Οι καταστάσεις ρευστότητας, επιθετικότητας, δημιουργούν συνθήκες ατυχήματος που κλιμακώνονται σε θερμό επεισόδιο και από τη στιγμή που θα υπάρξει ένα θερμό επεισόδιο, ενδεχομένως τα πράγματα να πάρουν μία εντελώς ανεξέλεγκτη μορφή και ανεξέλεγκτη τροχιά, δηλώνει ο Ομότιμος καθηγητής ευρωπαϊκής πολιτικής και θεσμών του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής- σύμβουλος ΥΠΕΞ της Ελλάδας Παναγιώτης Ιωακειμίδης. Εκτιμά ότι ένα θερμό επεισόδιο δεν αποκλείεται, λόγω κάποιου δραματικού ατυχήματος και για αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή.
Ταυτόχρονα υποδεικνύει ότι η Τουρκία δεν θέλει και δεν θα επιδιώξει μια ανοικτή σύγκρουση διότι σε αυτή την περίπτωση, ελλοχεύουν σημαντικοί κίνδυνοι για την ίδια. Σημειώνει όμως ότι, η Τουρκία θα συνεχίσει τη στρατηγική των προκλήσεων και των έκνομων ενεργειών στην κυπριακή ΑΟΖ καθώς υποφέρει από το σύνδρομο της περικύκλωσης και του αποκλεισμού και σε αυτή τη λογική, αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τους Τουρκοκύπριους και το ψευδοκράτος.

– Η ανατολική Μεσόγειος γίνεται σημείο αναφοράς στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα. Ποια είναι η ανάγνωση σας για το σκηνικό στην περιοχή και τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται; 
– Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου έχει αναβαθμιστεί γεωπολιτικά τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται σε μία σειρά από παράγοντες, ένας εκ των οποίων είναι βεβαίως η ανακάλυψη σημαντικών ενεργειακών πόρων στην περιοχή. Η ανακάλυψη των πόρων αυτών ενδιαφέρει άμεσα  και πρώτιστα την Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ καθώς και άλλους παράγοντες της διεθνούς κοινότητας. Επομένως είναι λίγο  πολύ φυσικό το ενδιαφέρον να αυξηθεί σε μία περίοδο που υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα σε ό,τι αφορά τον ενεργειακό ανεφοδιασμό ειδικότερα της Ευρώπης.
Αλλά δεν είναι μόνο η ανακάλυψη των ενεργειακών πόρων στην περιοχή. Είναι και το γεγονός ότι η περιοχή και οι χώρες, οι οποίες βρίσκονται στην ευρύτερο περίγυρο της, είναι σε μία περίοδο έντονης αστάθειας, ρευστότητας, συγκρουσιακής χημείας. Είτε μιλάμε για την Τουρκία, είτε για την περιοχή της Μέσης Ανατολής, είτε για την περιοχή της Βόρειας Μεσογείου κ.λπ. Επομένως και από αυτή την άποψη ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους παίκτες της διεθνούς κοινότητας προκειμένου “να ελέγξουν” ή σε κάποιο βαθμό να ακυρώσουν τις συγκρουσιακές καταστάσεις και εντάσεις. Και για αυτούς του λόγους η γεωπολιτική σημασία της ανατολικής Μεσογείου έχει αναβαθμιστεί. Αυτή όμως  η γεωπολιτική αναβάθμιση σημαίνει ταυτόχρονα και αρκετές αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε διάφορες δυνάμεις του παγκόσμιου συστήματος. Με άλλα λόγια υπάρχει εμφανής ή αφανής ανταγωνισμός μεταξύ δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ευρώπη, η Κίνα, για όλη την περιοχή αυτή. Οι ανταγωνισμοί αυτοί χρειάζονται προσεκτική διαχείριση, ώστε να μην οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες καταστάσεις. Νομίζω ότι αυτή είναι λίγο πολύ η μεγάλη εικόνα για την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Στην εικόνα αυτή θα πρέπει να προσθέσει κάποιος και τα στοιχεία σταθερότητας τα οποία συνθέτουν την όλη κατάσταση. Και θα έλεγα ότι οι χώρες σταθερότητας στην περιοχή είναι η Ελλάδα και η Κύπρος.


– Παρά τα μέτρα της Ε.Ε., η Τουρκία συνεχίζει την ίδια επιθετική πολιτική σε Κύπρο και Αιγαίο. Μέχρι πού θεωρείτε ότι θα φτάσει;
– Σε ό,τι αφορά τα μέτρα της ΕΕ είναι γεγονός ότι η ΕΕ τις τελευταίες εβδομάδες υιοθέτησε ένα πακέτο μέτρων/κυρώσεων  μετά από σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και πρωτοβουλίες τόσο της Ελλάδας, όσο και της Κύπρου. Τα μέτρα αυτά δεν νομίζω ωστόσο ότι είναι επαρκή προκειμένου να μεταβάλουν τη στρατηγική προσέγγιση της Τουρκίας, όσο σημαντικά και αν είναι. Από την άλλη μεριά η ΕΕ δεν μπορεί εύκολα να πάρει και πιό αυστηρά, στοχευμένα μέτρα καθως χρειάζεται την Τουρκία (διαχείριση μεταναστευτικού, κ.λπ.). Η Τουρκία για διάφορους λόγους αισθάνεται ότι έχει αποκλεισθεί από τις διαδικασίες της ανατολικής Μεσογείου, τόσο σε ό,τι αφορά τους ενεργειακούς πόρους, αλλά και σε μία σειρά από άλλες δραστηριότητες. Θεωρεί ότι η ενσωμάτωση της στην περιοχή είναι κορυφαίας στρατηγικής σημασίας γι’ αυτήν και επομένως τα μέτρα που έλαβε η ΕΕ, παρά την οποιαδήποτε σημασία τους δεν είναι ικανά να μεταβάλουν τη στρατηγική αυτή προσέγγιση.
Στο ερώτημα μέχρι πού μπορεί να φτάσει, η απάντηση είναι ότι η Τουρκία θα επιμείνει σε αυτή τη στρατηγική που περιλαμβάνει τις παράνομες δραστηριότητες στην ΑΟΖ της Κύπρου, την επιθετικότητα στο Αιγαίο κ.λπ., αλλά παρά ταύτα η κάπως ψύχραιμη εκτίμηση λέγει ότι δεν θα εκτείνει αυτή τη στρατηγική μέχρι το σημείο της ανοικτής σύγκρουσης. Διότι εκεί ενδεχομένως να διακινδυνεύει πολύ περισσότερα. Κατά συνέπεια θα είναι μια ελεγχόμενη στρατηγική, μια ελεγχόμενη διαδικασία, στην προσπάθεια της να κυριαρχήσει στον χώρο, αλλά πάντως χωρίς να κλιμακώνει αυτή τη στρατηγική της σε μία ανοικτή σύγκρουση, διότι σε αυτή την περίπτωση, ελλοχεύουν σημαντικοί κίνδυνοι για την ίδια την Τουρκία.


– Ένα θερμό επεισόδιο, είτε σε Κύπρο είτε σε Αιγαίο εντάσσεται σε αυτή την ελεγχόμενη ένταση που δημιουργεί η Τουρκία;
– Ένα θερμό επεισόδιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα σχεδιασμού, ή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ατυχήματος. Σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό τείνω προς την άποψη ότι μάλλον δεν θα επιδιωχθεί. Σε ό,τι αφορά το ενδεχόμενο να προκύψει ένα επεισόδιο ως αποτέλεσμα κακών χειρισμών, συγκεκριμένης στιγμής, γενικώς αυτό που λέμε ατυχήματος, αυτό κανένας δεν μπορεί να το αποκλείσει. Κατά συνέπεια θα πρέπει πάντοτε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί σε αυτές τις καταστάσεις. Διότι αυτές οι καταστάσεις ρευστότητας, επιθετικότητας, δημιουργούν συνθήκες ατυχήματος που κλιμακώνονται σε θερμό επεισόδιο και από τη στιγμή που θα υπάρξει ένα θερμό επεισόδιο, ενδεχομένως τα πράγματα να πάρουν μία εντελώς ανεξέλεγκτη μορφή και ανεξέλεγκτη τροχιά. Κατά συνέπεια, το θερμό επεισόδιο δεν θα το απέκλεια, αλλά κυρίως λόγω κάποιου δραματικού ατυχήματος.


– Τι αντίκτυπο θα έχουν όλες αυτές οι εξελίξεις στο Κυπριακό; Θα είναι ευλογία ή κατάρα ο φυσικός πλούτος της Ανατολικής Μεσογείου;
– Θα πρέπει βέβαια να είναι ευλογία. Αλλά οπωσδήποτε όλες αυτές οι κινήσεις περιπλέκουν την όλη εικόνα και την όλη διαδικασία για το Κυπριακό και εννοώ τη διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού. Από την άλλη μεριά όμως, οφείλω να τονίσω ότι έχουμε αυτές τις έκνομες δραστηριότητες της Τουρκίας που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, τη Σύμβαση για το Δίκαιο της θάλασσας, κ.λπ. διότι μεταξύ άλλων δεν μπορέσαμε να επιλύσουμε και το Κυπριακό πρόβλημα. Ορισμένοι εξ ημών είχαμε επισημάνει εδώ και καιρό ότι η μη επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, θα οδηγούσε μοιραίως σε αυτή την παραβατική συμπεριφορά από πλευράς Τουρκίας. Κατά συνέπεια και εάν αυτή η υπόθεση εργασίας είναι σωστή, θα πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους προκειμένου να προωθήσουμε τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού προβλήματος τώρα. Στο σημείο αυτό, επιτρέψετε μου να πω ότι όταν μιλάω για επίλυση του κυπριακού προβλήματος, εννοώ πάνω στη γνωστή φόρμουλα της ΔΔΟ.
Κρίνω ότι αυτή είναι η φόρμουλα που είναι επωφελής και για την ελληνοκυπριακή και για την τουρκοκυπριακή πλευρά, αλλά γενικότερα για την ευρύτερη περιοχή, και για την Ελλάδα και για την Τουρκία και για την ΕΕ. Οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική προσέγγιση η οποία υφέρπει, κυκλοφορεί εδώ και εκεί για λύση δύο κρατών, εντός και εκτός ΕΕ, νομίζω θα συνιστούσε μία ήττα και δεν θα ήταν κατά κάποιο τρόπο η λειτουργική λύση την οποία επιδιώκουμε εδώ και τόσες δεκαετίες. Κατά συνέπεια θα πρέπει να επαναδρομολογηθεί η διαδικασία. Ελπίζω ότι θα γίνει αυτό με βάση και με στόχο τη φόρμουλα της ΔΔΟ για την οποία υπάρχουν σχέδια, προκειμένου να καταλήξουμε στη λύση εάν και βεβαίως υπάρχει η πολιτική βούληση από όλες τις πλευρές. Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι γίνονται βήματα προς την κατεύθυνση της επαναδρομολόγησης της διαδικασίας επίλυσης.
Η επίλυση του κυπριακού προβλήματος, αποτελεί μία κεντρική προϋπόθεση για να αντιμετωπίσουμε και όλα τα άλλα παράλληλα προβλήματα που έχουμε αυτή τη στιγμή. Η μη επίλυση του προβλήματος θα δυσχεράνει την κατάσταση και θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη ένταση και απρόβλεπτες καταστάσεις.

Πάσχει από το σύνδρομο της περικύκλωσης
και του αποκλεισμού
– Βλέπετε η Τουρκία μένει προς το παρόν έξω από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και για αυτό προβαίνει σε αυτές τις ενέργειες; Και ο μόνος τρόπος για να μπει στην εξίσωση είναι μέσω των Τουρκοκυπρίων;
– Νομίζω ναι. Εδώ έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε κάτι, όπως έχει σημασία επίσης και να το κατανοήσουμε. Δικαίως ή αδίκως η Τουρκία υποφέρει από ένα βασικό σύνδρομο. Το σύνδρομο της περικύκλωσης και του αποκλεισμού. Με άλλα λόγια, αισθάνεται ότι κυρίως η Δύση, αλλά όχι μόνο, επιχειρούν να την περικυκλώσουν και να την αποκλείσουν από μία σειρά από διαδικασίες στην ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα περιλαμβανομένης και της διαδικασίας αξιοποίησης των ενεργειακών πόρων. Είναι ένα σύνδρομο βαθύτατα εμπεδωμένο στην τουρκική αντίληψη και οι κινήσεις οι οποίες γίνονται στην περιοχή μπορούν να  ερμηνευθούν και  μέσα από αυτό το πρίσμα. Δηλαδή ότι αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή, εντάσσεται μέσα σε μία λογική –κατά την άποψη της Τουρκίας–  να αποκλεισθεί και να περικυκλωθεί η Τουρκία.
Δεν λέω ότι αυτό είναι το σωστό, ή ότι αυτή είναι η πραγματικότητα. Λέω ποια είναι η αντίληψη που έχει η Τουρκία σε ό,τι αφορά τη θέση και σε ό,τι αφορά τη σχέση της με το εξωτερικό περιβάλλον και κυρίως με τη Δύση. Κατά συνέπεια, προσπαθεί να αξιοποιήσει οποιαδήποτε δυνατότητα έχει προκειμένου να σπάσει αυτό το σύνδρομο, να σπάσει δηλαδή την έννοια του αποκλεισμού και της περικύκλωσης. Σε αυτή τη λογική, αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τους Τουρκοκύπριους και το ψευδοκράτος προκειμένου να προωθήσει προς την κατεύθυνση αυτή, τις αντιλήψεις και τους στόχους της.

Οι τριμερείς άλλαξαν το γεωπολιτικό σκηνικό
– EASTMED. Πόσο εφικτό θεωρείτε το σενάριο δημιουργίας του αγωγού και πώς επηρεάζει τις πολιτικές ισορροπίες στην περιοχή της Μεσογείου;
– Μακάρι να γίνει ο EASTMED. Ωστόσο οι διάφορες εκτιμήσεις που έχω υπόψη μου από διάφορες πλευρές, μάλλον κρίνουν ότι ο EASTMED είναι ένα εξαιρετικά φιλόδοξο και δύσκολο εγχείρημα για υλοποίηση. Παρά τα βήματα που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα. Με άλλα λόγια, τόσο για οικονομικούς λόγους, έργο ιδιαίτερα δαπανηρό, αλλά και τα τεχνικά δεδομένα με τα εδαφολογικά της Μεσογείου κρίνεται από πολλές πλευρές ότι δεν επιτρέπουν την προώθηση αυτού του αγωγού. Θα πρέπει επομένως κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός στο πώς εκτιμά όλο αυτό το project.
Αλλά παρόλα αυτά έχουν γίνει βήματα προς την κατεύθυνση υλοποίησης  και περιμένουμε να δούμε και πώς ακριβώς θα εξελιχθεί. Θα πρέπει όμως κάποιος να επισημάνει εδώ ότι ο αγωγός αυτός, εάν και εφόσον  υλοποιηθεί από μία γεωπολιτική άποψη είναι προφανές ότι θα οδηγήσει και θα συμβάλει στην επιδείνωση του τραύματος ή του συνδρόμου από το οποίο υποφέρει η Τουρκία. Με άλλα λόγια θα θεωρηθεί ότι παρακάμπτεται πλήρως η Τουρκία, αποκλείεται, περικυκλώνεται κλπ. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη και την γεωπολιτική διάσταση του εν λόγω Project.


– Η πολιτική των τριμερών συνεργασιών που ακολουθεί η Κύπρος και Ελλάδα πόσο έχουν αλλάξει το σκηνικό για την περιοχή και τι σημαίνουν αυτές οι συνεργασίες;
– Οι τριμερείς συνεργασίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και θα έλεγα και αναγκαίες μεταξύ των χωρών της περιοχής και έχουν συμβάλει όντως στο να αλλάξει το γεωπολιτικό σκηνικό. Αν και θα μπορούσαμε να κάνουμε μία πολύ μεγάλη συζήτηση για τους τρόπους με τους οποίους έχουν αλλάξει το σκηνικό. Αλλά επαναλαμβάνω και τονίζω τη χρησιμότητα αυτών των συνεργασιών και  θα πρέπει να συνεχιστούν. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να δημιουργούμε και ορισμένους μύθους και ορισμένες ψευδαισθήσεις. Είτε πρόκειται για τριμερείς συνεργασίες, είτε για τετραμερείς με την προσθήκη των ΗΠΑ ή άλλων συντελεστών. Να μη δημιουργούμε ιδεοληπτικές προσεγγίσεις.
Όσο σημαντικές, όσο χρήσιμες και αν είναι οι συνεργασίες αυτές, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ορισμένα άλλα πράγματα. Δεν μπορούν να υποκαταστήσουν δηλαδή την ανάγκη να επιλυθούν τα προβλήματα στην περιοχή. Αυτή τη στιγμή αναφέρομαι στο Κυπριακό, όπως και στην επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων. Δεν πρέπει να δημιουργούμε την αίσθηση ότι λόγω αυτών των τριμερών συνεργασιών, έχουμε διασφαλίσει τη σταθερότητα στην περιοχή. Δεν έχουμε διασφαλίσει και δεν διασφαλίζουμε τη σταθερότητα στην περιοχή. Η σταθερότητα διασφαλίζεται μόνο μέσα από την επίλυση των προβλημάτων.
Διότι υπάρχει μία σχολή σκέψης, η οποία επιχειρηματολογεί προς την κατεύθυνση ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτε, είτε σε ό,τι αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είτε σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, διότι αυτές οι τριμερείς συνεργασίες μας εξασφαλίζουν προστασία και σταθερότητα. Νομίζω ότι αυτός είναι ένας απλοϊκός μύθος. Θα πρέπει οι τριμερείς συνεργασίες να αντιμετωπισθούν στη ρεαλιστική τους βάση. Χρήσιμες, αναγκαίες, αλλά μέχρι εκεί.


Μας εξυπηρετεί παραμονή της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο
– Πού βλέπετε να οδηγεί αυτή η διατάραξη των σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας με αφορμή την αγορά των S-400; Βλέπετε να επηρεάζει τις ισορροπίες στην περιοχή μας;
– Αυτό είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο θέμα που έχει παρά πολλές πλευρές. Οπωσδήποτε η αγορά των S400 και η ένταση στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ δημιουργούν ένα νέο σκηνικό στην περιοχή. Πολύ περισσότερο που δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πλήρως, ποιος είναι ο απώτερος στόχος του Ερντογάν και της Τουρκίας. Δηλαδή η αγορά του ρωσικού οπλικού συστήματος είναι ένα κατά κάποιο τρόπο συγκεκριμένο μέτρο ή είναι το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε πλήρη επαναπροσδιορισμό τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, τη Δύση και με το ΝΑΤΟ.
Η όλη κατάσταση που δημιουργείται δεν είναι ένας ευεργετικός παράγοντας για την περιοχή. Σε ο,τι αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο, θα πρέπει να έχουμε πλήρως συνειδητοποιήσει δύο πολύ κεντρικά πράγματα. Μας εξυπηρετεί η παραμονή της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο και οι όσο το δυνατό καλύτερες σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας. Με άλλα λόγια μια Τουρκία η οποία είναι στριμωγμένη από τη Δύση, δεν είναι κάτι που εξυπηρετεί τα συμφέροντα τα δικά μας και της ευρύτερης περιοχής.
Ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να υπερβάλουμε σε ό,τι αφορά τη σημασία της οποιασδήποτε έντασης μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας. Πέραν από το γεγονός ότι, όπως είπα,  δεν γνωρίζουμε πού μπορεί να καταλήξει. Εκτιμώ ωστόσο ότι δεν μπορεί να υπάρξει για το ορατό χρονικό διάστημα μία πλήρης ρήξη μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας. Με άλλα λόγια θα έχουμε  μία ελεγχόμενη ένταση, η οποία όμως δημιουργεί ρευστότητα και δημιουργεί προϋποθέσεις αστάθειας στην περιοχή.