Οι διαμαρτυρίες και οι αντιδράσεις για τη μετανάστευση και την ελεύθερη διακίνηση προκαλούν αναταράξεις στην ΕΕ και υπονομεύουν τις αρχές της

Εργάτες κατασκευάζουν φράχτη για να εμποδίζουν μετανάστες να εισέρχονται στο λιμάνι του Καλέ

Οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης δέχονται ισχυρή πίεση αυτόν τον καιρό. Πρέπει να ασχοληθούν με τη μετανάστευση από χώρες της ΕΕ λιγότερο αναπτυγμένες και να βολέψουν εκείνους που καταφθάνουν από τη Μεσόγειο και ζητούν άσυλο. Ταυτόχρονα βρίσκονται αντιμέτωπες με την εμφάνιση αντι-μεταναστευτικών κομμάτων (από το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας ως το Κόμμα της Ανεξαρτησίας στη Βρετανία) και πρέπει να αμυνθούν στις τρομοκρατικές επιθέσεις ατόμων που εκγυμνάστηκαν στη Μέση  Ανατολή. Πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες πρέπει να χειριστούν αυτά τα προβλήματα παράλληλα με τις καθηλωμένες οικονομίες τους και την παρατεταμένη ανεργία. Ο συνδυασμός οικονομικού χάους και αντίστασης στη μετανάστευση υπονομεύει σοβαρά την ουσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις αμφισβητούν τη Συμφωνία Σένγκεν, η οποία καταργεί τους ελέγχους στα σύνορα των κρατών-μελών της ΕΕ. Πρόσφατα ξέσπασε έντονη συζήτηση όταν η τοπική κυβέρνηση του γερμανικού κρατιδίου της Βαυαρίας κατηγόρησε την ιταλική κυβέρνηση ότι επιτρέπει σε αυτούς που ζητούν άσυλο – οι οποίοι, σύμφωνα με τις διατάξεις της ΕΕ, πρέπει να παραμένουν στην Ιταλία – να εγκαταλείψουν τη χώρα και να ζητήσουν άσυλο κάπου αλλού στην ΕΕ. Η Ρώμη ζήτησε περισσότερη αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της ΕΕ σε ό,τι αφορά την υποδοχή των προσφύγων. Κατά την άποψη της Βαυαρίας η Συμφωνία Σένγκεν πρέπει να ανασταλεί. Κατά την άποψη της Ιταλίας η ΕΕ  δεν μπορεί να υποχρεώσει τις παράκτιες χώρες να έχουν μόνο εκείνες την  ευθύνη της εγκατάστασης εκείνων που ζητούν άσυλο.

Η Συμφωνία Σένγκεν δέχεται κριτική και από ομάδες οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι ανεπαρκείς εσωτερικοί έλεγχοι κάνουν πιο εύκολη στους τρομοκράτες τη διακίνηση μέσα στην ΕΕ ευθύς μόλις περάσουν τα σύνορά της. Μάλιστα μερικές χώρες έχουν κατηγορηθεί ότι εφαρμόζουν ηπιότερους συνοριακούς ελέγχους σε σχέση με άλλες χώρες. Τελευταία, μέλη της ΕΕ συζήτησαν τρόπους για τη βελτίωση της ενημέρωσης μεταξύ των χωρών της, αλλά ανεξάρτητα από μια καλύτερη συνεργασία  σε αυτόν τον τομέα είναι αδύνατον να παρακολουθείς κάθε μία πιθανή απειλή.

Αλλά και εκτός Συμφωνίας Σένγκεν η αρχή της ελευθερίας διακίνησης των ανθρώπων – ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες της ΕΕ – είναι υπό αμφισβήτηση. Εν μέρει λόγω της πίεσης του Κόμματος της Ανεξαρτησίας στη Βρετανία και εν μέρει λόγω της ιδεολογίας της, η βρετανική κυβέρνηση φλέρταρε με την ιδέα της εισαγωγής «έκτακτων φρένων» στη μετανάστευση στην ΕΕ. Η Γερμανία έσπευσε να απορρίψει την ιδέα και τελικά το Λονδίνο την εγκατέλειψε. Αλλά το γεγονός ότι μια μετριοπαθής κυβέρνηση μιας χώρας στο κέντρο της ΕΕ  κάνει τέτοιες προτάσεις δείχνει ότι η συζήτηση για τη μετανάστευση στην  ΕΕ έχει επεκταθεί, δεν περιορίζεται πλέον στις ιδεολογικές πτυχές του πολιτικού χώρου.

Υστερα από δεκαετίες μεταπολεμικής καταπίεσης του εθνικισμού οι Ευρωπαίοι άρχισαν και πάλι να συζητούν για την εθνική τους ταυτότητα. Οι Γάλλοι προσπάθησαν να ξεκινήσουν μια τέτοια συζήτηση το 2009, όταν ο τότε πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί εγκαινίασε δημόσια συζήτηση για το «τι σημαίνει να είσαι Γάλλος» – ένα πείραμα το οποίο σύντομα εκφυλίστηκε σε συζήτηση για τον ρόλο των μουσουλμάνων στη χώρα. Οι διαμαρτυρίες Pegida οδήγησαν σε παρόμοιες συζητήσεις στη Γερμανία, μια χώρα η οποία για λόγους ιστορικούς νιώθει πολύ άσχημα με αυτό το θέμα, θεωρεί όμως γενεαλογική αλλαγή το να σπάζεις παλιά ταμπού. Διαδηλώσεις που εμπνέονται από την Pegida θα γίνουν τον Φεβρουάριο στην Αυστρία με πιθανότητα να έχουμε και εδώ αντιδράσεις. Τέτοιες συζητήσεις δεν πρόκειται να σταματήσουν στην Ευρώπη και θα αναγκάσουν τους Ευρωπαίους να χειριστούν δύσκολα ζητήματα τα οποία έμεναν εν υπνώσει επί δεκαετίες.    

                                                                   

Στην καρδιά αυτού του προβλήματος βρίσκεται η αυξανόμενη αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση ως ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών και, το σπουδαιότερο, ανθρώπων. Από τον ιταλό υποδηματοποιό ο οποίος δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις φθηνές κινεζικές εισαγωγές  ως τον βρετανό εργάτη βιομηχανίας ο οποίος πιστεύει ότι οι πολωνοί μετανάστες απειλούν τη δουλειά του,  πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί απειλή για τον τρόπο ζωής τους. Το γεγονός ότι η ΕΕ οικοδομήθηκε πάνω σε πολλές αρχές της παγκοσμιοποίησης εξηγεί γιατί η ΕΕ κατατεμαχίζεται όλο και περισσότερο και γιατί η υπόσχεση για «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» προφανώς ουδέποτε θα πραγματοποιηθεί.

Αρθρο του Δελτίου του Stratfor Global Intelligence (USA) με άδεια δημοσίευσης στο «Βήμα».