Στον «πάγο» μέχρι νεωτέρας φαίνεται ότι έχει τεθεί το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης, είτε για την κατάθεση συντεταγμένων για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας είτε για την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Το Μέγαρο Μαξίμου εξετάζει με πολλή προσοχή τους πιθανούς κινδύνους και τις παρενέργειες που θα υπάρξουν αν τεθεί το σχέδιο για ΑΟΖ σε ισχύ και αναμένει το κατάλληλο περιβάλλον για να προβεί σε μια κίνηση στο γεωπολιτικό σκάκι που παίζεται στην περιοχή.

Σύμφωνα με έγγραφα τα οποία βρίσκονται σε γνώση του «Βήματος» και έχουν κατατεθεί και στο Μέγαρο Μαξίμου, διατυπώνονται πολλές ενστάσεις με νομικά επιχειρήματα, ενώ στο εσωτερικό της κυβέρνησης δεν υπάρχει σύμπλευση επί της κεντρικής στρατηγικής.

Στο Υπουργικό Συμβούλιο αναδεικνύονται διαφορετικές σχολές σκέψης: α) ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να κάνει απολύτως τίποτε, β) ότι οι όποιες κινήσεις πρέπει να γίνουν σε ύστερο χρόνο και γ) μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ, αγνοώντας τις περιπλοκές με την Τουρκία.

Η κυβέρνηση προετοιμάζεται για κάθε πιθανή μελλοντική «εχθρική» κίνηση των γειτονικών χωρών και όχι μόνο της Τουρκίας και έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό νομικό οπλοστάσιο, ενώ προσπαθεί να προβλέψει τις αντιδράσεις.

Στον σκληρό πυρήνα του Μεγάρου Μαξίμου δεν παραβλέπουν το γεγονός ότι η Τουρκία ενδέχεται να προχωρήσει και αυτή στην οριοθέτηση και προκήρυξη «οικοπέδων», είτε σε γειτονικές περιοχές της Ελλάδας και εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είτε σε περιοχές που επικαλύπτουν ελληνικά «οικόπεδα».

Επίσης εξετάζουν και τις κινήσεις της Αλβανίας και της Αιγύπτου, οι οποίες ενδέχεται να διακόψουν τις διαπραγματεύσεις με τη χώρα μας για την οριοθέτηση και να προβούν σε «επιθετικές» για την Ελλάδα ενέργειες, δηλαδή να οριοθετήσουν και να προκηρύξουν οικόπεδα εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ακόμη η Λιβύη ενδέχεται να διαμαρτυρηθεί, υποστηρίζοντας ότι η ενέργεια αυτή είναι μονομερής και μη σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο.

Ιδιαίτερα κρίσιμη θεωρείται και η στάση της Αλβανίας, με την οποία έχουμε πρόβλημα και η οποία, κινούμενη στη γραμμή της Αγκυρας, θα απέκλειε κάθε προοπτική για κύρωση της υπογραφείσας με την Ελλάδα συμφωνίας οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών το 2009.

Ειδικά με την Τουρκία η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο, αφού υπάρχει η πολυετής διαμάχη, ενώ μια κίνηση από ελληνικής πλευράς ενδέχεται να πολιτικοποιήσει περαιτέρω το ζήτημα. Ολα είναι ανοιχτά, ακόμη και για «θερμό επεισόδιο» ή και για ευθεία αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας σε σημεία που έχει καθορίσει τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας.

Υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη όμως που συνομιλούν με τον Πρωθυπουργό εκτιμούν ότι μια μελλοντική κίνηση της Τουρκίας να αμφισβητήσει τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας δεν μπορεί να ευδοκιμήσει νομικά, εφόσον η Ελλάδα συνεχίσει να διαμαρτύρεται για τις τουρκικές ενέργειες.

Παράλληλα υπάρχει η άποψη ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει να χάσει από μια ενδεχόμενη προσφυγή σε διεθνή διαιτησία, κίνηση που δύσκολα θα αρνιόταν η Τουρκία. Σύμφωνα με το νομικό οπλοστάσιο της κυβέρνησης, η Ελλάδα θα μπορούσε να θέσει το θέμα της διαιτησίας στην ΕΕ και να ενημερώσει τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ πιθανή άρνηση της Τουρκίας θα έδινε σαφές πλεονέκτημα στη χώρα μας να αποστείλει τις γεωγραφικές συντεταγμένες.  

Βασικό όπλο της Ελλάδας αποτελεί το ίδιο το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά μια κατάθεση με πίνακα των γεωγραφικών συντεταγμένων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και άρα μελλοντικής ΑΟΖ στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών θα έχει σοβαρές πολιτικές και νομικές προεκτάσεις.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει η άποψη ότι η ανακοίνωση από την ελληνική κυβέρνηση των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας θα οπλίσει την Τουρκία με το επιχείρημα ότι η Ελλάδα παραβιάζει τις υφιστάμενες διατάξεις του Δικαίου της Θάλασσας, οι οποίες προβλέπουν ότι η οριοθέτηση δεν γίνεται μονομερώς, ενώ η κατάθεση των συντεταγμένων θα δυναμίτιζε τις διερευνητικές επαφές μεταξύ των δύο χωρών.

Επίσης υπάρχει ο φόβος η Τουρκία να κάνει τις εξής κινήσεις: α) να προβεί στην αμφισβήτηση της λεγόμενης μέσης γραμμής, που αποτελεί «οδηγό» για την οριοθέτηση, β) να προτάξει το επιχείρημα ότι σύμφωνα με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης τα μικρά νησιά, όπως π.χ. το Καστελόριζο, δεν έχουν καθόλου υφαλοκρηπίδα, γ) να επιμείνει περί της ύπαρξης «γκρίζων ζωνών» κυριαρχίας, θέτοντας ευθέως ζήτημα να λυθεί, πριν από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, το θέμα της κυριαρχίας επί των νήσων και των βραχονησίδων και δ) να προβάλει το επιχείρημα ότι το Αιγαίο είναι «κλειστή θάλασσα» και ως εκ τούτου σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται οι ειδικές περιστάσεις.

Η πιο ενδεδειγμένη για πολλούς κίνηση, που κερδίζει έδαφος, αν και όλα είναι ανοιχτά, είναι να κατατεθούν από την Ελλάδα τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ειδικά στην ευρύτερη περιοχή του Καστελόριζου. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι μια τέτοια ενέργεια θα προστατεύσει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τα ελληνικά δικαιώματα.

Και αυτό διότι η πιο πιθανή αντίδραση της Τουρκίας είναι να προβεί σε απλή ανακοίνωση στον ΟΗΕ των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας της, η οποία όμως θα επικαλύπτει και περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως έγινε και με την οριοθέτηση της κυπριακής ΑΟΖ. Μάλιστα ενδέχεται η τουρκική ηγεσία με τις κινήσεις της να καταστήσει ρητά επίδικη – κάτι που απεύχεται η Αθήνα – όλη την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου ανατολικά του 25ου μεσημβρινού.

Ως εκ τούτου μια τέτοια τουρκική κίνηση θα καταστήσει σαφέστερα τα γεωγραφικά όρια της περιοχής που αποτελεί «μήλον της έριδος» και ενδεχομένως να οδηγήσει σε μια μελλοντική δικαστική διευθέτηση της ελληνοτουρκικής διαφοράς και ίσως στη σύνταξη ενός συνυποσχετικού.