Του Κώστα Ράπτη
“Τα δικαιώματα του λαού δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο
διαπραγμάτευσης” διακήρυξε ο Τούρκος πρωθυπουργός Tayyip Erdoğan
παρουσιάζοντας το περιώνυμο “πακέτο εκδημοκρατισμού”, με το οποίο θέλησε
να αναδείξει εκ νέου το κόμμα του (μετά την κρίση των αντικυβερνητικών
διαδηλώσεων του Ιουνίου) σε φορέα δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων.

Ωστόσο, τα όρια και οι αντιφάσεις του εγχειρήματός του αναδείχθηκαν
περίτρανα με αφορμή το θέμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Μιλώντας
στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του ο Erdoğan τόνισε ότι η
επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης θα μπορούσε να αποφασισθεί “μέσα
σε μία στιγμή” (διαψεύδοντας την λογική των ανυπέρβλητων “νομικών
εμποδίων”) αλλά, πρόσθεσε “όταν επιστρέφουμε κάτι έχουμε το δικαίωμα και
εμείς να περιμένουμε να λάβουμε κάτι”. Το “κάτι” προσδιορίσθηκε σαφώς
(από τον Erdogan και άλλους Τούρκους κυβερνητικούς αξιωματούχους) ως το
άνοιγμα τεμενών και μουσουλμανικών νεκροταφείων σε Αθήνα και
Θεσσαλονίκη, ο ελεύθερος αυτοπροσδιορισμός της μειονότητας στη Θράκη ως
“τουρκικής” και η εκλογή μουφτήδων χωρίς παρέμβαση του ελληνικού
κράτους.

Προφανώς οι Ρωμιοί της Πόλης (τους οποίους ο μητροπολίτης Προύσης,
Ελπιδοφόρος, ηγούμενος της Μονής Αγίας Τριάδας Χάλκης, με δηλώσεις του
στον τουρκικό Τύπο υπολόγισε σε μόλις 1850) δεν αποτελούν κάποιο
εκλογικό ακροατήριο το οποίο να ενδιαφέρει τον Erdoğan ενόψει των
αλλεπάλληλων αναμετρήσεων του 2014 (δημοτικές και προεδρικές εκλογές,
δημοψήφισμα επί του νέου Συντάγματος). Ωστόσο, η επίκληση της αρχής της
“αμοιβαιότητας”, για ένα θέμα το οποίο προ πολλού έχει εγγραφεί στην
διεθνή ατζέντα ως ζήτημα θρησκευτικής ελευθερίας και ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, αποτέλεσε “μπούμερανγκ” για τον Τούρκο πρωθυπουργό.

Ο “διάλογος” που εγκαινιάσθηκε κατόπιν αυτού με την ελληνική διπλωματία
(βλ. δηλώσεις του Ευ. Βενιζέλου και του εκπροσώπου του Υπουργείου
Εξωτερικών Κωνσταντίνου Κούτρα) είναι ήδη γνωστός. Περισσότερο
ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει ο “διάλογος” που προκάλεσε το ζήτημα της
Χάλκης με τις Βρυξέλλες.

Ήδη την Τρίτη, σε γραπτή ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε ότι η
θρησκευτική εκπαίδευση των μειονοτήτων αποτελεί “ζήτημα σεβασμού των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Τούρκων πολιτών και όχι διμερές ή
διαπραγματεύσιμο ζήτημα”. Προεξοφλείται δε ότι το ζήτημα της Θεολογικής
Σχολής θα περιλαμβάνεται και πάλι στην ετήσια έκθεση προόδου της
Κομισιόν για την Τουρκία η οποία θα δημοσιοποιηθεί στις 16 Οκτωβρίου.

Η “ρελάνς” της τουρκικής διπλωματίας ήταν η απόπειρα μιας οιονεί
“διεθνοποίησης” του θέματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής
Θράκης – με τον εκπρόσωπο του Τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Levent
Gümrükçü να δηλώνει ότι το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τη Σχολή της Χάλκης,
οδηγεί σε “αισιοδοξία και προσδοκίες από την τουρκική πλευρά ότι το
Συμβούλιο θα ενδιαφερθεί επίσης στενά και για τις μειονότητες που ζουν
σε ευρωπαϊκές χώρες”.

“Στην πραγματικότητα” πρόσθεσε, “τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η
τουρκική μειονότητα στη Δυτική Θράκη, όπου στερούνται ακόμη και του
δικαιώματος να καθορίσουν τη δική τους εθνική ταυτότητα και να εκλέξουν
τους δικούς τους θρησκευτικούς ηγέτες, καθώς και εκείνα των ομογενών μας
στα Δωδεκάνησα, στους οποίους δεν έχει δοθεί ακόμη το καθεστώς της
μειονότητας, είναι τόσο σοβαρά, που θα τραβήξουν την προσοχή της Ε.Ε.”.

Ωστόσο, η ανάδειξη της Τουρκίας σε μεγάλο συνήγορο των δικαιωμάτων των
“ομογενών” της σε όλη την Ευρώπη μόνο παραγωγική δεν υπήρξε έως τώρα –
εάν κρίνουμε από τις τριβές με την κυβέρνηση Merkel που έχουν προκαλέσει
οι παρεμβάσεις Erdoğan στα ζητήματα των Τούρκων μεταναστών στη Γερμανία
(Γερμανών πολιτών πλέον, σε διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό τους).

Ούτε το προβληματικό μητρώο της Αθήνας στα θέματα μειονοτικών
δικαιωμάτων (καθοδηγούμενο την τελευταία εικοσαετία κυρίως από την
επιθυμία να απομονωθούν οι παλαιοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί της χώρας
από τους νεόφερτους μουσουλμάνους μετανάστες) μπορεί να αποτελέσει
“άλλοθι” για την διαιώνιση ενός ζητήματος που έχει βγει εδώ και καιρό
από το “μπουκάλι” της αμοιβαιότητας. Άλλωστε, η ίδια η έννοια της
“αμοιβαιότητας”, που μόνο προς το συμφέρον των εκατέρωθεν μειονοτήτων
δεν λειτούργησε, στηρίζεται σε μια παραποίηση του γράμματος και του
πνεύματος της Συνθήκης της Λωζάνης – η οποία ορίζει τις υποχρεώσεις του
τουρκικού και του ελληνικού κράτους, έναντι των μη μουσουλμανικών και
της μουσουλμανικής μειονότητας αντιστοίχως ως παράλληλες και όχι ως
αλληλεξαρτώμενες.

Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα είναι κατά πόσον τα συμβαλλόμενα μέρη στην
(ηλικίας 90 ετών) Συνθήκη της Λωζάνης μπορούν με την επίκλησή της να
παραβιάζουν προβλέψεις της (νεώτερης και ευρύτερης ισχύος) Ευρωπαϊκής
Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.