Γενικά θέματα
29 Απριλίου 2019
Αναζητείται μια “νέα τάξη” πραγμάτων (Novus Ordo Seclorum): Η υποχώρηση της Αμερικής…
 |
| File Photo: A float depicting Russian President Vladimir Putin (R) and US President Donald Trump (L) breaking the INF Treaty during the annual Rose Monday carnaval parade in Duesseldorf, Germany. EPA, KIRSTEN NEUMANN |
Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ
Ανέκαθεν, από καταβολής, όταν άλλαζαν οι ισορροπίες στα πράγματα, και μετά από μια περίοδο μετάβασης- που ήταν ρευστή και σχεδόν πάντοτε βίαιη- ακολουθούσε μια νέα τάξη πραγμάτων (“novus ordo seclorum”).
Το ζητούμενο κάθε φορά υπήρξαν η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα, που παραμένει ο διαχρονικός στόχος στα ανθρώπινα πράγματα (ασφάλεια και ειρήνη), είτε αυτά αφορούν σε διαπροσωπικές σχέσεις και συναλλαγές, είτε αφορούν σε εσωτερικά ή εξωτερικά πολιτικά δρώμενα.
- Στις διακρατικές σχέσεις, από το 1648 όταν δημιουργήθηκε το σύγχρονο διακρατικό σύστημα, η σταθερότητα και προβλεψιμότητα που παρήγαγαν την ειρήνη εξασφαλίζονταν είτε μέσω του ηγεμονισμού είτε μέσω της εξισορρόπησης. Από το 1648 μέχρι το 1945 η διεθνής ειρήνη διασφαλίζονταν μέσω της ισορροπίας της ισχύος. Και όποτε αυτή ανατρέπονταν είχαμε πολέμους.
Αυτό ήταν το πολυπολικό σύστημα που κατέρρευσε το 1945. Το πολυπολικό σύστημα αντικαταστάθηκε μετά το 1945 από ένα διπολικό με δυο πόλους, ένα στην Ανατολή – την Σοβιετική Ένωση, και ένα στη Δύση – τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο διπολικό αυτό σύστημα η είρηνη διατηρήθηκέ για μισό περίπου αιώνα πάλι μέσω μια ιδιόμορφης εξισορρόπησης, της ισορροπίας του τρόμου, λόγω της ύπαρξης τών πυρηνικών όπλων. Γι’ αυτό η περίοδος αυτή ονομάστηκε “Ψυχρός Πόλεμος”.
Υπήρξε μεν παγκόσμια ιδεολογική και γεωπολιτική σύγκρουση, υπήρξαν περιφεριακοί πόλεμοι, αλλά η ειρήνη διατηρήθηκε στο κεντρικό και στο πιο επικίνδυνο μέτωπο, αυτό της Ευρώπης. Μια ρευστή αλλά και βίαια περίοδος μετάβασης (διάλυσης Γιουγκοσλαβίας, “αλλαγές καθεστώτων”, “αραβική άνοιξη” κλπ) σε μια “νέα τάξη” πραγμάτων άρχισε με τη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και το τέλος του διπολισμού. Η μεταβατική αυτή περίοδος συνεχίζεται στις μέρες μας.
Στο μεσοδιάστημα και μέχρι τα έτη 2014 -2015, οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούσαν την πρωτοβουλία των κινήσεων στον κόσμο, παρά το πλήγμα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη. Η κυριαρχία του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού δημιούργησε την εντύπωση πως ήταν θέμα χρόνου η “νέα τάξη” πραγμάτων θα λάμβανε τη μορφή του αμερικανικού μονοπολισμού κάτω από την ομπρέλα της παγκοσμιοποίησης (globalization). Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη.
Οι οικονομικές κρίσεις του 1998 και 2008 υπέσκαψαν καίρια το κύριο όπλο της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας -την παγκοσμιοποίηση. Και η ικανότητα των ΗΠΑ να διαμορφώνουν το στρατηγικό περιβάλλον τερματίστηκε στη Συρία με την αποτυχία τους να ανατρέψουν το καθεστώς Άσαντ.
- Μαζί τερματίστηκε και η όποια δυνατότητα μονοπολισμού.
Η ειρωνία είναι πως η αντίστροφη μέτρηση άρχισε το 2003 στον (φαινομενικά) κολοφώνα της μεταψυχροπολεμική αμερικανικής ισχύος με την εισβολή στο Ιράκ, την ανατροπή του καθεστώτος (“regime change”) – που ανεδεικνύονταν σε σήμα κατατεθέν της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας- και την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσέιν.
Ήταν τέτοια η αμερικανική αλαζονεία, που αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπούς δήλωνε τότε δημόσια πως η πραγματικότητα στα διεθνή δρώμενα ήταν αυτή που η αμερικανική ισχύς διαμορφώνει με τις πράξεις της, και πως ο υπόλοιπος κόσμος έπρεπε να προσαρμόζεται σε αυτήν.
Το Ιράκ όμως ήταν ο “διάττων αστέρας”- όπως θα μπορούσε να έλεγε ο Χένρι Κίσιγκερ αλλά δεν είπε- της αμερικανικής ισχύος. Η πραγματικά στρατηγικής εμβέλειας προσπάθεια των αμερικανών που ακολούθησε από το 2003 μέχρι το 2008- κατά συνταγή του Ζ. Μπρεζίνσκι- να αλωθεί το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας με τον έλεγχο της Γεωργίας και της Ουκρανίας και την ένταξη τους στο ΝΑΤΟ, απέτυχε.
Η Ρωσία αρχικά αντέδρασε στρατιωτικά το 2008 κατά του προπέτη και τυχοδιώκτη ηγετίσκου της Γεωργίας, Μ. Σακασβίλι. Και αργότερα, το 2014, με την προσάρτηση της Κριμέας. Ακολούθησε και η Ρωσική στρατιωτική βοήθεια προς το καθεστώς Άσσαντ το 2015. Η καταλυτική Ρωσική επέμβαση τερμάτισε για καλά την πολιτική της “αλλαγής καθεστώτων” όχι μόνο στη Μέση Ανατολή – Συρία και Ιράν, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο (βλ. Βενεζουέλα). Ιράν και Κίνα συσπειρώθηκαν με τη Ρωσία.
Τα έτη 2014 και 2015 θα σηματοδοτούν για του ιστορικούς του μέλλοντος τομή στην μεταψυχροπολεμική εποχή. Θα σηματοδοτούν τη χρονική στιγμή που η Αμερική έχασε την ικανότητα να διαμορφώνει το στρατηγικό περιβάλλον και να “κατασκευάζει πραγματικότητες” στις οποίες ο υπόλοιπος κόσμος έπρεπε να προσαρμόζεται. Ποια μορφή θα έχει η αναδυόμενη “νέα τάξη” πραγμάτων; Σίγουρα θα είναι πολυπολική με κυρίους παίκτες, πέραν των ΗΠΑ, την Ρωσία και την Κίνα, τις υπόλοιπες πυρηνικές δυνάμεις συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας του Πακιστάν, του Ισραήλ και της Β. Κορέας.
- Το πολυπολικό σύστημα είναι εκ φύσεως αντιηγεμονικό. Είναι συγκρουσιακό και επιρρεπές στην αστάθεια. Ο πόλεμος στη Συρία ανέτρεψε ισορροπίες αναδεικνύοντας την σχετική φθορά των ευρωατλαντικών ναυτικών δυνάμεων και την σχετική άνοδο των χερσαίων δυνάμεων όπως της Ρωσίας, του Ιράν, και της Κίνας.
Επιπλέον δημιουργήθηκαν νέοι οργανισμοί όπως είναι αυτός της Σανγκάης, των BRICS, η νέα Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα, η Ευρωασιατική Ένωση κλπ. Δημιουργήθηκαν χερσαίοι δρόμοι εμπόριου (νέος δρόμος μεταξιού) ενώ η τήξη των πάγων άνοιξε κανούργιους θαλάσσιους διαδρόμους, εκτός ελέγχου των Δυτικών δυνάμεων (Polar Silk Road).
Αλλάζουν επίσης οι τρόποι διεθνών πληρωμών με συναλλαγές σε τοπικά και ηλεκτρονικά νομίσματα, που σηματοδοτούν τη φθορά της κυριαρχίας του δολαρίου. Κοντολογίς ο κόσμος αλλάζει, γίνεται πολυπολικός, παραμένει συγκρουσιακός και ελλοχεύει κινδύνους για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.
Μέχρι να εμπεδωθεί μια καινούργια “τάξη πραγμάτων” με αποδεκτούς κανόνες συμπεριφοράς που να διασφαλίζουν τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα, τα αδύναμα κράτη του διακρατικού συστήματος θα βρίσκονται εκτεθειμένα σε βουλιμικές συμπεριφορές.
Θα πρέπει συνεπώς να αποφεύγουν τους τυχοδιωκτισμούς, να λειτουργούν με σύνεση, να επιλέγουν με προσοχή τους συνασπισμούς και θεσμούς συνεργασίας τους, και να οχυρώνονται πίσω από την κρατική τους υπόσταση.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο FacebookΑκολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook
Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter
Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube