Πάρα πολλοί θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να
σπάει την εξάρτησή της από τη Δύση και υπάρχει ξαφνικά μεγάλη ελπίδα ότι
η Τουρκία μπορεί να ξανασκεφτεί τη θέση της στον κόσμο

Θα μπορούσε, άραγε, να συμβεί αυτό τόσο ξαφνικά και τόσο απρόσμενα;
Εάν η Τουρκία εντασσόταν στους BRICS, αν αποφάσιζε να φύγει από το ΝΑΤΟ
και αν πάλευε να ξεφύγει από εκείνο το θανάσιμο εναγκαλισμό της με τη
Δύση, ολόκληρος ο κόσμος θα άλλαζε!

ΑΣ ΜΗΝ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ
Πολλοί άνθρωποι γύρω μου έχουν αρχίσει ήδη να πανηγυρίζουν. Εγώ όμως
δεν θα συμμετάσχω στους πανηγυρισμούς. Θα περιμένω ακόμα. Γνωρίζω καλά
την Τουρκία. Έχω εργαστεί πολύ κοντά με Τούρκους για περισσότερο από 20
χρόνια. Πέντε από τα βιβλία μου έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί εκεί,
ενώ στην Κωνσταντινούπολη, έχω εμφανιστεί σε αμέτρητες τηλεοπτικές
συζητήσεις.


Και σας μιλάω ειλικρινά: όσο πιο πολλά γνωρίζω για την Τουρκία, τόσο λιγότερο την καταλαβαίνω!
Είναι μια από τις πιο πολυσύνθετες χώρες στον κόσμο. Η Τουρκία είναι
απρόβλεπτη, γεμάτη αντιφάσεις και μεταβαλλόμενες συμμαχίες. Αυτό που
φαίνεται επιφανειακά δεν μοιάζει καθόλου με την πραγματικότητα. Ακόμα
και κάτω από την επιφάνεια, τα ρεύματα συχνά σμίγουν, διαχωρίζονται, και
σε περιπτώσεις αντιστρέφουν ακόμα και την φορά τους.
Για να γράψεις για την Τουρκία, για να γράψεις αντικειμενικά και σε
βάθος, απαιτεί τρέξιμο μέσα από ναρκοπέδιο. Στο τέλος, βγαίνεις πάντα
λάθος! Μπορεί να δυσαρεστήσεις έναν μεγάλο αριθμό Τούρκων, ανεξάρτητα
από τη θέση που θα πάρεις. Κι αυτό γιατί φαίνεται πως δεν υπάρχει απλή,
αντικειμενική αλήθεια. Και στην Τουρκία τα διάφορα «στρατόπεδα»
διαφωνούν μεταξύ τους, ουσιαστικά και με πάθος.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εκπλήσσομαι που τόσοι πολλοί ξένοι
αναλυτές τολμούν ξαφνικά και βγάζουν (συνήθως, πατροναρισμένα)
συμπεράσματα σχετικά με τα πρόσφατα γεγονότα στην Τουρκία. Και πολλοί
από αυτούς ακούγονται να μιλούν με τόση βεβαιότητα!
Πολλοί που δεν γνωρίζουν καλά την Τουρκία όντως πανηγυρίζουν τώρα. Τα
πάντα τους φαίνονται ξεκάθαρα: «Ο Πρόεδρος της Τουρκίας άλλαξε πορεία
και αποφάσισε να ζητήσει συγνώμη από τη Ρωσία για την κατάρριψη του
ρωσικού στρατιωτικού αεροπλάνου κοντά στα σύνορα Συρίας/Τουρκίας. Στη
συνέχεια, η Δύση ενορχήστρωσε ένα θανάσιμο στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο
Ερντογάν είπε: «Φτάνει πια», ξεσκέπασε τη συνωμοσία και πήγε στην Αγία
Πετρούπολη για να αγκαλιάσει τον Πρόεδρο Πούτιν και τη Ρωσία».

Μακάρι να ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Μακάρι να μπορούσα να πάρω κι εγώ μέρος στους πανηγυρισμούς!
Αντ’ αυτού όμως κάθομαι μπροστά στον υπολογιστή μου και γράφω αυτό το
άρθρο για την Τουρκία, μια χώρα που αγαπώ, αλλά και που για τόσα χρόνια
δεν έχω καταφέρει να την καταλάβω.
Γνώρισα τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα κεντρικά γραφεία του (τότε)
κόμματός του στην Κωνσταντινούπολη -Refah Partisi, RP- όταν ήταν
δήμαρχος της μεγαλύτερης τουρκικής πόλης. Ήταν το τέλος της δεκαετίας
του ’90 και εκείνη την περίοδο ήμουν απασχολημένος, προσπαθώντας να μη
σκοτωθώ, κάλυπτα τον «πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία», κινούμενος μεταξύ
Σεράγεβου, Πάλαι, Βελιγραδίου και των πολεμικών μετώπων. Ενώ οι
περισσότεροι συντρόφοί μου-δημοσιογράφοι ταξίδευαν με το τρένο στη
Βιέννη (δεν υπήρχαν πτήσεις και δεν επιτρέπονταν σε αλλοδαπούς να
οδηγούν) για να κάνουν διάλειμμα από την εργασία τους, εγώ πάντα επέλεγα
την Κωνσταντινούπολη, ταξιδεύοντας με τα αργοκίνητα τρένα μέσω
Βουλγαρίας και Αδριανούπολης. Ένιωθα ότι έπρεπε να μάθω και να κατανοήσω
την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν ήθελα ειλικρινά να κατανοήσω τα
Βαλκάνια.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΡΝΤΟΓΑΝ
Εκείνες τις ημέρες, ο κ. Ερντογάν κατάφερε να τρομάξει πολλούς από τη
φιλοδυτική και κοσμική μεσαία και ανώτερη τάξη της Κωνσταντινούπολης.
Ανήκε σε ένα ισλαμικό κόμμα σε μια πόλη που ήταν ανέκαθεν στραμμένη προς
την Ευρώπη. Αλλά στο τέλος, ο ίδιος εισήγαγε ορισμένες σαρωτικές
κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και βελτίωσε δραματικά τις υποδομές της, από
το σύστημα ανακύκλωσης σκουπιδιών, μέχρι τις μεταφορές. Η UN-HABITAT του
έδωσε διπλή αναγνώριση. Ήθελα να του μιλήσω, να δω τι είχε να πει. Και
δέχτηκε.
Αντί για ένα θρησκευτικό φανατικό, βρήκα έναν εγωκεντρικό, ιδιαίτερα φιλόδοξο και ρεαλιστή πολιτικό, έναν λαϊκιστή.
«Do you speak Turkish?» με ρώτησε αντί χαιρετισμού.
«Not well» απάντησα. «Just a few words».
«Βλέπεις!» φώναξε, θριαμβευτικά. «Τα Τούρκικά σου λες ότι είναι
χάλια, μπορείς όμως και προφέρεις το όνομα του κόμματός μου, Refah
Partisi, τέλεια, χωρίς καθόλου προφορά! Δεν είναι αυτό μια ξεκάθαρη
απόδειξη που δείχνει πόσο σπουδαίοι είμαστε, πόσο αναντικατάστατοι
είμαστε;»
Δεν ήμουν τόσο βέβαιος γι ‘αυτό… προσπαθούσα όμως να κατανοήσω, να
ακολουθήσω τη λογική του. Οφείλω να ομολογήσω ότι ένιωθα πιο άνετα στα
πολεμικά χαρακώματα στη Γιουγκοσλαβία, παρά στην Κωνσταντινούπολη,
αντιμετωπίζοντας αυτόν τον πανίσχυρο άνθρωπο που προφανώς το εγώ του
βρισκόταν σε μεγάλη έξαρση.
Συνέχισε, ωστόσο, να «προσφέρει». Και ο τουρκικός λαός με τη σειρά
του, πολλοί από αυτούς, συνέχισε να τον ψηφίζει, μέχρι που το 2003
αναδείχτηκε πρωθυπουργός, και το 2014, πρόεδρος της Τουρκίας.
Το αν ήταν ισλαμιστής ή όχι ήταν αδιάφορο εφόσον από το 2003, ο
Ερντογάν δεν έχει απορριφθεί από τη Δύση! Ήταν ο de facto ηγέτης της
χώρας που υπήρξε ένθερμο και μη απολογητικό μέλος της ισχυρότερης
Δυτικής Συμμαχίας – του ΝΑΤΟ. Και δεν έκανε καμία προσπάθεια να σπάσει
τους δεσμούς με αυτό.
Κατά περιόδους η Τουρκία είχε κάποιες μικρές προστριβές με τη Δύση,
με κράτη «πελάτες» μέλη της, αλλά τίποτα το σοβαρό που θα μπορούσε να
θέσει σε κίνδυνο τη Συμμαχία. Μετά την θανατηφόρα επιδρομή του 2010,
πάνω στο Τουρκικό πλοίο που κατευθυνόταν προς τη Γάζα, ο Ερντογάν όρθωσε
το ανάστημά του στο Ισραήλ, αλλά στην ουσία μόνο προφορικά. Οι
στρατιωτικοί δεσμοί δεν αποκόπηκαν: για παράδειγμα, η Τουρκία δεν
σταμάτησε την εκπαίδευση Ισραηλινών πιλότων μαχητικών αεροπλάνων στο
στρατιωτικό αεροδρόμιο έξω από την Konya.
Βλέπετε μήπως πάρα πολλές αντιφάσεις; Σίγουρα ναι!
Στην Τουρκία, είναι πράγματι εξαιρετικά δύσκολο να καταλάβει κανείς
«ποιος είναι ποιος;». Οι συμμαχίες μετατοπίζονται και οι θέσεις ατόμων
και οργανισμών αλλάζουν διαρκώς.
Κατά τη διάρκεια μιας από τις επισκέψεις της στην Τουρκία ως υπουργός
Εξωτερικών, η Χίλαρι Κλίντον, φέρεται να ζήτησε από την τουρκική
κυβέρνηση να κλείσει την «Aydinlik GAZETESİ», αυτή τη σημαντική
σοσιαλιστική και εθνικιστική εφημερίδα. Αρκετές φορές η «Aydinlik» μου
πήρε συνεντεύξεις. Εγώ επίσης πήρα συνέντευξη τον αρχισυντάκτη της και
άλλα μέλη του προσωπικού της. Συνεργάστηκα στενά με τον τηλεοπτικό
σταθμό που συνδέεται με αυτήν, το Ulusal Kanal, που ήταν η έδρα του
Serkan Koc, ενός από τους πιο παραγωγικούς Τούρκους κινηματογραφιστές
ντοκιμαντέρ (και φίλου μου).
Ο Serkan και οι σύντροφοί του με βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό κατά τη
διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ μου για τον νοτιοαμερικανικό
τηλεοπτικό σταθμό Telesur: το 2013 στην εξέγερση στο Πάρκο Gezi στην
Κωνσταντινούπολη, και για το ISIS που εκπαιδεύονταν και υποστηρίζονταν
στα στρατόπεδα των «προσφύγων» και στην περιοχή των συνόρων με τη Συρία,
γύρω από την πόλη Hatay.
Μου εξήγησαν πώς εκπαιδεύονταν οι τρομοκράτες στο στρατόπεδο
προσφύγων Apaydin, καθώς επίσης και στη διαβόητη μονάδα του ΝΑΤΟ
-ακριβώς έξω από την πόλη Άδανα– την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ. Σε
τρεις περιπτώσεις, κατάφερα να κινηματογραφήσω και να φωτογραφίσω τις
δύο εγκαταστάσεις, διακινδυνεύοντας συχνά την ίδια τη ζωή μου.
Αλλά ρωτήστε τους σκληροπυρηνικούς αριστερούς στην Τουρκία, ιδιαίτερα
τους κομμουνιστές, τόσο για την «Aydinlik» όσο και για το Ulusal Kanal,
οι απαντήσεις που θα πάρετε δεν θα είναι ομόφωνες!
Και αν ζητήσετε από τους ανθρώπους της «Aydinlik» να εκφέρουν γνώμη
για τα δεινά του κουρδικού λαού και για το ΡΚΚ, θα εισπράξετε
υποτιμητικές, ή στην καλύτερη περίπτωση αρκετά επικριτικές δηλώσεις.
Φυσικά οι περισσότεροι από τους κεμαλιστές, και σχεδόν όλοι οι
εθνικιστές, είναι εναντίον του Κουρδικού αγώνα για ανεξαρτησία ή ακόμη
και για κάποιο είδος αυτονομίας. Πιστεύουν ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα
ισχυρό, κοσμικό τουρκικό κράτος, τελεία και παύλα, και ότι το ΡΚΚ είναι
απλά μια τρομοκρατική ομάδα.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί Τούρκοι κομμουνιστές έχουν αγκαλιάσει το
Κουρδικό δράμα, και είναι πολύ επικριτικοί κατά των εθνικιστών και των
μέσων ενημέρωσης που επηρεάζουν.
Αλλά πού στέκεται πραγματικά, το PKK πολιτικά; Απλούστατα, εξαρτάται
από το ποιον θα ρωτήσετε! Μερικοί λένε ότι το Κουρδικό είναι ένα
εθνικιστικό κίνημα, και άλλοι ότι βρίσκεται αναμφισβήτητα σε «αριστερή
κατεύθυνση». Άλλοι διαφωνούν έντονα, το αποκαλούν ανοιχτά ως «πέμπτη
φάλαγγα, ακόμη και ως κατασκεύασμα της CIA.
Αλλά το «Κουρδικό ζήτημα» δεν είναι το μόνο στο οποίο σχεδόν κανείς
δεν φαίνεται να συμφωνεί στην Τουρκία. Ρωτήστε για τη γενοκτονία των
Αρμενίων, και σύντομα θα συνειδητοποιήσετε ότι πέφτετε με αλεξίπτωτο στο
κέντρο (που ήδη αναφέρθηκα παραπάνω) ενός ναρκοπεδίου. Ακόμα και το
μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής Αριστεράς θα απορρίψει αποφασιστικά τον
ορισμό «γενοκτονία». Μπορεί να χάσετε σε μια και μόνο νύχτα τους
περισσότερους από τους φίλους σας φέρνοντας απλά στη συζήτηση «θέματα»
που σχετίζονται με το Κουρδικό και το Αρμενικό.
Μήπως μπερδευτήκατε; Όχι ακόμα, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο
χειρότερα. Εάν, πριν από το 2014, επρόκειτο να οδηγήσετε στη φυλακή
Silviri, 80 περίπου χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη, στην ευρωπαϊκή
πλευρά, τότε θα καταλαβαίνατε ποιο είναι το πραγματικό μπέρδεμα! Αυτή η
υψηλής ασφαλείας φυλακή χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες Τούρκους υψηλού
επιπέδου στρατιωτικούς κρατούμενους, στρατηγούς και αξιωματικούς, καθώς
επίσης και για κάποιους διανοούμενους και ακτιβιστές. Όλοι τους ήταν
εκεί, λόγω της λεγόμενης «Επιχείρησης Βαριοπούλα» (στα τουρκικά Balyoz
Harekâtı), ένα υποτιθέμενο αποτυχημένο στρατιωτικό κοσμικό πραξικόπημα
που χρονολογείται από το 2003.
Αλλά ποιοι ήταν οι στρατηγοί, και τι πραγματικά κρύβονταν πίσω από τη
σύλληψή τους; Γνώρισα τις οικογένειες ορισμένων από αυτούς, και
κινηματογράφησα μαρτυρίες τους. Αρκετοί από αυτούς ήταν κατηγορηματικά
αντίθετοι με τον κ. Ερντογάν και το κόμμα του το ΑΚΡ. Κάποιοι πίστευαν
στον τουρκικό «Eυρωασιανισμό», ενώ άλλοι (αν και πολύ λίγοι και δεν το
εξέφραζαν πάντα ανοιχτά) ήταν αντίθετοι στο να παραμένει η Τουρκία μέλος
στο ΝΑΤΟ.

ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΔΕΝ ΕΧΑΙΡΑΝ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ
Όποια και αν ήταν η αιτία, η κυβέρνηση δεν είχε «εμπιστοσύνη» στους
στρατηγούς και τους συμμάχους τους και τους θεωρούσε ακόμη και
επικίνδυνους. Η υπόθεση εναντίον τους ήταν κατά πάσα πιθανότητα μια
σκευωρία και επικρίθηκε έντονα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Eίχε
όμως έναν ισχυρό υποστηρικτή, το κίνημα Cemaat, το οποίο είναι ένα
ισλαμικό κίνημα με επικεφαλής τον εξόριστο κληρικό και (στη συνέχεια)
στενό σύμμαχο του ΑΚΡ, Fethullah Gülen!
Δεν αποτελεί έκπληξη, αφού το ΑΚΡ και ο Γκιουλέν τα χάλασαν μεταξύ
τους το 2014, οι κατηγορούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι από τη φυλακή, και
στις 31 Μαρτίου του 2015 αθωώθηκαν όλοι οι 236 ύποπτοι.
Και τώρα ο πρόεδρος Ερντογάν κατηγορεί τον Fethullah Gülen ότι
βρίσκεται πίσω από το τελευταίο, αποτυχημένο αιματηρό πραξικόπημα,
απαιτώντας από τις Ηνωμένες Πολιτείες την έκδοσή του στην Τουρκία! Πόσο
γρήγορα, πόσο ριζικά αλλάζουν τα πράγματα σε αυτή τη χώρα!
Για να τα περιπλέξουμε ακόμη περισσότερο, οι αριστεροί Τούρκοι
συνάδελφοί μου -δημοσιογράφοι που ειδικεύονται σε ρεπορτάζ έρευνας- ήδη
από το 2012, μου είχαν ζητήσει να τους βοηθήσω στην Αφρική (όπου ήμουν
τοποθετημένος τότε), να ερευνήσουν τις δραστηριότητες του Κινήματος του
Cemaat γενικά και του Fethullah Gülen ιδιαίτερα, κυρίως σε σχέση με την
οικοδόμηση σχολείων και τη διάδοση κάθε λογής επικίνδυνων μορφών
εξτρεμιστικής θρησκευτικής διδασκαλίας. Εκείνες τις ημέρες, ο Fethullah
Gülen εξακολουθούσε να θεωρούνταν στην Τουρκία στενός σύμμαχος τόσο με
τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με το AKP!
Σε κάποιο σημείο, ο «Νεο-οθωμανισμός » του AKP ξέφυγε «λίγο από τον
έλεγχο», σε ό,τι αφορά τη Δύση, αλλά η Τουρκία στο σύνολό της παρέμεινε
σταθερή, υποστηρίζοντας τη Δύση και την ιμπεριαλιστική πολιτική της στην
περιοχή. Και στο πρόσφατο παρελθόν, ο κύριος σύμμαχος του ΑΚΡ (αν και
άσπονδος εχθρός τώρα), ο Fethullah Gülen, αποτελούσε κι αυτός μέρος της
«καλής γραμμής» υπέρ της Δύσης.
Ο φίλος μου, ο Yiğit Günay, συγγραφέας, ιστορικός και δημοσιογράφος,
σπούδασε στην Κούβα, αρκετούς μήνες πριν από το τελευταίο πραξικόπημα
υπογράμμιζε:
«Η πολιτική αυτή ονομάζεται νεο-οθωμανισμός. Η ιδέα ήταν ότι η
κυβέρνηση του AKP, ή η ίδια η Τουρκία, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν
ατζέντηδες του Δυτικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή, και ως τέτοιοι θα
επέκτειναν τη δική τους ζώνη επιρροής, σε εκείνες τις περιοχές που μόλις
είχες αναφέρει. Εκείνες τις ημέρες υπήρχε και το κίνημα Γκιουλέν με
έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση και αυτό το
κίνημα είναι εχθροί, τότε όμως ήταν σύμμαχοι. Το κίνημα Γκιουλέν ήταν
ιδιαίτερα δραστήριο στην Αφρική, επειδή το κύριο που έπαιξε ρόλο στη
φήμη του είναι το άνοιγμα σχολείων και πανεπιστημίων. Και έχουν ένα
τεράστιο ποσό χρημάτων. Διάβασα μια έκθεση ότι το 2013, το κίνημα αυτό,
μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε περίπου 130 «αναγνωρισμένα
σχολεία»… Και αν έχετε αναγνωρισμένα σχολεία, παίρνετε εκατομμύρια
δολάρια τα οποία σας τα επιχορηγούν οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ. Επίσης,
είναι πολύ καλά οργανωμένοι! Έχουν μεγάλες εταιρείες! Είναι πλούσιοι.
Και χρησιμοποιούν τον πλούτο για να αυξήσουν την επιρροή τους..
Πρακτικά, όταν ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη, ο σημερινός πρόεδρος Ρετζέπ
Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ ήταν πολύ επιφυλακτικοί. Δεν είχαν καταλάβει
τι πραγματικά συνέβαινε, έως ότου οι Αμερικανοί τους είπαν …

«ΜΗΝ ΑΝΗΣΥΧΕΙΤΕ: ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΥ ΤΑ ΥΠΟΚΙΝΟΥΜΕ…»
Υπήρχε ένα ζήτημα όταν τα πολεμικά αεροπλάνα του ΝΑΤΟ άρχισαν να
βομβαρδίζουν τη Λιβύη, ο Ερντογάν σε μια ομιλία του είχε πει μεταξύ των
άλλων: «Τι στο διάολο γαμιέται το ΝΑΤΟ, και βομβαρδίζει τη Λιβύη»;
Ακριβώς δύο ημέρες αργότερα, η Τουρκία έγινε μέρος της αποστολής και
βομβάρδιζε κι αυτή. Οι Αμερικανοί του είπαν: «Μην είσαι ηλίθιος; Δεν
βλέπεις τι συμβαίνει;». Και αμέσως ο Ερντογάν άλλαξε γνώμη.
Αλλά η κύρια ιδέα πίσω από όλα αυτά ήταν: Η Αραβική Άνοιξη ήταν
βασικά φιλικά προσκείμενη προς το ΑΚΡ. Ήταν αυτό που ονομάστηκε «regime
change-αλλαγή καθεστώτος», σε ολόκληρη την περιοχή. Τα νέα καθεστώτα
ήταν κυρίως ισλαμιστές, και έτσι το ΑΚΡ είχε την ευκαιρία να αποκτήσει
επιρροή στο εσωτερικό τους».
Όλα αυτά που έχω γράψει παραπάνω είναι μόνο για να απεικονίσουν την πολυπλοκότητα του τουρκικού πολιτικού λαβύρινθου.
Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα σταθερό εδώ! Η πιο κατάλληλη μεταφορική έκφραση που έρχεται στο μυαλό είναι κινούμενη άμμος.

ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΟΥ ΤΡΑΒΑΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ΤΟΥΡΚΙΑ;
Υπάρχει πιθανότητα να μπορέσει, τελικά, να στρίψει ανατολικά;
Φυσικά υπάρχουν μεγάλες ελπίδες! Όντως τέτοιες ελπίδες θα μπορούσε,
εν μέρει τουλάχιστον, να δικαιολογηθούν. Αλλά είμαι επιφυλακτικός, και
δεν είμαι ακόμη έτοιμος να πανηγυρίσω.
Η Δύση έχει πλήρη επίγνωση ότι «χάνοντας την Τουρκία» θα ήταν ένα
ισχυρό πλήγμα για τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, διάβαζε: για τα
ολοκληρωτικά της ιμπεριαλιστικά σχέδια. Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι θα
άφηναν αυτή την τεράστια χώρα με μία από τις πιο στρατηγικές γεωγραφικές
θέσεις στη Γη, να φύγει εύκολα και ειρηνικά από τα πλοκάμια της.
Αν ο Πρόεδρος της Τουρκίας δεν ενδώσει στη Δύση, αν αποφασιστικά
βγάλει τη χώρα του έξω από το ΝΑΤΟ, αν κλείσει την αεροπορική βάση του
Ιντσιρλίκ (με τις περίπου 50 πυρηνικές κεφαλές της), και ειδικά αν στη
συνέχεια μοιραστεί τις τουρκικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις με τους
Ρώσους, η Δύση σίγουρα θα λειτουργήσει δυναμικά, ακόμα και βίαια. Τι θα
μπορούσε να είναι στο «μενού» αυτή τη στιγμή: μια απόπειρα δολοφονίας,
ένα άλλο στρατιωτικό πραξικόπημα ή κάποια αναταραχή προκλημένη από το
εξωτερικό; Δεν γνωρίζουμε, αλλά μπορούμε να μαντέψουμε: θα υπάρξει
τρομακτική αιματοχυσία!
Και τι θέση, με ποια πλευρά θα πάνε οι Τούρκοι διανοούμενοι: όλοι
αυτοί οι διάσημοι δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί; Συνήθως,
είναι πολύ γενναίοι (Ο Chomsky και εγώ τους αποκαλέσαμε, στο πρόσφατο
βιβλίο μας, «από τους πιο θαρραλέους της Γης»), αλλά ποιες όμως είναι οι
πραγματικές πολιτικές τους πεποιθήσεις; Μερικοί από αυτούς είναι καθαρά
σοσιαλιστές, ακόμη και μαρξιστές, αλλά σίγουρα δεν είναι όλοι. Πολλοί
είναι πραγματικά στραμμένοι προς τη Δύση: το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Νέα
Υόρκη και το Βερολίνο.
Ένας από τους Τούρκους εκδότες και φίλος μου, έχει πεθάνει, ο
διεθνούς φήμης Τούρκος φυσικός χημικός και μοριακός βιοφυσικός, ο Οκτάϊ
Σινάνογλου (που συχνά αποκαλείται και ως «ο Τούρκος Einstein»), ήταν
ένας από τους πιο ειλικρινείς επικριτές του Δυτικού ιμπεριαλισμού. Αλλά
και αυτός διετέλεσε, για πολλά χρόνια, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Yale,
και τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε κυρίως στην παραλιακή ιδιοκτησία
του στη Φλόριντα. Η αγάπη του για την Τουρκία ήταν, κατά την άποψή μου,
αγάπη πάρα πολύ «μεγάλης απόστασης», πάρα πολύ «πλατωνική».
Οι Τούρκοι διανοούμενοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν ούτε και στο
ποιους συγγραφείς να θαυμάζουν. Οι δύο πιο διάσημοι σύγχρονοι Τούρκοι
μυθιστοριογράφοι, ένας με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Ορχάν Παμούκ και
Ελίφ Σαφάκ, θεωρούνται από πολλούς ως δύο μέτριοι λόγιοι που
ξεπουλήθηκαν εντελώς στη Δύση, απεικονίζουν την Τουρκία όπως τους
υπέδειξαν τα αφεντικά τους, οι ξένοι εκδότες και το αναγνωστικό κοινό.
Πολλοί νέοι και μορφωμένοι Τούρκοι τον τελευταίο καιρό κατευθύνονται
προς τη Λατινική Αμερική, για να μάθουν για τις νέες επαναστατικές
τάσεις, τις εκεί κυβερνήσεις και τα κινήματα. Άλλοι ταξιδεύουν στην
Ασία. Για παράδειγμα, οι διανοούμενοι με έδρα την Κωνσταντινούπολη είναι
πολύ πιο κοσμοπολίτες από τους εκπληκτικά ευρω-κεντρικούς και
επαρχιώτες ομολόγους τους στην Αθήνα. Αλλά η ευρωπαϊκή κοσμικότητα και ο
φιλελευθερισμός εξακολουθούν να αποτελούν το κύριο σημείο αναφοράς,
ακόμα και ο στόχος για την πλειονότητα των αστών Τούρκων.
Μπορούν να είναι «ενάντια στο ΝΑΤΟ» και «ενάντια στην εξωτερική
πολιτική των ΗΠΑ», αλλά είναι συνήθως αβέβαιο για το τι πραγματικά
πρεσβεύουν.
Θα υποστηρίξουν την κυβέρνηση, εάν επρόκειτο να αποφασίσει να
κλωτσήσει έξω το ΝΑΤΟ και αντί αυτού να αγκαλιάσει τη Ρωσία και την
Κίνα; Θα ήθελαν να ενταχθεί η Τουρκία στους BRICS;
Ο κ. Ερντογάν είναι ένας έξυπνος, ρεαλιστής πολιτικός. Γνωρίζει καλά
τι σημαίνει διαπραγμάτευση και «διαπραγματευτικό ατού». Ξέρει τι αξίζει η
χώρα του – στη Δύση και τον ιμπεριαλισμό της και σε εκείνους που
αντιτίθενται!
Η δημοτικότητά του στο εσωτερικό της χώρας είναι στα ύψη, αγγίζοντας
σχεδόν το 70%. Έχει μια σαφή «ηθική εντολή» όταν επικρίνει τη Δύση είτε
για υποστήριξη (ή ακόμα και υποκίνηση) στο πρόσφατο πραξικόπημα, ή
τουλάχιστον που δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει την τουρκική
«νόμιμη κυβέρνηση» σε μια στιγμή μεγάλης κρίσης.
Και η Δύση παίρνει τώρα τις απειλές του στα σοβαρά, για πρώτη φορά!
Με βάση την εμπειρία του παρελθόντος, ο Ερντογάν μπορεί τώρα να
ξεκινήσει εξαιρετικά σκληρές διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, το
Βερολίνο και άλλες Δυτικές πρωτεύουσες. Η πρόσφατη «στροφή προς την
Ανατολή», θα μπορούσε απλώς να είναι μια εξαιρετικά αποτελεσματική
μπλόφα.
Τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Πούτιν το γνωρίζουν αυτό. Αυτός είναι ο λόγος
για τον οποίο οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πραγματικά δεν «ανησυχούν» για
τα πυρηνικά που είναι αποθηκευμένα στην Τουρκία. Αυτός είναι ο λόγος
για τον οποίο ο Πούτιν ήταν πολύ ευγενικός, κατά τη συνάντηση με τον
Ερντογάν στην Αγία Πετρούπολη! Ευγενικός, αλλά έως εκεί και τίποτα
παραπάνω.
Όλοι είναι σε αναμονή για την επόμενη κίνηση της Τουρκίας. Και ο κ.
Ερντογάν μπορεί να πάρει καιρό για να κάνει πράγματι μία κίνηση. Ο
χρόνος είναι με το μέρος του. Μπορεί τώρα να παίξει και με τα δύο
-ιμπεριαλιστικό και αντι-ιμπεριαλιστικό- στρατόπεδα, στρέφοντας το ένα
ενάντια στο άλλο. Οποιοδήποτε δουλέψει!
Η Ρωσία και η Κίνα (εκτός του ότι βρίσκονται στη σωστή πλευρά της
ιστορίας) μπορεί να προσφέρουν πολλά, πρακτικά πράγματα: το νέο δρόμο
του μεταξιού σε όλη τη διαδρομή από τον Ειρηνικό Ωκεανό στην
Κωνσταντινούπολη, ολοκληρωμένο με υψηλής ταχύτητας σιδηροδρομικό δίκτυο,
με IT υποδομές, με αγωγούς, καθώς και τη συνολική αναμόρφωση του τομέα
της προβληματικής τουρκικής ενέργειας, για να αναφέρω μόνο μερικά από τα
«καλούδια».
Η Τουρκία θα περιμένει η Δύση να προσφέρει περισσότερα, πολύ
περισσότερα, για να ισοσκελίσει και να υπερκεράσει την προσφορά της
Ανατολής.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι όλα αυτά δεν έχουν τίποτα να κάνουν με την
ιδεολογία, ή ακόμη και με το απλό «σωστό και λάθος», είναι απλώς ένας
ψυχρός μόνο ρεαλισμός και πρακτικοί υπολογισμοί.
Αλλά όπως έγραψα στην αρχή αυτού του άρθρου: εγώ ακόμα δεν αισθάνομαι
ότι μπορώ πραγματικά να καταλάβω την Τουρκία! Τώρα ακόμη και μερικοί
από τους Τούρκους συντρόφους μου που αλληλογραφούν μαζί μου, λένε ότι κι
αυτοί «δεν μπορούν να την καταλάβουν!»
Οτιδήποτε μπορεί να αλλάξει εκεί. Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάξουν. Ο
ρεαλιστής πατέρας της σύγχρονης Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ήταν
ένας πραγματικός εθνικιστής Τούρκος, αλλά επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό
από την «κοσμική Δύση». Επιπλέον, προκειμένου να κρατήσει το έθνος του
ισχυρό, ενωμένο και ανεξάρτητο, είχε να πολεμήσει τις Δυτικές δυνάμεις,
και να αποδεχθεί ένα μεγάλο ποσό της στρατιωτικής και οικονομικής
βοήθειας από τη Σοβιετική Ένωση.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας κρατάει πλέον το μέλλον της περιοχής και του
κόσμου στα χέρια του. Ο ίδιος το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Μπορεί να
γράψει ιστορία μόνο με μία μονοκονδυλιά.
Σε περίπτωση που πάρει μια καλή απόφαση, έχω φυλαγμένο ένα μπουκάλι
με καλή σαμπάνια στο ψυγείο μου. Είναι διατηρημένο σε καλή θερμοκρασία
και έτοιμο για άνοιγμα, ανά πάσα στιγμή. Ελπίζω;
Ελπίζω πραγματικά ότι σύντομα θα δοθεί μια ευκαιρία για να χτυπήσει ο φελλός της σαμπάνιας στο ταβάνι!

*Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΠΡΑΒΔΑ» στις
25/08/16. Ο αρθρογράφος Andre Vltchek είναι φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος,
κινηματογραφιστής και δημοσιογράφος, ειδικός επί θεμάτων έρευνας.
Κάλυψε πολέμους και συγκρούσεις σε δεκάδες χώρες. 
**Τη μετάφραση έκανε ο Αντώνης Πάσχος.

http://neoskosmos.com/news/el/node/56901