Αναζητώντας τον καλύτερο αλλά και από δικής μου πλευράς πιο διαφανή
τρόπο παρουσίασης του τελευταίου μιας σειράς εξαιρετικών βιβλίων του
πρύτανη της διερευνητικής δημοσιογραφίας στον ελληνικό χώρο, Μιχάλη
Ιγνατίου, θυμήθηκα μια επιστολή διαμαρτυρίας ενός αναγνώστη σε ένα
αμερικανικό περιοδικό.

Ο αναγνώστης είχε προφανώς “μπουχτίσει” διαβάζοντας κάποιο κείμενο
στο οποίο ο συντάκτης εγκωμίαζε συνεχώς τον κ.Τάδε. Έγραφε ο συντάκτης,
“…όπως αποκάλυψε ο κ. Τάδε”…..”όπως υποστηρίζει ο κ. Τάδε”…. “όπως μας
πληροφορεί ο κ. Τάδε”, κλπ.

“Μα ποιός είναι τελικά αυτός ο κ. Τάδε”, έγραφε ο αγανακτισμένος 
αναγνώστης, “…έλεος πια με τον κ.Τάδε”. Ακριβώς κάτω από την επιστολή
ακολουθούσε η λακωνική και ταυτόχρονα αφοπλιστική απάντηση του συντάκτη:
“Ο κ. Τάδε είναι φίλος μου”.

Ο Μιχάλης Ιγνατίου είναι φίλος μου -προσωπικός, οικογενειακός και επαγγελματικός για πάνω από τρείς δεκαετίες. Έχουμε κοινά ερευνητικά ενθιαφέροντα, έχουμε συνεργαστεί παντιοτρόπως ερευνητικά και συγγραφικά. Και έχουμε βρεθεί μαζί στα δικαστήρια υπερασπιζόμενοι με επιτυχία το έργο μας, τους συνεργάτες μας, αυτούς που μας εμπιστεύτηκαν και πάνω από όλα την αξιοπρέπειά μας. Αυτά για σκοπούς διαφάνειας και για να γνωρίζει ο αναγνώστης.

Εδώ θα παρουσιάσω επιλεκτικά το τελευταίο συγγραφικό πόνημα του Μιχάλη Ιγνατίου, “Τρόϊκα: ο Δρόμος προς την Καταστροφή”, με τον επεξηγηματικό υπότιτλο: “Η ‘διάσωση’ της Ελλάδας μέσα από τα έγγραφα του ΔΝΤ, των Αμερικανών και της Κομισιόν και οι τραγικές ευθύνες των Ελλήνων πολιτικών”. Το βιβλίο παρουσιάσθηκε στην Αθήνα στις 15/6/15 στο κτήριο της Παλαιάς Βουλής μπροστά σε ένα υπερπλήρες ακροατήριο. Στις 17/6/15 παρουσιάσθηκε και στη Θεσσαλονίκη.

Το βιβλίο είναι ογκώδες (543 σελ.) και συναρπάζει αυτούς που “έζησαν” τα γεγονότα-δημοσιογράφους, πολιτικούς και μελετητές. Από την άλλη εξοργίζει, ενοχλεί, τρομάζει, αποδομεί αλλά και γελειοποιεί, πάρα πολλούς ξιπασμένους ηγετίσκους, χαρτογιακάδες της εξουσίας, και τους λογής-λογής “ξερόλες”, που συναποτελούν την καθεστωτική αλλά και πνευματική νομενκλατούρα της μεταπολίτευσης στην Ελλάδα.

Γιά το μέσο αναγνώστη που θα το διαβάσει, ο όγκος του βιβλίου, η λεπτομερέστατη εξιστόρηση και η παρουσίαση δεκάδων εγγράφων, ορισμένα εκ των οποίων, όπως αυτά του ΔΝΤ, δεν θα έβλεπαν ποτέ το φώς της δημοσιότητας λόγω των κανονισμών του Ταμείου, ίσως να τον κουράσει. Σίγουρα δεν είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί σε ένα “κάτσιμο”, που λένε. Όμως ο αναγνώστης του θα αμειφθεί ποικιλοτρόπως. Θα διαπιστώσει από “πρώτο χέρι” πως παίζεται παρασκηνιακά το παιγνίδι της εξουσίας, πως κυνικά ασκείται η ισχύς, κρατική ή προσωπική, πως χειραγωγούνται και ποδηγετούνται σχεδόν τα πάντα στο όνομα του κρατικού συμφέροντος, της ιδιοτέλειας αλλά και στο όνομα της ενίσχυσης και διατήρησης της “εικόνας”-του “ίμετζτε”- του ηγέτη και ας πέσει η χώρα στα βράχια .

Στη δε περίπτωση του ενός από τους πρωταγωνιστές, της Κομισιόν, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει από τα πράγματα που καταγράφονται στο βιβλίο, πως καταστρατηγούνται, πως καταπατούνται και εν τέλει πως γελοιοποιούνται οι αρχές της αλληλεγγύης, της διαφάνειας και της δημοκρατικής ευθυνοδοσίας από ένα ιερατείο το οποίο, επικουρούμενο από μια αυτιστική γραφειοκρατία, λογοδοτεί σε εξωθεσμικά της ΕΕ κέντρα. Ή, όπως θα έγραφε και ο Μάρξ, ένα ιερατείο που λειτουργεί “ως ατζέντης του διεθνούς κεφαλαίου”. Στην περίπτωσή του, το ιερατείο αυτό λειτουργεί ως ατζέντης των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Είναι αυτές που στοιχημάτισαν στην ελεύθερη αγορά δανείζοντας την Ελλάδα, έχασαν το στοίχημά τους λόγω πλεονεξίας και επαγγελματικής ανεπάρκειας, αλλά που όμως αρνήθηκαν να πληρώσουν για την ανικανότητά τους αυτή και “κατάφεραν”, μέσω του ιερατείου, να μεταφέρουν τις απώλειές τους στους φορολογούμενους. Έτσι πάντοτε λειτουργεί για αυτούς το “αόρατο χέρι” της αγοράς! Και όλα αυτά με το εκλογικευμένο σκεπτικό του ιερατείου, πως έτσι οδηγούμαστε στη λεγόμενη “Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση” ή, αλλοιώς, στην “εμβάθυνση”, τάχατες, του ευρωπαϊκού δημοκρατικού και πλουραλιστικού οικοδομήματος!

Κατ´ αρχή πρέπει να αναγνωριστεί πως η συγγραφή του βιβλίου αποτελεί Ηράκλειο άθλο. Ο συγγραφέας μίλησε και ή πήρε συνετεύξεις από 139 άτομα που αναμείχθηκαν στην κρίση και από τις δυό πλευρές του Ατλαντικού. Πολλοί του μίλησαν επώνυμα, άλλοι ανώνυμα και άλλοι “οφ δε ρέκορντ”, που λένε. Κατά δημόσια δήλωση του συγγραφέα όλες οι συνετεύξεις έχουν ανοιχτά μαγνητοφωνηθεί ή έχουν καταγραφεί από τον ίδιο. Οι άλλες πρωτογενείς πηγές αποτελούνται από αμερικανικά έγραφα, κυρίως τις απόρρητες ενημερωτικές εκθέσεις του αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα (Ντάνιελ Σπέρκχαρντ), προς Ουάσιγκτον για τα τεκταινόμενα (που είναι ένας πραγματικός θησαυρός), και τις απόρρητες εκθέσεις του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Όπως προανάφερα στην περίπτωση του ΔΝΤ, οι εσωτερικές εκθέσεις του δεν δημοσιοποιούνται. Ως προς τα αμερικάνικα έγγραφα, αυτά εξασφαλίστηκαν με νόμιμες διαδικασίες από τον εξ´ Αναφωτίας Κύπρου ορμώμενο δημοσιογράφο. Τα λιγώτερα έγραφα της Κομισιόν εξασφαλίστηκαν από προσωπικές επαφές.

Ο Μιχάλης Ιγνατίου ποτέ δεν γράφει χωρίς να τεκμηριώνει είτε μέσω διασταύρωσης των πληροφοριών ή με τη χρήση τεκμηρίων, που είναι συνήθως έγραφα, αποχαρακτηρισμένα ή μη. Και αυτό επειδή έχει επίγνωση της σημασίας του έργου που επιτελεί και επειδή δεν θέλει να επιτρέψει σε κανένα “να πιάσει το πόδι του”. Και αυτό μαζί με την τιμή του (“δεν έχω πάρει ποτέ λεφτά από κανένα π…” έγραψε σε κυπριακή εφημεριδα σε μιά αντιπαράθεσή του με κάποιον επώνυμο) είναι τα όπλα του.

Το βιβλίο καλύπτει τη δεκαετία 2000-2010 επιχειρώντας να προσφέρει μια συνολική εικόνα των γεγονότων που οδήγησαν την Ελλάδα στην υπαγωγή στο μηχανισμό στήριξης και την περιβόητη “Τρόϊκα”( Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωγκρούπ, ΔΝΤ) στις 9 Μαΐου 2010, όταν το ΔΝΤ, που ήταν ο κρίσιμος παίχτης, ενέκρινε ομόφωνα πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ελλάδας. Όμως η επισταμένη έρευνα περιορίζεται στα τρία τελευταία χρόνια, αναζητώντας τα αίτια και τους πρωταγωνιστές που οδήγησαν την χώρα σε ένα καταστροφικό φαύλο κύκλο. Στον “πρώτο κύκλο της κόλασης”, όπως θα έλεγε ο Αλεξάντερ Σολτζενίτζιν, που άρχισε στις 9 Μαΐου…

Απλοποιώντας το σύνθετο ζήτημα της υπαγωγής στο μηχανισμό που αναπτύσσεται στο βιβλίο, η θέση του συγγραφέα είναι η εξής: λόγω της συλλογικής ανεπάρκειας, ανικανότητας, ανευθυνότητας αλλά και της συστημικής (και ατομικής) διαφθοράς, η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία. Έπρεπε συνεπώς να υπαχθεί σε ένα μηχανισμό στήριξης. Το “λαχείο” έπεσε, συγκυριακά, στον Παπαντρέου. Ήταν δηλαδή από μια σκοπιά, άτυχος. Όμως του προσφέρθηκε η ευκαιρία να εφαρμόσει ένα σχετικά “ήπιο” πρόγραμμα προσαρμογής εντός της ΕΕ, χωρίς δηλαδή τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Αυτό του προσφέρθηκε παρασκηνιακά και ανεπίσημα από την ΕΕ το Φθινόπωρο του 2009. Ο Παπαντρέου αγνόησε εντελώς την προσφορά αυτή διότι ο ίδιος είχε ανοίξει ένα παρασκηνιακό κανάλι με τον διευθυντή του ΔΝΤ, τον γνωστό Ντομινίκ Στρος-Καν, για την εμπλοκή του Ταμείου στο πρόγραμμα, κάτι που θεσμικά η ΕΕ δεν ήθελε για πολλούς και σύνθετους λόγους. Ο πιο απλός ήταν η μή συμμετοχή τρίτων και δη του ΔΝΤ, στα “οικογενειακά” της ΕΕ. ´Ηταν προφανές πως η στρατηγική του Παπαντρέου εμπεριείχε και το στοιχείο του εκβιασμού της ΕΕ ( το περιβόητο πιστόλι στο τραπέζι) για καλύτερους όρους, ώστε η Ελλάδα να μη ζητήσει την εμπλοκή του ΔΝΤ.

Όμως ακόμη και στην περίπτωση εμπλοκής του ΔΝΤ, που τελικά ανακοινώθηκε με το απρόσμενο διάγγελμα Παπαντρέου από το Καστελλόριζο (23/4/10), η θέση του Ταμείου ήταν πως θα έπρεπε πρώτα να γίνει ριζική αναδιάρθρωση του χρέους, αλλοιώς η όλη προσπάθεια δεν θα ήταν βιώσιμη . Επιπλέον το Ταμείο, βάση των κανονισμών του, δεν μπορούσε να εμπλακεί σε μια μή “βιώσιμη” διάσωση. Όμως η κυβέρνηση Παπανδρέου αρνήθηκε πεισματικά να ζητήσει κάτι τέτοιο παρά την έντονη επιμονή του Στρος-Κάν. Και όπως αποκαλύπτει ο Ιγνατίου, αυτό το έκανε κατόπιν άλλων παρασκηνιακών συνεννοήσεων με Ευρωπαίους ηγέτες που, όπως αποδείχθηκε, η μόνιμη τους έννοια ήταν η έκθεση των τραπεζών τους στο ελληνικό χρέος. Ήθελαν χρόνο για να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα, κάτι που ο Παπαντρέου τους έδωσε χωρίς όμως να εισπράξει κανένα ορατό για την χώρα αντάλλαγμα.

Τελικά η εμπλοκή του Ταμείου, που έγινε με παράβαση των δικών του θεσμικών κανονισμών , όχι όμως και της γνωστής και χωρίς εξαιρέσεις δικής του καθιερωμένης “συνταγής” διάσωσης, δημιούργησε τον καταστροφικό φαύλο κύκλο: η Ελλάδα να έχει μετατραπεί σε μια “αποικία χρέους” και οι Έλληνες σε σύγχρονους είλωτες.

Εδώ εντοπίζεται και η αμβισβήτηση του έργου του Ιγνατίου. Ο Παπαντρέου αρνείται όλα όσα του καταλογίζονται, κατηγορεί τον Ιγνατίου πως προστατεύει τις “εγκληματικές πολιτικές” του Κ. Καραμανλή και, χωρίς να τον αναφέρει ονομαστικά, μιλά για “ψεύτες” και για “συκοφάντες”. Ανάλογες είναι και δηλώσεις συνεργατών του. Στην ιστοσελίδα του Ιγνατίου, (migratiou.com), υπάρχουν οι τοποθετήσεις του Παπαντρέου και η απάντηση Ιγνατίου, που έγιναν με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου.

Ο Μιχαλης Ιγνάτιου γράφει στο βιβλίο πως ο Γιώργος Παπαντρέου αρνήθηκε επανειλλημένα να τον συνάντησει ή να απαντήσει στα ερωτήματά του. Το ίδιο ισχύει και για το άμεσο του περιβάλλον. Όχι όμως και για σημαντικούς υπουργούς του όπως είναι, για παράδειγμα, ο Γιώργος Παπακωνστατίνου που υπερασπίσθηκε την πολιτική Παπαντρέου και που στο βιβλίο, παραδόξως, εμφανίζεται με θετικό πρόσημο.

Είναι όμως άδικη η κατηγορία πως ο δημοσιογράφος “εξαγνίζει” τον Καραμανλή και την κυβέρνησή του. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Τους Καραμανλή, Σημίτη και τους υπερφίαλους υπουργούς τους, “εκσυχγρονιστές” και μη, που ποτέ δεν τολμούσαν να διαφωνήσουν και πάντοτε γελούσαν με τα ξενέρωτα αστεία του προϊσταμένου τους, ο Ιγνατίου δεν τους χαρίζεται. Αναδεικνύει την ανεπάρκεια, ανευθυνότητα, ψευδολογία, αλαζονεία, ύβρι, λαϊκισμό και την μακαριότητά τους ακόμη και όταν τα πράγματα τους κτυπούσαν κατακέφαλα. Με αυτό δυστυχώς το πολιτικό αλλά και επαγγελματικό προσωπικό (πολλοί, μέχρι και πρωθυπουργοί, υπήρξαν και συνεχίζουν να είναι και υψηλόμισθοι διπλοθεσίτες στο δημόσιο) πορεύτηκε η Ελλάδα την δεκαετία που εξιστορεί και αναλύει ο Μιχάλης Ιγνατίου. Μια χαμένη δεκαετία στην διάρκεια της οποίας πολλά μπορούσαν να γίνουν και τίποτα δεν έγινε ή, μάλλον, που έγιναν πολλά και ανάποδα και με οδηγό, σε πάρα πολλές και τρανταχτές περιπτώσεις, την ιδιωτεία και τον πλουτισμό.

Agora Dialogue – Μάριος Ευρυβιάδης