Μάρκος Τρούλης: Μία ακόμα ιστορική ματιά στο Μακεδονικό
Τέλη του 19ου αιώνα, και η πορεία των εξελίξεων στη Νότια Βαλκανική (αλλά και ευρύτερα στην ευρωπαϊκή ήπειρο) είναι προδιαγεγραμμένη. Οι εθνικισμοί και οι αναθεωρητισμοί στην πρώτη περίπτωση, καθώς και η ραγδαία γερμανική ισχυροποίηση στη δεύτερη, είχαν δημιουργήσει ένα όντως εκρηκτικό μίγμα το οποίο οδήγησε αναπόδραστα –ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία– στο αιματοκύλισμα της δεκαετίας του ’10.
Σε προηγούμενο άρθρο είχα περιγράψει συνοπτικά τα διακυβεύματα και τις προκλήσεις του ονοματολογικού της πΓΔΜ, και σήμερα επανέρχομαι με δύο λόγια για τις απαρχές του «Μακεδονικού ζητήματος».
Στο χώρο της Μακεδονίας, η μακραίωνη παρουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν είχε αφήσει περιθώρια εκκόλαψης «εθνοκρατικών ταυτοποιήσεων», με την έννοια ότι η εθνική συνείδηση μπορεί να υπήρχε αλλά δεν είχε διαδοθεί το πρόταγμα της ένταξης σε ένα νεωτερικό κράτος. Έως τις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν πληθυσμοί που μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, ακολουθούσαν τα ελληνικά ήθη, ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι, αλλά αδυνατούσαν να αντιληφθούν την αναδυόμενη στην Ευρώπη πραγματικότητα των ομογενοποιημένων εθνών-κρατών και της ένταξης σε συγκεκριμένα εδαφικά όρια. Το ίδιο ίσχυε και για τους πληθυσμούς σλαβικής ή βουλγαρικής καταγωγής, ενώ ούτε λόγος φυσικά για τους μουσουλμάνους και τον όποιον υπόρρητο τουρκικό εθνικισμό, ο οποίος ήταν περίπου ύβρις.
Τα λόγια του Χαρίλαου Τρικούπη, σε συνέντευξή του το 1889, είναι χαρακτηριστικά: