REAL TIME |

Weather Icon

Το «Δόγμα Macmillan», η Τουρκία και η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας

Η Τουρκία διεξάγει έναν ψυχολογικό πόλεμο, τον οποίο συνοδεύει μια μακρόχρονη κατοχή και μια καινούργια εκστρατεία στη θάλασσα. Σε αυτόν τον ψυχολογικό πόλεμο, το «Δόγμα Macmillan» είναι ένα χρήσιμο ιδεολογικό και πρακτικό όπλο
Κλέαρχος Α. Κυριακίδης*
Απ’ ό,τι φαίνεται, η Τουρκία διεξάγει μια ύπουλη ιδεολογική μάχη, η οποία συνοδεύει τις στρατιωτικές, ναυτικές, δημογραφικές και άλλες εκστρατείες της εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ). Εν συντομία, η Τουρκία αγωνίζεται υπέρ των σκοτεινών αρχών του νεο-οθωμανισμού και κατά των διαφωτισμένων θεμελίων της δημοκρατίας, όπως το κράτος δίκαιου, η ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ως εκ τούτου, έχω γράψει αυτό το άρθρο για να σηματοδοτήσω την επέτειο του «Σχεδίου Macmillan» και για να εξηγήσω πώς η Τουρκία εφαρμόζει μια ενισχυμένη μορφή του «Δόγματος Macmillan» στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της ΚΔ. Έτσι, συμπληρώνω το προηγούμενό μου άρθρο γι’ αυτό το «Δόγμα». Είχε τον τίτλο «Συνταγή για νεο-αποικιοκρατία» και δημοσιεύτηκε στη «Σημερινή» στις 17 Ιουνίου 2018.

(Δείτε: https://simerini.sigmalive.com/article/2018/6/17/suntage-gia-alekte-neo-apoikiokratia/)

Μια υπενθύμιση
Στη Βουλή των Κοινοτήτων στο Λονδίνο, στις 26 Ιουνίου 1958, ο Alan Lennox-Boyd, ο Βρετανός τότε Υπουργός Αποικιών, προσδιόρισε τα «δύο βασικά θεμέλια» του «Σχεδίου Macmillan», του Βρετανού τότε Πρωθυπουργού. Έτσι, εντόπισε την ουσία του «Δόγματος Macmillan», όπως έχω ονομάσει αυτόν τον νεο-αποικιακό τρόπο σκέψεως.
Ο κ. Lennox-Boyd εξήγησε ότι το πρώτο «θεμέλιο» είναι «η αρχή του συνεταιρισμού». Σύμφωνα με αυτήν, η Νήσος Κύπρος πρέπει να βρίσκεται στη γροθιά ενός «συνεταιρισμού». Σε αυτό, πρέπει να συμμετέχουν όχι περισσότερο, αλλά όχι λιγότερο, από πέντε εταίροι – το Ηνωμένο Βασίλειο (HB), η Τουρκία, η Ελλάδα και «οι δύο κοινότητες» στην Κύπρο. Το δεύτερο «θεμέλιο» είναι «η πολιτική της κοινοτικής αυτονομίας». Αυτή απαιτεί η κάθε κοινότητα όχι μόνο να «διαχειρίζεται», αλλά και να «ελέγχει» τις «δικές της κοινοτικές υποθέσεις». (Πηγή: Hansard, House of Commons Debates, 26 June 1958, Columns 615 to 616.)
Παρόλο που το «Σχέδιο Macmillan» δεν εφαρμόστηκε, τα δύο «βασικά» του «θεμέλια» αποτέλεσαν τη βάση της Συμφωνίας του Λονδίνου της 19ης Φεβρουαρίου 1959 και της ΚΔ όταν δημιουργήθηκε στις 16 Αυγούστου 1960. Από τότε, η ΚΔ παραμένει στη γροθιά του «συνεταιρισμού». Επίσης, μέσω του Άρθρου 2 του Συντάγματος του 1960, ο λαός της ΚΔ παραμένει ραγισμένος από τον νεο-οθωμανικό συνταγματικό διαχωρισμό των Τούρκων και μουσουλμάνων στην «τουρκική κοινότητα» (το 18%) από τους Έλληνες, ελληνορθοδόξους και άλλους μη μουσουλμάνους στην «ελληνική κοινότητα» (το 82%). Κατά συνέπειαν, στην ΚΔ βασιλεύει η νεο-οθωμανική «κοινοτική αυτονομία» και απουσιάζει το πρωταρχικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας – ένας ενιαίος δήμος ή λαός.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν
Από τότε που ανέλαβε την Προεδρία της Τουρκίας το 2014, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει κάνει αυτό που είχε κάνει προηγουμένως ως Πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 2003 έως το 2014. Έχει χρησιμοποιήσει επιθετικές ανακοινώσεις, καθώς και προκλητικές πράξεις, με σαφή στόχο τον εκφοβισμό και την υπονόμευση της ΚΔ. Παράλληλα, είτε επίτηδες είτε κατά σύμπτωση, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει ακολουθήσει το «Δόγμα Macmillan». Θα αναφερθώ σε δύο πρόσφατες τουρκικές προεδρικές δηλώσεις προτού εξηγήσω πώς κάθε μια αποτελεί προσαρμογή του «Δόγματος Macmillan».
Στις 30 Μαΐου 2019, μετά από μια συνάντηση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας υπό την ηγεσία του, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέδωσε μια γραπτή δήλωση. Αυτή διακήρυξε ότι το Συμβούλιο «επιβεβαίωσε την αποφασιστικότητά του να προστατεύσει τα δικαιώματα και συμφέροντα της Δημοκρατίας της Τουρκίας, της [«]Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου[»] και των Τουρκοκυπρίων». Επίσης, σε μια υποκριτική εκδήλωση της οργουελικής «διπλής σκέψης», το Συμβούλιο «υπογράμμισε» ότι «πρέπει να αποφευχθούν προκλητικές πράξεις, καθώς και ανεύθυνες δηλώσεις». Το Συμβούλιο πρόσθεσε ότι «η Τουρκία θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και δεν θα επιτρέψει την υλοποίηση των τετελεσμένων στην Ανατολική Μεσόγειο».
Μέρες αργότερα, στις 18 Ιουνίου 2019, απαντώντας σε διάφορες εξελίξεις σε σχέση με την ΑΟΖ της ΚΔ, ο Πρόεδρος Ερντογάν γελοιοποίησε αυτό που περιέγραψε ως «το ένταλμα σύλληψης για το προσωπικό στο [τουρκικό] πλοίο που φέρει το όνομα «Fatih» που έχει εκδοθεί από την [«]Ελληνοκυπριακή Διοίκηση της Νότιας Κύπρου[»]». Έτσι, ο Πρόεδρος Ερντογάν φαίνεται ότι περιφρόνησε τη διαταγή ενός νόμιμου δικαστηρίου ενός νόμιμου κυρίαρχου κράτους. Παρακάτω είναι αυτά που είπε ο Πρόεδρος Ερντογάν, όπως καταγράφτηκαν σε επίσημη γραπτή ανακοίνωσή του:
«Τους είπαμε ‘Ελάτε να τους πάρετε, αν μπορείτε’. Δεν μπορούν να το κάνουν. Επειδή είμαστε η Τουρκία. Είμαστε Τούρκοι. Δεν θα το επιτρέψουμε. Τα πλοία μας βρίσκονται στην περιοχή. Πρόσθετα [πλοία] πλησιάζουν. Τέσσερα θα διεξάγουν εργασίες στην περιοχή. Θα εκτελέσουμε αυτές τις εργασίες με καθοριστικό τρόπο. Δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να σφετεριστεί τα δικαιώματα των αδελφών μας στη [«]Βόρεια Κύπρο[»]».
Ο Πρόεδρος Ερντογάν συνέχισε να περιφρονεί τον Πρόεδρο Macron της Γαλλίας, ο οποίος είχε καλέσει την Τουρκία να αποχωρήσει από την ΑΟΖ της ΚΔ. Ως απάντηση, ο Τ. Ερντογάν έθεσε ορισμένα ρητορικά ερωτήματα:
«Ποιος είσαι εσύ [Πρόεδρε Macron], να μας πεις να αποχωρήσουμε; Έχετε ακτές εδώ [στην Ανατολική Μεσόγειο]; Όχι. Έχετε κάτι να κάνετε εδώ; Όχι. Όμως, η Τουρκία όχι μόνον έχει ακτές εδώ, αλλά είναι και εγγυητικό κράτος [«guarantor state»] στην Κύπρο. Η Ελλάδα έχει λόγο εδώ. Το ΗΒ έχει λόγο εδώ. Γιατί; Επειδή είναι και αυτά εγγυητικά κράτη».
Ο Πρόεδρος Ερντογάν πρόσθεσε: «Επιτρέψτε μου να είμαι σαφής. Κανείς δεν μπορεί να μας σταματήσει από την επιδίωξη των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των Τουρκοκυπρίων στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα κάνουμε θυσίες, αν χρειαστεί, αλλά ποτέ δεν θα υποκύψουμε στην αδικία».
Στρεβλωμένη λογική
Τι έχει να κάνει με το «Δόγμα Macmillan» η στρεβλωμένη λογική του Προέδρου Ερντογάν; Θα εξηγήσω.
Πρώτον, ο Πρόεδρος Erdogan ουσιαστικά αναγνωρίζει την «αρχή του συνεταιρισμού» και ότι αφορά πέντε μέρη – τις «δύο κοινότητες» και τα «τρία εγγυητικά κράτη». Αυτό εξηγεί την κριτική του κατά της Γαλλίας, η οποία δεν είναι μέρος του «συνεταιρισμού». Συνεπώς, σε αρμονία με το «Δόγμα Macmillan», ο Πρόεδρος Erdogan επιμένει ότι η Γαλλία δεν έχει κάποιο «λόγο» στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό, παρά το γεγονός ότι η Γαλλία είναι μεσογειακό κράτος, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος του ΗΒ, της Ελλάδας και της ΚΔ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Ως εκ τούτου, η Τουρκία φαίνεται ότι ενοχλείται από τον αυξανόμενο ρόλο της Γαλλίας στην ΚΔ, που αμφισβητεί το πρώτο «θεμέλιο» του «Δόγματος Macmillan».
Δεύτερον, ο Πρόεδρος Ερντογάν υποστηρίζει μια ενισχυμένη μορφή της «πολιτικής της κοινοτικής αυτονομίας», δηλαδή του δεύτερου «θεμελίου» του «Δόγματος Macmillan». Από τη μια, ο Πρόεδρος Ερντογάν θεωρεί ότι μία από τις «δύο κοινότητες», αυτή των «Ελληνοκύπριων», ελέγχει την δήθεν «Ελληνοκυπριακή Κυβέρνηση της Νότιας Κύπρου». Από την άλλη, θεωρεί ότι η «κοινότητα» των «Τουρκοκυπρίων» ελέγχει την δήθεν «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Όμως, σύμφωνα με τον νόμο, τέτοιες οντότητες δεν υπάρχουν. Μάλιστα, το Ψήφισμα 541 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κατακρίνει την ντε φάκτο οντότητα στα κατεχόμενα ως «άκυρη». Επειδή είναι «άκυρη», δεν μπορεί να έχει «δικαιώματα» ή «συμφέροντα», όπως φαντάζεται ο Πρόεδρος μιας κατοχικής δύναμης.
Με την ίδια στρεβλωμένη λογική, ο Πρόεδρος Ερντογάν θεωρεί τους «Τουρκοκυπρίους» ομαδικά ως δικαιούχους «δικαιωμάτων και συμφερόντων» στην ΑΟΖ της ΚΔ. Ωστόσο, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, είναι τα κυριαρχικά κράτη που δικαιούνται να έχουν ΑΟΖ μαζί με σχετικά κυρίαρχα δικαιώματα. Με σεβασμό, καλώ τον Πρόεδρο Ερντογάν να διαβάσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, το οποίο η Τουρκία ποτέ δεν έχει υπογράψει. Το άρθρο 56 αναφέρεται στα «κυριαρχικά δικαιώματα» του «παράκτιου κράτους». Οι μόνες «κοινότητες» που αναφέρονται στη Σύμβαση είναι η «διεθνής κοινότητα» και οι «αλιευτικές κοινότητες»!
Συμπεράσματα
Αν και πολλοί πολίτες της ΚΔ δεν το παίρνουν χαμπάρι, η Τουρκία διεξάγει έναν ψυχολογικό πόλεμο, τον οποίο συνοδεύει μια μακρόχρονη κατοχή και μια καινούργια εκστρατεία στη θάλασσα. Σε αυτόν τον ψυχολογικό πόλεμο, το «Δόγμα Macmillan» είναι ένα χρήσιμο ιδεολογικό και πρακτικό όπλο. Έτσι, σιγά σιγά, η ΚΔ στραγγαλίζεται από μια επιθετική, ανένδοτη και ανήθικη κατοχική δύναμη. Η ΚΔ, η ΕΕ και τα μέλη του ευρύτερου δημοκρατικού κόσμου πρέπει να κατανοήσουν αυτές τις πραγματικότητες και να ανταποκριθούν έντονα. Διαφορετικά, σταδιακά ή ξαφνικά, ο νεο-οθωμανισμός κινδυνεύει να θριαμβεύσει στην νοτιοανατολική γωνία της Ευρώπης, δηλαδή στη γενέτειρα της δημοκρατίας.
*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.
Σημερινή

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube