Γράφει ο Γιώργος Καζαντζής*
Οι εξελίξεις στα εδάφη του Ιράκ και της Συρίας καταδεικνύουν πως τώρα ξεκινά η πιο επικίνδυνη φάση του πολέμου, κατά την οποία ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων δυνάμεων και περιφερειακών δρώντων αναμένεται να κλιμακωθεί. Η σταδιακή εξάλειψη των τζιχαντιστών της οργάνωσης Daesh, συνεπάγεται τον έλεγχο των εδαφών που ελέγχουν από τις δυνάμεις που τα ανακαταλαμβάνουν.
Ο στρατός του Άσαντ σημειώνει επιτυχίες στα νότια της χώρας πλήττοντας τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις ανακτώντας έτσι εδάφη γύρω από τις πόλεις Daraa και As-Suwayda και έχοντας καταφέρει παράλληλα με την υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών πληγμάτων να ενώσει την Δαμασκό με την Παλμύρα, την οποία προσφάτως ανακατέλαβε από τους τζιχαντιστές. Επιπλέον διατηρεί τον έλεγχο του Deir Ezzor κοντά στα σύνορα με το Ιράκ το οποίο για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα παραμένει περικυκλωμένο από τους τζιχαντιστές.

Η σύνδεση της Δαμασκού με το Deir Ezzor μέσω της Παλμύρας είναι ένας στόχος τεράστιας στρατηγικής σημασίας για τον Άσαντ αφού θα φέρει τον συριακό στρατό πολύ κοντά στα σύνορα με το Ιράκ ελέγχοντας την κύρια οδική αρτηρία της κεντρικής Συρίας. Από την άλλη πλευρά των συνόρων, στο γειτονικό Ιράκ, η μάχη της Μοσούλης οδεύει προς το τέλος αφού έχει περιέλθει σχεδόν εξ ολοκλήρου στον έλεγχο του ιρακινού στρατού και των σιιτικών ενόπλων ομάδων Hashd al Shaabi ή PMU (Popular Mobilization Units) που λαμβάνουν υποστήριξη και καθοδήγηση από το Ιράν.

Οι Hashd al Shaabi σε έτερο μέτωπο μερικά χιλιόμετρα δυτικά της Μοσούλης ανακαταλαμβάνουν περιοχές από τους τζιχαντιστές έχοντας φτάσει πλέον στα συριακά σύνορα και αναμένεται κίνησή τους νοτιότερα παράλληλα των συνόρων. Η παρουσία τους σε απόσταση αναπνοής από τις Sinjar και Tal Afar έχει προβληματίσει ιδιαίτερα την ηγεσία των Κούρδων του Ιράκ και το τουρκικό κράτος. Στην Sinjar οι πληθυσμοί Γεζίντι που αποτελούν πλειοψηφία, σώθηκαν από τους τζιχαντιστές της Daesh χάρη στην επέμβαση του PKK την στιγμή που οι μαχητές Peshmerga του Ιρακινού Κουρδιστάν δεν ενεπλάκησαν στις μάχες.

Οι σχέσεις των Κούρδων του PKK με αυτούς του Ιράκ είναι εχθρικές λόγω των δεσμών των τελευταίων και κυρίως του ηγεμονεύοντος κόμματος KDP του Μασουντ Μπαρζανί με την Τουρκία.

Οι Γεζίντι δημιούργησαν το ένοπλο σώμα YBŞ -το οποίο διατηρεί δεσμούς με το PKK αλλά και με τους Hashd- με στόχο την αυτοάμυνά τους. Η Τουρκία τον Νοέμβριο του περασμένου έτους μετέφερε μονάδες στην συνοριακή πόλη Silopi, ζητώντας από τους Ιρακινούς Κούρδους και την κεντρικη κυβέρνηση της Βαγδάτης να αναλάβουν δράση ώστε το PKK να διωχθεί από εκεί απειλώντας πως διαφορετικά θα εισβάλει. Σε αυτό το πλαίσιο έντασης λίγο έλειψε να υπάρξει κλιμάκωση μεταξύ των κουρδικών οργανώσεων όταν υπήρξε επεισόδιο στην πόλη Khansor της επαρχίας Sinjar, που όμως δεν είχε συνέχεια[1].

Η δεύτερη απειλή της Τουρκίας το προηγούμενο διάστημα αφορούσε την Tal Afar όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι τουρκμένοι. Η Άγκυρα προειδοποίησε πως σε περίπτωση που οι σιίτες μαχητές των Hashd al Shaabi κατευθυνθούν προς την πόλη, η Τουρκία θα εισβάλει για να τους προστατέψει. Σημειώνεται πως η κίνηση των Hashd τις τελευταίες ημέρες γίνεται ελάχιστα νοτιότερα και παράλληλα των Sinjar και Tal Afar. Η Tal Afar τελεί υπό τον έλεγχο των τζιχαντιστών της Daesh.

Από το παραπάνω πλαίσιο και αναλύοντας συνδυαστικά τις δύο χώρες (Συρία και Ιράκ) φαίνεται πως εάν συνεχιστεί η επέλαση του στρατού του Άσαντ από την Δαμασκό και την Παλμύρα προς το Deir Ezzor και τα ιρακινά σύνορα και από την άλλη πλευρά η επέλαση των σιιτών Hashd θα υπάρξει η ένωση των συμμαχικών δυνάμεων Ιράν-σιιτών Ιράκ- Συρίας- Hezbollah Λιβάνου στο πεδίο. Ο άξονας αυτός που ξεκινά από την Τεχεράνη και καταλήγει μέσω Ιράκ και Συρίας στον Λίβανο θα αποτελέσει τον σημαντικότερο κίνδυνο για το κράτος του Ισραήλ αφού η Hezbollah θα έχει πλέον ανοιχτό διάδρομο με την Τεχεράνη. Θα είναι ένα σαφές πλήγμα στις σουνιτικές χώρες της Μέσης Ανατολής λόγω της ενίσχυσης του σιιτικού Ιράν το οποίο επιπλέον θα έχει αποκτήσει την πολυπόθητη έξοδο στην Μεσόγειο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία του αλλά και για τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της περιοχής [2].

Το επόμενο διάστημα αναμένονται κινήσεις στην σκακιέρα του Ιράκ και της Συρίας που θα ανατρέψουν το παραπάνω σενάριο. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επισκέφθηκε την Σαουδική Αραβία, κάνοντας σαφές πως ο «κακός» της Μέσης Ανατολής είναι το Ιράν, η ολοένα αυξανόμενη επιρροή του οποίου στην περιοχή πρέπει να τερματιστεί. Λίγες μέρες νωρίτερα ο Πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyıp Erdoğan χαρακτήριζε τις μονάδες Hashd al Shaabi τρομοκρατική οργάνωση[3]. Σε μία νεότερη εξέλιξη το ΝΑΤΟ αποφάσισε να λάβει δράση στην Συρία και στο Ιράκ κατά των τζιχαντιστών.

Η ανατροπή της κατάστασης που τείνει να ωφελεί το Ιράν απαιτεί δράση επί του εδάφους, και περιλαμβάνει μερικά πιθανά σενάρια όπως:

1. Επέμβαση κατά των τζιχαντιστών από συμμαχικές δυνάμεις από το έδαφος της Ιορδανίας στην νότια Συρία, κοντά στο τριεθνές Συρίας-Ιράκ-Ιορδανίας (στην Al Tanf). (Σύμφωνα με αναφορές υπήρξε ρωσική κίνηση που αποδυναμώνει την συγκεκριμένη επιλογή λόγω του ενδεχομένου άμεσης εμπλοκής Αμερικανών και Ρώσων)

2. Τουρκική εισβολή με ΝΑΤΟικό κάλυμμα κατά μήκος των συνόρων Συρίας-Ιράκ με αρχικό στόχο την Tal Afar που ελέγχουν οι τζιχαντιστές της Daesh.

Η δεύτερη περίπτωση ικανοποιεί πολλές πλευρές ακόμα και την μονίμως ενοχλητική το τελευταίο διάστημα Τουρκία. Πάγιος στόχος της τελευταίας εξάλλου ήταν ο αποκλεισμός του τρίτου καντονιού των Κούρδων της Συρίας Efrin από τα ενωμένα καντόνια Kobane και Cizre (κάτι το οποίο πέτυχε με την περιορισμένη εισβολή στην Συρία). Επιπλέον η διατήρηση της στρατιωτικής παρουσίας της στο Ιράκ (η δύναμη που σταθμέυει στην Bashiqa είχε δημιουργήσει προβλήματα στις αρχές του έτους και νωρίτερα [4]), και φυσικά η διακοπή του κουρδικού διαδρόμου που έχει σχηματιστεί στα νότια σύνορά της ,στα βόρεια Συρίας και Ιράκ, η οποία επιτυγχάνεται πλήρως εάν πάρει το πράσινο φως να επέμβει αποκόπτοντας τους Κούρδους της Συρίας από αυτούς του Ιράκ.

Ο σχηματισμός του ιρανικού άξονα ισχύος στο πεδίο διακόπτεται ενώ περιορίζεται και η ισχύς του Άσαντ τον οποίο οι σουνιτικές χώρες της Μέσης Ανατολής εξ αρχής επεδίωκαν να ανατρέψουν. Το Ισραήλ δεν θα βρεθεί αντιμέτωπο με ένα ενισχυμένο στην περιφέρεια Ιράν το οποίο αποτελεί πάγια απειλή ενώ οι ΗΠΑ θα έχουν «επαναφέρει» την Τουρκία στην Δύση δίνοντάς της ένα σημαντικό αντάλλαγμα ώστε να συνεχίσουν την πολύτιμη συνεργασία τους με τους Κούρδους της Συρίας τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί παρακλάδι του PKK και τρομοκρατική οργάνωση.

Το βέβαιο αυτή τη στιγμή είναι πως τα πάντα κρέμονται σε μια κλωστή.

Οι επιχειρήσεις που θα διεξαχθούν στην συνέχεια από το σύνολο των εμπλεκόμενων δυνάμεων θα είναι καθοριστικές για το μέλλον της περιοχής αλλά και για την διεθνή ασφάλεια.

Η σημαντικότερη φάση του πολέμου τώρα ξεκινά.

[1] How deep is Turkey’s Sinjar entanglement?
http://www.al-monitor.com/pulse/en/originals/2017/03/turkey-iraqi-kurdistan-ankara-is-getting-entangled-sinjar.html
Fehim Tastekin ,7 March 2017

[2] Iran’s Dream for a Middle East Gas Pipeline
http://oilprice.com/Energy/Energy-General/Irans-Dream-For-A-Middle-East-Gas-Pipeline.html
John Daly ,26 Jul 2011

[3] Erdogan calls Al-Hashd Al-Shaabi a ‘terror’ organization http://www.arabnews.com/node/1087911/middle-east
Siraj Wahab ,21 April 2017

[4] Iraq says deal reached over Bashiqa, Turkey says issue will be solved
http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-turkey-abadi-idUSKBN14R0D4 ,7 Jan 2017
Ερευνητής – Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία, Πάντειο Πανεπιστήμιο

mignatiou.com