Diego Garcia- δυο λέξεις, ένα όνομα, μια παγκοσμίου εμβέλειας αμερικανική βάση. Η βάση αυτή αποτελεί το κλειδί για την πλήρη κατανόηση της πρόσφατης απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για το ζήτημα της συνεχιζόμενης παράνομης παρουσίας των Βρετανών στα εδάφη του Μαυρικίου.

Κατά τη δίκη, οι Αρχές του Μαυρικίου υποστήριξαν πως η χώρα αναγκάστηκε να παραδώσει στη Βρετανία την περιοχή ως εκβιαστικό όρο που του τέθηκε για να κερδίσει την ανεξαρτησία του υπόλοιπου εδάφους του, το 1968. (Το αρχιπέλαγος αποσπάστηκε το 1965 από τη πρώην αποικία, με τη Βρετανία να δημιουργεί εκεί τη διοίκηση British Indian Ocean Territory). Αντίθετα, η Βρετανία υποστήριξε πως ο Μαυρίκιος παρέδωσε το αρχιπέλαγος με τη θέλησή του, αποδεχόμενο και σχετική οικονομική αποζημίωση (3 εκατομμύρια λίρες).

Στην απόφαση υπογραμμίζεται επίσης πως η αποικιοκρατία συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο η απόφαση είναι συμβουλευτική και όχι δεσμευτική. Η Βρετανία δεν υποχρεούται να την εφαρμόσει. Και φαίνεται πως δεν πρόκειται να την εφάρμοσει διότι:

α) Επικαλείται ζητήματα “εθνικής ασφάλειας” και

β) Η βάση στο Diego Garcia θεωρείται υψίστης στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ, στοιχείο ίσως πιο σημαντικό από όλα τα άλλα. Επιπλέον, βάσει μιας σειράς αδιαφανών συμφωνιών μεταξύ Βρετανών και Αμερικανών -από το 1966- το Diego Garcia έχει μισθωθεί στις ΗΠΑ μέχρι το 2036 και με ρήτρα για συνέχιση της μίσθωσης, ουσιαστικά επ’ αόριστον.

Το Diego Garcia, που βρίσκεται στο εν λόγω αρχιπέλαγος, είναι η μεγαλύτερη από ένα σύμπλεγμα 60 περίπου άλλων ατόλων που συνιστούν το αρχιπέλαγος. Αν και τυπικά διοικείται από τους Βρετανούς και θεωρείται αγγλοαμερικανική βάση, στην πράξη είναι αμερικανική με τους Εγγλέζους να λειτουργούν, ως είθισται μεταπολεμικά, ως κομπάρσοι των Αμερικανών.

Ως νησιώτικη βάση το Diego Garcia αποτελεί το ιδεώδη στρατηγικό χώρο και συνιστά αυτό που το αμερικανικό Πεντάγωνο ονομάζει “strategic island concept”. Εγγενές στην αντίληψη αυτή είναι η ελάχιστη ή, καλύτερα, η μη παρουσία ιθαγενών. Προφανώς οι σχεδιαστές του Πενταγώνου αντιλήφθηκαν πως με την πάροδο του χρόνου οι διαθέσιμες για στρατηγικές βάσεις περιοχές του πλανήτη θα περιορίζονταν λόγω της αποαποκιοποίησης, της αυτοδιάθεσης των λαών, και της άρνησης των συμμάχων τους να τους διαθέσουν περιοχές χωρίς όρους και ανταλλάγματα. Έτσι υιοθέτησαν την αντίληψη αυτή που δεν είναι βέβαια καινούργια. Μας πάει πίσω στον Αμερικανό ναυτικό στρατηγιστή του 19ου αιώνα τον Alfred Mahan (The Influence of Sea Power Upon History, 1660-1783) του οποίου η μελέτη ήταν, βέβαια, για τη Βρετανική ναυτική κυριαρχία!

Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί πως εκτός της ευρύτερης αμερικανικής επικράτειας, η ναυτική βάση στο Diego Garcia, σήμερα, αποτελεί την πιο σημαντική στρατηγική αμερικανική βάση στον πλανήτη. Παρόλο που δεν αναφέρεται επίσημα, αποτελεί μέρος των “global strike” βάσεων, δηλαδή βάσεων από τις οποίες μέσα σε λίγες μόνο ώρες οι Αμερικανοί μπορούν να κτυπήσουν με τρομακτική δύναμη πυρός -συμπεριλαμβανομένων και πυρηνικών όπλων- οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Επί μέρους η βάση έχει χρησιμοποιηθεί για αποθήκευση στρατιωτικού υλικού, για τα γεγονότα και πολέμους στη νοτιοδυτική Ασία, Ιράν, Ιράκ (πολλαπλούς πολέμους), Αφγανιστάν, Συρία κ.λπ. Η δε μείζων στρατηγική της αξία παραμένει η προαναφερθείσα δυνατότητα για “global strike”, χωρίς να υπάρχει πρόβλημα με τους ιθαγενείς.

Η ατόλη Diego Garcia καλύπτει μια έκταση περίπου 60 τ. μιλίων εκ των οποίων τα μισά είναι στέρεο έδαφος. Είναι αυτάρκης μόνο σε πόσιμο νερό και μέχρι τον 18 αιώνα το όλο αρχιπέλαγος ήταν ακατοίκητο. Για να καλλιεργήσουν καρύδες για παραγωγή λαδιού, οι δεύτεροι αποικιοκράτες, οι Γάλλοι (πρώτοι ήταν οι Πορτογάλοι), μετέφεραν εκεί εργάτες/σκλάβους – από Σεϋχέλλες, Μαυρίκιο, Ινδία- και έφτιαξαν φυτείες. Το έργο τους συνέχισαν οι Βρετανοί που εξεδίωξαν τους Γάλλους, και που χρησιμοποιούσαν την ατόλη σαν βάση για ανεφοδιασμό του στόλου τους.

Η παγαποντιά των Εγγλέζων

Με τα χρόνια δημιουργήθηκε πάνω στη ατόλη -τη μόνη κατοικήσιμη- μια κανονική κοινωνία με σχολεία, νοσοκομεία, τόπους λατρείας κ.λπ., που αριθμούσε 1.500-2.000 άτομα, με δική τους ιδιόμορφη γλώσσα και κουλτούρα (κρεόλ). Όταν όμως Βρετανοί και Αμερικανοί αποφάσισαν να μετατρέψουν την ατόλη σε στρατηγική βάση, ο πληθυσμός προέκυψε ως εμπόδιο.

Και τότε, στα μέσα της δεκαετία του 1960, άρχισε μια συνομωσία -με όλη τη σημασία της λέξης- μεταξύ της βρετανικής κυβέρνηση Ουίλσον και της αμερικανικής Τζόνστον, να παρουσιαστεί το αρχιπέλαγος Τσάγκος ως ακατοίκητο, και ο πληθυσμός του (από τον 18 αιώνα) ως “περιοδεύοντες (itinerant) εργάτες”. Είναι αυτή την παγαποντιά -να εξασφαλίσουν εσαεί τη γη χωρίς τους κατοίκους- που τεκμηρίωσε το Διεθνές Δικαστήριο κατά της Βρετανίας και ζήτησε να ακυρωθούν οι συνέπειές της.

Όμως η παγαποντιά αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου. Είναι τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την εφαρμογή τους που δίνουν περιεχόμενο στις λέξεις “νεο-αποικισμός” και “νεο-ιμπεριαλισμός” και τεκμηριώνουν το ανθρώπινο κόστος και τίμημα που συνεπάγονται οι αυτοκρατορίες.

Στο πλαίσιο των μυστικών συνομιλιών Λονδίνου και Ουάσιγκτον οι Αμερικανοί ζήτησαν την ατόλη χωρίς τον πληθυσμό της. Και σε αυτή τη βάση οι Βρετανοί έκαναν το πρώτο βήμα, διαμελίζοντας τη αποικία του Μαυρικίου, κρατώντας το αρχιπέλαγος ως όρο για την παροχή ανεξαρτησίας. Και βάσει της συμφωνίας του 1966, ανέλαβαν την υποχρέωση να εκδιώξουν το πληθυσμό από το 1968 μέχρι το 1973.

Το πώς υλοποιήθηκε η επαίσχυντη αυτή διαδικασία καταγράφεται σε μια μελέτη του Αμερικάνου καθηγητή David Vine, που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο “Island of Shame: The Secret History of the U.S. Military Base in Diego Garcia” (2011). Στην τελευταία φάση του διωγμού, στοίβασαν όσους απέμειναν σε αμπάρια πλοίων και τους πέταξαν κυριολεκτικά στις Σεϋχέλλες και τον Μαυρίκιο. Στο μεσοδιάστημα όσοι έφευγαν για επισκέψεις -για ιατρικούς λόγους κτλ- δεν τους επέτρεπαν να επιστρέψουν. Και όσοι πεισμάτωσαν και δεν έφευγαν, αναγκάσθηκαν να φύγουν αφού οι αποικιοκράτες μάζεψαν τα κατοικίδια τους σε κλειστούς χώρους και τα δηλητηρίασαν με καυσαερία.

Επειδή όμως άρχισαν αντιδράσεις στη Βρετανία, στην Αμερική και άλλου, με κύριο αίτημα την επιστροφή των κατοίκων, Εγγλέζοι και Αμερικανοί σκέφθηκαν ακόμη μια, αλλά της “μόδας”, παγαποντιά. Ανακήρυξαν οι αθεόφοβοι Εγγλέζοι το 2010 όλο το αρχιπέλαγος σε περιβαλλοντικό χώρο. Και γνωρίζουμε από μυστική αλληλογραφία, που διέρρευσε από τα WikiLeaks, πως το όλο σκεπτικό πίσω από την ανακήρυξη ήταν να δημιουργηθεί το απόλυτο εμπόδιο για τη μη επιστροφή των κατοίκων.

Απαιτείται πολιτική βούληση

Δεν ασχολήθηκα καθόλου με τη σημασία της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου για την Κύπρο. Είναι όντως σημαντική. Τα αδύναμα κράτη οχυρώνονται πίσω από τέτοιες αποφάσεις. Το θέμα καλύφθηκε εκτενώς με σχόλια όπως η απόφαση είναι “όπλο στη φαρέτρα μας”. Όμως για είναι όπλο χρειάζεται πολιτική βούληση που όμως δεν υπάρχει. Μήπως είναι λίγες τέτοιες αποφάσεις διεθνών οργανισμών, θεσμών, διεθνών δικαστηρίων, της ΕΕ που καταδικάζουν τη Τουρκία και που δεν τις χρησιμοποιούμε, δεν θέλουμε να τις χρησιμοποιήσουμε, ή στην καλύτερη περίπτωση δεν μπορούμε να τις διασυνδέουμε με άλλα συμφέροντα ώστε να περιορίσουμε τις επιλογές της Άγκυρας;

“Κάθε πράγμα στον καιρό του…”, ναι συμφωνούμε. Αλλά αν η αμερικανική δεξιά και η αμερικανική αριστερά της Κύπρου βαυκαλίζονται πως οι νοοτροπίες των αποικιοκρατών έχουν ξεπεραστεί, ή χειρότερα πως είναι “λαϊκισμοί” και “παραμύθια”, ή μπορούν να ξεπεραστούν και πως μπορούν να βασίζονται στη “μεγαλοψυχία” τους, το όλο πρόβλημα βρίσκεται στη θεώρηση τους για τον κόσμο και τα πράγματα: ακολουθούν ένα φαντασιακό Μονόκερο… και όπου τους βγάλει. Θα πληρώσει κι άλλο ο λαός την αποικιοκρατία και τις νοοτροπίες που παράγει;

apopseis