Η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει, σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο, να επανακτήσει μέρος της απωλεσθείσας επιρροής της στα Βαλκάνια, έπειτα από μία μακρά περίοδο αδράνειας – όπως τουλάχιστον τη χαρακτηρίζουν ανώτερες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών. Αυτός ήταν ο στόχος των δύο πρόσφατων επισκέψεων του Νίκου Κοτζιά σε Βουλγαρία, Αλβανία, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (πΓΔΜ), Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Σερβία και Κόσοβο. Ωστόσο, η επιδίωξη αυτή δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.Η Αθήνα έχει σειρά ανοιχτών θεμάτων στα Βαλκάνια (με τα Σκόπια και την Αλβανία), οι σχέσεις με το Βελιγράδι φαίνεται ότι δεν είναι σε αυτή τη φάση οι καλύτερες, λόγω Κοσόβου, η Τουρκία έχει πλέον διεισδύσει βαθιά στην περιοχή, ενώ η βαλκανική χερσόνησος έχει μπει στο στόχαστρο της Γερμανίας (και δευτερευόντως της Αυστρίας) που προσπαθεί να διαμορφώσει μία οικονομική σφαίρα επιρροής.

Σύμφωνα με υψηλόβαθμες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών, η Αθήνα πρέπει να επανεκκινήσει την προσπάθεια για τη διαμόρφωση μίας «βαλκανικής ενδοχώρας». Πρόκειται για μία στρατηγική που είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του 1990 και είχε κορυφωθεί με την «Ατζέντα της Θεσσαλονίκης», επί ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ το 2003, για την ευρωπαϊκή προοπτική των κρατών της περιοχής. Οι ίδιες πηγές εκτιμούν ότι «το νήμα αυτό πρέπει να το ξαναπιάσουμε», τόσο για οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους, αλλά επίσης για λόγους ισχύος.  

Η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ότι πρέπει να γίνουν άμεσα κινήσεις στο θέμα των Σκοπίων παρά την πολιτική αβεβαιότητα που επικρατεί και στη γειτονική χώρα. Υπενθυμίζεται ότι έπειτα από διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του αρμοδίου για την πολιτική γειτονίας και τη διεύρυνση Γιοχάνες Χαν, στα Σκόπια θα διεξαχθούν εκλογές τον Απρίλιο του 2016, αλλά προηγουμένως, τον Ιανουάριο του 2016, ο σημερινός Πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι θα πρέπει να παραιτηθεί.

Βασικός πυλώνας της ελληνικής προσέγγισης είναι η προώθηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) με τα Σκόπια. Ήδη, κατά την πρόσφατη επίσκεψη Κοτζιά στην πΓΔΜ συμφωνήθηκαν 11 ΜΟΕ, ενώ υπάρχουν στο τραπέζι και άλλα. Μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών έχει απευθύνει και πρόσκληση στον σκοπιανό ομόλογό του Νίκολα Πόποσκινα επισκεφθεί την Αθήνα τον Οκτώβριο ώστε να συζητήσουν τόσο επί των ΜΟΕ όσο και επί του ονοματολογικού. Παράλληλα, πηγές του υπουργείου Εξωτερικών ανέφεραν ότι η επίλυση των προβλημάτων με τα Σκόπια περνά και μέσα από τη συνεννόηση με τη Βουλγαρία. Σημείωναν δε ότι πρόσφατα μετέβη για αυτό το ζήτημα στη Σόφια ο έλληνας διαπραγματευτής για το Σκοπιανό, ο πρέσβης ε.τ  Αδαμάντιος Βασιλάκης.

Αν και δεν είναι ευρέως γνωστό, η Αθήνα εμφανίζεται ενοχλημένη από τη στάση του Βελιγραδίου τόσο σε ό,τι αφορά στην πρόσφατη επίσκεψη στο Κόσοβο όσο και σε σχέση με τη δραστηριότητά της έναντι της πΓΔΜ. Η σερβική κυβέρνηση εξέφρασε τη δυσφορία της για τις δηλώσεις του κ. Κοτζιά κατά την επίσκεψή του στην Πρίστινα στο θέμα της αναγνώρισης της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, την οποία ναι μεν δεν απέκλεισε αλλά συνέδεσε σαφώς την πραγματοποίησή της με τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα..

Ωστόσο, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Η άποψη της σερβικής πλευράς ότι η Αθήνα πιέζεται να αναγνωρίσει το Κόσοβο οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση σε έντονη διαμαρτυρία προς το Βελιγράδι και με διαβήματα. Η Αθήνα εκτιμά – και ορθώς – ότι τέτοιου είδους κατηγορίες εκ μέρους της Σερβίας δεν έχουν βάση, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει πρωτοστατήσει τόσο στην προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Σερβίας όσο και στο άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων πριν από την οριστική επίλυση του τελικού καθεστώτος του Κοσόβου. Παράλληλα, ελληνικοί διπλωματικοί κύκλοι σημείωναν ότι η σερβική κυβέρνηση προωθεί τουλάχιστον τέσσερις σημαντικές συμφωνίες με την Πρίστινα.

Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το «φλερτ» του Βελιγραδίου με τα Σκόπια. Δεν είναι μόνο παλαιότερα γεγονότα στο ζήτημα αυτό – όπως πχ η αναγνώριση της πΓΔΜ ως «Μακεδονία» χωρίς έστω ενημέρωση της Αθήνας – αλλά εσχάτως υπάρχουν κι άλλες εξελίξεις στο παρασκήνιο που προβληματίζουν την ελληνική πλευρά. Σε αυτό το σημείο δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το γεγονός ότι η αύξηση της τουρκικής επιρροής στα Βαλκάνια τα τελευταία χρόνια, κομμάτι της οποίας είναι και η τριμερής συνεννόηση Σερβίας – Τουρκίας – Βοσνίας, ίσως να έχει επηρεάσει τη στάση του Βελιγραδίου έναντι της πΓΔΜ.

Ίσως η δυσκολότερη εξίσωση στην ελληνική βαλκανική πολιτική να είναι οι σχέσεις με την Αλβανία. Τα θέματα είναι πολλά στη διμερή ατζέντα και κανένα δεν έχει εύκολη λύση. Το κορυφαίο εξ’ αυτών είναι το μέλλον της Συμφωνίας για τις Θαλάσσιες Ζώνες του 2009, που λόγω του αλβανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου έχει «παγώσει». Προς το παρόν, αυτό που αποφασίστηκε στην πρόσφατη επίσκεψη Κοτζιά στα Τίρανα, είναι να δημιουργηθεί μία «ομάδα προβληματισμού» (reflection group) που θα συζητήσει επί τεχνικών πτυχών της συμφωνίας.   

Η Αθήνα θα ήθελε να υπάρξει ένα Σύμφωνο Φιλίας, με το οποίο θα δινόταν και μία οριστική λύση στο ζήτημα του εμπολέμου που επιμένει να θέτει η Αλβανία. Σε άλλα ζητήματα, όπως πχ τα στρατιωτικά κοιμητήρια, υπάρχει κινητικότητα προς μία πιο θετική κατεύθυνση, όπως λένε πηγές του υπουργείου Εξωτερικών. Σε σχέση τέλος με την ελληνική μειονότητα, την Αθήνα απασχολεί μεταξύ άλλων η τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση με την αλλαγή των ορίων των δήμων.

ΒΗΜΑ