδα δημοσιογράφων ο Duzyol ανέφερε τις προοπτικές εξεύρεσης φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο στη συνέχεια θα μπορούσε να πάει στην Τουρκία για να μεταφερθεί στην ευρωπαϊκή αγορά. Ο TANAP, μήκους 1.850 χιλιομέτρων, αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και έχει σχεδιαστεί να παραδίδει αέριο από το αζέρικο πεδίο Shah Deniz 2 στην Τουρκία, αλλά και στην Ευρώπη μέσω του TAP. Οι πρώτες ποσότητες αερίου προς την Τουρκία μέσω του TANAP παραδόθηκαν την 1η Ιουλίου 2018.

Σημερινή Κύπρου