της Ελίνας Γαληνού
Τα Βαλκάνια υπήρξαν για μια μακρά περίοδο, μια περιοχή όπου κουλτούρες και πολιτισμοί είχαν προσεγγίσει, αναμιχθεί και αλληλοσυμπληρωθεί.  Η πορεία εκχριστιανισμού των Σέρβων, άρχισε τον 7ο μ.Χ. αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 9ο αιώνα.  Κατά το τέλος του 11ου αιώνα, η Σερβία καθίσταται παράγοντας πρώτης σημασίας, επεκτείνοντας τα εδάφη της και αποκτώντας τον ρόλο του πυρήνα των σερβικών εθνικών δυνάμεων.
Εκείνη την περίοδο, έπειτα από μια φάση συγκρούσεων με το Βυζάντιο, αναδύεται η δυναστεία των Νεμάνια, μέσω του Στέφανου και του αδελφού του Σάββα που θα επιτύχουν την τελική ανεξαρτησία του κράτους και της εκκλησίας της πατρίδας του. Τότε η ορθοδοξία θα αναδειχτεί σε ένα από τα πιό σπουδαία χαρακτηριστικά του εθνικού σχήματος των Σέρβων.

Η μεσαιωνική Σερβία, επηρεάστηκε βαθιά από το βυζάντιο αλλά και την Ευρώπη, καθώς δημιουργήθηκε και διαμορφώθηκε ανάμεσα στον βυζαντινό και δυτικό κόσμο. Οι πολυεπίπεδες σχέσεις της με το Βυζάντιο και την Ευρώπη, δεν καθόρισαν  απλώς τη θέση της στον τότε κόσμο, αλλά και τον εξωστρεφή πολιτιστικό και εικαστικό της προσανατολισμό. Η σερβική γλώσσα του μεσαίωνα, παίρνει την τελική της μορφή με το κυριλλικό αλφάβητο, βάσει του ελληνικού ως κυρίαρχη γραφή.  Στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της Σερβίας, εμφανίζεται μίγμα βυζαντινών και δυτικών χαρακτηριστικών, ενώ στη ζωγραφική των τοιχογραφιών, η επίδραση είναι καθαρά βυζαντινή. Μεταξύ του 13ο-14ο αιώνα το κράτος επεκτείνεται μέχρι τα Βυζαντινά εδάφη της Βόρειας Μακεδονίας, και αρχίζουν κάποιες επιγαμίες στις αυτοκρατορικές αυλές. Τότε ενισχύθηκε ουσιαστικά η προσέγγιση Σερβίας-Βυζαντίου με βασικό στοιχείο  την κοινή πίστη. Τον 13ο αιώνα, κατά την περίοδο φραγκικής κυριαρχίας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, παρατηρείται μετακίνηση πολλών καλλιτεχνών από το Βυζάντιο προς τη Σερβία, προκειμένου να συνεχίσουν την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα. Κατά τον 14 αιώνα που η προσέγγιση των δύο λαών απέκτησε ουσιαστικότερες βάσεις, Σέρβοι ηγεμόνες, ευγενείς και αξιωματούχοι της Εκκλησίας, δώρησαν ή απέκτησαν ναούς και μονές στο Αγιον Ορος, στη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη, τους Αγίους Τόπους και τη Δύση. Ο πλούτος της Σερβικής κοινωνίας εκείνης της εποχής, αντανακλάται μέσα από τα πολυτελή αντικείμενα μικροτεχνίας, από ασήμι και χρυσό, ενώ οι συμβολισμοί τους καθρεφτίζουν την επίδραση Βυζαντίου και Δύσης, καθώς και το εκλεπτυσμένο γούστο των κατόχων τους.

Φέτος, για πρώτη φορά, κάποιοι θησαυροί που συνιστούν τη μεσαιωνική τέχνη της Σερβίας, βγήκαν έξω από τα σύνορά της και μας επισκέφτηκαν για να φιλοξενηθούν στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Κειμήλια πρωτότυπα και αντίγραφα, φορητές εικόνες και αντίγραφα τοιχογραφιών, μας ήρθαν από το μουσείο του Βελιγραδίου για να αναδειχτούν στις ευρύχωρες αίθουσες του κτίσματος της Δούκισσας της Πλακεντίας. Από τις περίτεχνες τοιχογραφίες και εικόνες, ξεχωριστή η αμφιπρόσωπη εικόνα της Θεοτόκου Οδηγήτριας με τον περίτεχνο ασημένιο σκαλιστό φόντο που φιλοτεχνήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον 14ο αιώνα. Εντυπωσιακά τα κειμήλια, τα κοσμήματα και οι τοιχογραφίες όπου τα χαρακτηριστικά των απεικονισμένων μορφών, τα χρώματα και οι διαστάσεις διαφέρουν από εποχή σε εποχή, αποκαλύπτοντας όμως πώς οι δεσμοί των δύο λαών αποτυπώθηκαν στην τέχνη με οδηγό την ίδια θρησκεία. Αντίγραφα τοιχογραφιών μας παραπέμπουν στην εποχή των Νεμάνια, στις ονομαστές μονές της Σεμπρένιτσα, της Σουντένιτσα, της Μιλέσεβα και στο Ιπέκιο, που το Πατριαρχείο του ήταν κάποτε το κέντρο της σερβικής Εκκλησίας.

Οι δύο χώρες, κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας τους, έχουν περάσει πολλές δοκιμασίες ενώ αντιμετώπισαν και τους ίδιους εχθρούς. Είναι βέβαιο ότι έχουν πολλά κοινά στοιχεία-όπως άλλωστε τόνισε ο πρέσβης της Σερβικής Δημοκρατίας στην Αθήνα, κ. Ντράγκαν Ζουπάντεβατς. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 27 Μαίου και θα διαρκέσει ως τις 18 Αυγούστου, ενώ στον εκθεσιακό χώρο θα προβάλλεται ταινία που μας συνιστά τα σημαντικότερα σερβικά μνημεία της μεσαιωνικής περιόδου.