Τα “Δεκεμβριανά”: Πτυχές.
με ανταλλάγματα, αρχικά τη Ρουμανία και αργότερα την Πολωνία), στο
όνομα δε μιάς κίβδηλης “εθνικής ενότητας”, από τον Αύγουστο του 1944 το
ΚΚΕ εγκαταλείπει την πολιτική της αδιαλλαξίας και δέχεται να συμμετάσχει
στην ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα δε υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, ένα
κατ’εξοχήν ανεπιθύμητο γι’αυτό πρόσωπο. Σκοπός του πλέον είναι, να την
υπονομεύσει “εκ των έσω”. Λίγους μήνες αργότερα όμως, βρίσκεται
υποχρεωμένο να προχωρήσει στη διάλυση του ΕΛΑΣ (ουσιαστικά, του
“ιδιωτικού του Στρατού”)[i] και της Εθνικής Πολιτοφυλακής (ουσιαστικά, της ιδιωτικής του Αστυνομίας), όπως έχει ήδη δεσμευθεί.
Τούτο, φυσικά, θα σήμαινε την απώλεια τού de facto ελέγχου
που ασκούσε μέχρι τότε στο μείζον τμήμα του ελληνικού χώρου. Αυτός ο
δυνάμει κίνδυνος για τις επιδιώξεις του, συνάμα δε και ο φόβος για την
ίδια τη ζωή ή την προσωπική ελευθερία των μελών της ηγεσίας του και
πολλών στελεχών του -ιδίως λόγω των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει στη
διάρκεια της Κατοχής- το ωθεί στο εσπευσμένο και άκαιρο εγχείρημα της
επανάστασης, με τη λενινιστική-σταλινική έννοια του όρου. Αυτό, βεβαίως,
δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνδρες του ΕΛΑΣ που πολέμησαν στην Αθήνα ήταν
κομμουνιστές, όπως δεν ήταν κομμουνιστές όλα τα μέλη του ΕΑΜ -άνδρες και
γυναίκες- που τους συνέδραμαν. Το ζήτημα όμως, χρειάζεται εκτεταμένη
ανάλυση…
από τα έγγραφα που κατασχέθηκαν στα γραφεία του ΕΑΜ, στην οδό Κοραή 4,
δίνει μία εικόνα του τί πρόκειται να ακολουθήσει. Εδώ, ένα απόσπασμα:
τον έλεγχό μας, τουλάχιστον τα 8/10 της πόλης, από την πρώτη στιγμή.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους Άγγλους.
μέλη του ΕΛΑΣ Καισαριανής |
3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 5 Ιανουαρίου του 1945, η περιληπτική
παράθεσή τους θα ήταν ανεπαρκής αλλά και περριτή. Έτσι, ακολουθούν
μερικές άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές των γεγονότων:
εντυπωσιάζει, είναι ο τεράστιος αριθμός των χειροβομβίδων και των πάσης
φύσεως εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται από τον ΕΛΑΣ στην Αθήνα, ενώ
υπάρχουν άλλες, ακόμα μεγαλύτερες ποσότητές τους, αποθηκευμένες στην
πρωτεύουσα, και στον Πειραιά. Ανάμεσά τους, οι περίφημες βρετανικές
“χελώνες” (limpets), δηλαδή ωρολογιακές
βόμβες, προορισμένες για την ανατίναξη πλοίων του εχθρού. Οι “χελώνες”
διαθέτουν τρία διάκενα, διαφορετικού μεγέθους το καθένα, και η ποσότητα
του υγρού που τοποθετείται σ’αυτά, ορίζει τον χρόνο της έκρηξης. Μεταξύ
άλλων, έτσι ανατινάχθηκε η έπαυλις Θων, στη γωνία των λεωφόρων
Αλεξάνδρας και Κηφησίας, αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ερνέστου
Τσίλλερ.[iii]
Υπάρχουν εξ άλλου, δεκάδες νεοκλασικών πολυκατοικιών και μονοκατοικιών
που ανατινάζονται με άλλα εκρηκτικά (μείγμα δυναμίτιδας και
νιτρογλυκερίνης), προκειμένου να δημιουργηθούν οδοφράγματα του ΕΛΑΣ.
Ανάμεσά τους, η οικία του στρατηγού Αλέξανδρου Μαζαράκη, στον αριθμό 1
της οδού Μάρκου Μουσούρου, και το σπίτι του Γρηγορίου Ξενοπούλου, στην
οδό Ευριπίδου, που είχε ως συνέπεια την καταστροφή ολόκληρου του
πολύτιμου λογοτεχνικού του αρχείου. Υπάρχουν, τέλος, οι νάρκες,
διάσπαρτες σε όλους τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Αυτές οι
νάρκες, πραγματικά περιείχαν τόσο μεγάλη ποσότητα εκρηκτικής ύλης, ώστε
το πρόβλημα της αντικατάστασης των αναρτήσεων των τανκς, σταδιακά
γινόταν οξύ. Έτσι τις περιγράφει η βρετανική 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία.[iv]
πίνακας του συνολικού αριθμού του οπλισμού του ΕΛΑΣ, που κατασχέθηκε ή
καταστράφηκε από τις βρετανικές δυνάμεις, εκτός από εκείνον που είχε
ήδη καταστραφεί από την R.A.F[v]:
————————————————————————————————————————–
“Β” του Δελτίου Πληροφοριών 6,
Διοίκησης Αθηνών.
εχθρού, που κατασχέθηκε ή καταστράφηκε,
από τις 3 Δεκεμβρίου του 1944 έως τις 15 Ιανουαρίου του 1945.
απώλειές του σε οπλισμό, που οφείλονται στη R.A.F.).
κιβώτια ναρκών, με τη μορφή καβαλίνας)*
6 Μ/C (;)
20 χιλ.
γύροι βλημάτων 3.7εκ.
τόνοι ποικίλων πυρομαχικών και
χειροβομβίδων
δημιούργημα της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας “A” Force, στο Κάιρο. Είχαν την δυνατότητα να καταστρέψουν τα λάστιχα φορτηγών αυτοκινήτων του εχθρού
και χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στην Ελλάδα, εναντίον γερμανικών
αυτοκινητοπομπών.
Λίγοι έχουν ασχοληθεί με τις δραστηριότητες της R.A.F.,[vi] τις ημέρες εκείνες, σε ρόλο, είτε υποστηρικτικό των βρετανο-ελληνικών χερσαίων δυνάμεων, είτε αυτοτελή. Οι τύποι των μαχητικών
αεροσκαφών που χρησιμοποιούνται είναι, κυρίως, δύο: Τα καταδιωκτικά Spitfires και τα βομβαρδιστικά Beaufighters (“Beaus“)
που έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύουν ρουκέτες. Τα πρώτα, πετούν σε
χαμηλό ύψος, ακόμα και πάνω από το κέντρο της Αθήνας, με σκοπό να
πλήξουν επιλεγμένους στόχους, όπως πολυβολεία, οδοφράγματα του ΕΛΑΣ κ.α.
Αυτοτελή τους στόχο, αποτελούν τα πάσης φύσεως τροχοφόρα, με σκοπό την
παρεμπόδιση των μετακινήσεων μαχητών του ΕΛΑΣ, την μεταφοράς οπλισμού,
εκρηκτικών κ.λπ. Τελικός απολογισμός, η καταστροφή 455 αυτοκινήτων, 4
μονάδων πυροβολικού και 6 ατμομηχανών.[vii] Η αυτοτελής, εξ άλλου, αποστολή των Beaufighters
είναι πιο δύσκολη: Οφείλουν να πλήξουν με ρουκέτες, εργοστάσια, σχολεία
και άλλα κτήρια που χρησιμοποιούνται ως αποθήκες οπλισμού και τροφίμων
του ΕΛΑΣ, ή ως χώροι στρατωνισμού των δυνάμεών του, τούτο δε χωρίς να
τεθούν σε κίνδυνο οι γύρω τους οικισμοί. Οι στόχοι φθάνουν, τελικά, τους
34, με πρωτεύοντα ανάμεσά τους, το Κρατικό Καπνεργοστάσιο στην οδό
Λένορμαν, που σήμερα στεγάζει τμήμα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.[viii]
μία επανάσταση, επίσης, συλλαμβάνεται πλήθος αμάχων και από αυτούς, η
μεν πλειοψηφία δολοφονείται, ενώ ένας αριθμός τους τίθεται υπό καθεστώς
ομηρίας, για λόγους εκβιασμού της νόμιμης κυβέρνησης. Στα “δεκεμβριανά”,
πρωταγωνιστές των πράξεων αυτών είναι η Εθνική Πολιτοφυλακή και η ΟΠΛΑ.
τμήμα της Ο.Π.Λ.Α. παρελαύνει |
απόφαση της Β’ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1942 ή
τον Ιανουάριο του 1943. Αποστολή της, η προστασία στελεχών του κόμματος
κατά τις μετακινήσεις τους, η άσκηση ανακριτικών καθηκόντων και η
κατασκοπεία. Ως προς το τελευταίο της αυτό καθήκον, η ΟΠΛΑ είναι
ιδιαίτερα πετυχημένη. Διαθέτει δεκάδες πρακτόρων σε όλες τις κρατικές
υπηρεσίες, ακόμα και στις στρατιωτικές υπηρεσίες του εχθρού. Ανάμεσά
τους και η πλειοψηφία των θυρωρών στις πολυκατοικίες της Αθήνας, που την
ενημερώνουν για τα πολιτικά φρονήματα των ενοίκων τους, την οικονομική
τους κατάσταση κ.λπ. Οι μαζικές δολοφονίες πολιτών στις συνοικίες της
Αθήνας αρχίζουν τον Οκτώβριο του 1943, όταν ένα παραπλανημένο ΚΚΕ
πιστεύει ότι επίκειται συμμαχική απόβαση στην Ελλάδα, αποχώρηση των
Γερμανών και σύντομη απελευθέρωση της πρωτεύουσας. Σκοπός τους, η
τρομοκράτηση των πολιτών, ώστε οι βρετανικές δυνάμεις που θα φθάσουν
στην Αθήνα να βρεθούν ψυχικά αποκομμένες από τον λαό της. Έκτοτε η ΟΠΛΑ
εξελίσσεται ουσιαστικά σε τρομοκρατική-εγκληματική οργάνωση.
(Ε.Π.) ιδρύεται με την 24/10.4.1944 Πράξη της ΠΕΕΑ, της λεγόμενης
“κυβέρνησης του βουνού”, με σκοπό να αντικαταστήσει την Αστυνομία και
την Χωροφυλακή. Αποστολή της είναι η περιφρούρηση των ατομικών δικαιωμάτων και της ασφάλειας των πολιτών, χωρίς διακρίσεις.
Σταδιακά όμως, η Ε.Π. μετατρέπεται σε ιδιωτική Αστυνομία του ΚΚΕ. Για
τον σκοπό αυτό, καταβάλλεται προσπάθεια να ενταχθούν σ’αυτήν όσο το
δυνατόν περισσότεροι κομμουνιστές, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1944 η Ε.Π.
εμπλουτίζεται με 8 στελέχη και 38 καθοδηγητές-εκτελεστές της ΟΠΛΑ.
πολιτών από την Ε.Π. αρχίζουν στις 5 ή 6 Δεκεμβρίου του 1944, και
συνεχίζονται μέχρι το τέλος του μήνα. Γίνονται βάσει καταλόγων που είχαν
ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 1944 και τα υποψήφια θύματα ανήκουν σε όλα
τα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα (ανάμεσά τους και 50, περίπου,
αρχειομαρξιστές ή τροτσκιστές) με εξαίρεση -για εύκολα αντιληπτούς
λόγους- τους βιομηχάνους και τους μεγαλοεπιχειρηματίες. Σε αντίθεση
όμως, με τους
Γερμανούς πού για τα αντίποινά τους, είχαν εφαρμόσει την αρχή της συλλογικής ευθύνης, το ΚΚΕ ακολουθεί την αρχή της οικογενειακής ευθύνης.
Έτσι, εάν το πρόσωπο που έχει προγραφεί δεν βρεθεί στο σπίτι του,
συλλαμβάνονται οι στενοί του συγγενείς (σύζυγος, παιδιά, πατέρας,
μητέρα, αδέλφια).
οδηγούνται πρώτα στα συνοικιακά παραρτήματα της Ε.Π. και ύστερα από μια
“σύντομη ανάκριση”, στο Περιστέρι, όπου το Αρχηγείο της και εκείνο της
ΟΠΛΑ. Εκεί στοιβάζονται σε “στρατόπεδα”, μέχρι να παρουσιαστούν στους
“ανακριτές” και να αποφασιστεί η τύχη τους. Λίγοι αφήνονται ελεύθεροι. Η
μεγάλη πλειοψηφία των κρατουμένων παραδίδεται στους δήμιους της ΟΠΛΑ
και από αυτούς λίγοι επίσης, δολοφονούνται με πιστόλια. Ο περισσότεροι
κατακρεουργούνται με τσεκούρια, μπαλτάδες και αμφίστομες μάχαιρες.
Την τρίτη κατηγορία θα
αποτελέσουν οι όμηροι. Στο Περιστέρι, σταδιακά δημιουργούνται
τουλάχιστον 6 φάλαγγες των 160, περίπου, ατόμων η κάθε μία. Υπό την
φρούρηση της Ε.Π., από εκεί αρχίζει η πεζοπορία προς τον Ασπρόπυργο.
Επόμενος προορισμός, το ημιορεινό χωριό Κρώρα (σήμερα Στεφάνη) της
Βοιωτίας, στις βόρειες πλαγιές της Πάρνηθας. Με τα μέτρα της εποχής, οι
περισσότεροι από τους ομήρους είναι άνθρωποι ηλικιωμένοι. Στην διάρκεια
της πεζοπορίας, κάτω από πυκνή χιονόπτωση, αριθμός τους δολοφονείται από
άνδρες και γυναίκες της Ε.Π., ενώ άλλοι πεθαίνουν από το ψύχος και τις
κακουχίες. Τελικά, οι όμηροι συγκεντρώνονται στην Άμφισσα. Ένας αριθμός
τους απελευθερώνεται στα τέλη Ιανουαρίου του 1945, ενώ οι υπόλοιποι
μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας.
την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, στην επίσημη γλώσσα του
ΚΚΕ εισάγεται ο αδόκιμος όσο και ανακριβής νεολογισμός, “Οι υπερβασίες της ΟΠΛΑ”.
Δημόσια συγνώμη από τους συγγενείς των πολλών χιλιάδων θυμάτων και τους
ομήρους, ουδέποτε ζητήθηκε από το ΚΚΕ, αλλά ούτε και από την λεγόμενη
Ανανεωτική Αριστερά…
204/8903 (αδημ.). Το κείμενο, στην αγγλική του μετάφραση, δεν φέρει
ημερομηνία. Από το περιεχόμενό του όμως, συνάγεται ότι έχει συνταχθεί
στις 2 Δεκεμβρίου του 1944. Εξ ού και η ιδιαίτερη σημασία του.
Λόγω του περιορισμένου χώρου αυτού του άρθρου, έχω παραλείψει κάθε
αναφορά σε ονόματα θυμάτων, ομήρων, όσο και στελεχών και εκτελεστών της
ΟΠΛΑ και της Ε.Π.