Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες αυξημένης εθνικιστικής ρητορικής προερχόμενη
από σημαντικούς πολιτικούς παράγοντες. Ενώ το κυβερνών κόμμα μίλησε για
«εθνική ένωση», το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έκανε λόγο για
«ένωση των Αλβανών υπό τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.

Η σκλήρυνση αυτής της ρητορικής προκάλεσε όχι μόνο την
αντίδραση εθνικιστών των γειτονικών χωρών, αλλά και τη σκληρή αντίδραση
των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δύο
σημαντικών παγκοσμίων εταίρων της χώρας μας. Η αιτία των αντιδράσεων
σύμφωνα με το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν η «αλβανοφοβία”, ενώ το
Σοσιαλιστικό Κόμμα τόνισε ότι η ένωση των Αλβανών δεν θα συμβεί  με τις
παλιές μεθόδους της αλλαγής των συνόρων.

Ίσως η λέξη “ένωση”
είναι η λέξη-κλειδί για την πολιτική ρητορική του σήμερα, επειδή έλκει
αλλά και “ψαρεύει” περισσότερες ψήφους από τους Αλβανούς, οι οποίοι
αναμένεται να χαρακτηρίζουν ως «πατριώτες» εκείνους τους πολιτικούς που
εκφράζουν παρόμοιες απόψεις.

Στο μυαλό του απλού Αλβανού, η
“ένωση των Αλβανών” είναι κυρίως η ένωση όλων των Αλβανών σε ένα ενιαίο
κράτος. Από την άλλη πλευρά, “η ένωση υπό την αιγίδα της ΕΕ” μπορεί πιο
εύκολα να ονομαστεί «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», όπως και  “η οικονομική
ένωση των Αλβανών” μπορεί να είναι ξεκάθαρα “οικονομική ανάπτυξη” ή
απλώς “ευημερία”.

Ο όρος “ένωση των Αλβανών” δεν μπορεί να είναι
ούτε αρνητικός και ούτε απαγορευμένος, ενώ απλά  είναι μη
πραγματοποιήσιμος σύμφωνα με τις σημερινές συνθήκες ειρήνης στην
περιοχή. Χρησιμοποιείται σήμερα ως επί το πλείστον πολιτικά, για να
συσπειρώσει τους ψηφοφόρους και να μην τους αφήσει να ολισθαίνουν προς
κόμματα των οποίων το πρόγραμμα και η ρητορική έχει περισσότερο
εθνικιστικό χαρακτήρα όπως, το κόμμα «Κόκκινη και Μαύρη Συμμαχία» και το
PDIU (κόμμα των Τσάμιδων).

Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά
που χρησιμοποιείται εθνικιστική ρητορική, με στόχο την εσωτερική
πολιτική. Για μισό αιώνα, ο Ενβέρ Χότζα, κατά τη διάρκεια της εξουσίας
του, χρησιμοποίησε συχνά πατριωτικό τόνο, αν και η ιδεολογία του
υποτίθεται ότι είχε διεθνιστικό χαρακτήρα
Το ερώτημα είναι αν ο απλός
Αλβανός πρωταγωνιστεί στην παραγωγή και κυκλοφορία των εθνικιστικών
μηνυμάτων, ή μήπως τα τελευταία είναι σε μεγαλύτερο βαθμό μονοπώλιο των
πολιτικών κομμάτων και ΜΜΕ; Προσωπικά, δεν νομίζω πως η πρώτη
προτεραιότητα του απλού και φτωχού Αλβανού σήμερα είναι ο εθνικισμός,
εφόσον η οικονομική κατάστασή του δεν είναι εκείνη που αυτός προσδοκεί.

Εάν
ζείτε στο εξωτερικό και η μόνη επαφή με την επικαιρότητα της χώρας
είναι ο αλβανικός τύπος μέσω διαδικτύου, σε πολλές εφημερίδες στο τέλος
του κάθε άρθρου που σχετίζεται με τους γείτονες – ειδικά με την Ελλάδα –
θα δείτε δεκάδες σχόλια (comments) γραμμένα από τους συμπατριώτες μας,
σχόλια τα οποία τονίζουν την αλβανική εθνική ταυτότητα στο πλαίσιο μιας
φανατικής αντιπαράθεσης με τους γείτονες.

Οι γείτονες είναι
αλβανόφοβοι – λέει ο Μπερίσα, γειτονόφοβοι είναι οι Αλβανοί – θα
μπορούσε κανείς να πει μετά την ανάγνωση παρομοίων σχολίων ή αφού
παρακολουθήσει ορισμένα από τα αλβανικά ΜΜΕ, τα οποία πρόσφατα έχουν
αυξήσει την εθνικιστική δόση στις ειδήσεις, για να τις κάνουν πιο
ελκυστικές.

Σε περίπτωση που έρθεις στην Αλβανία, παράλληλα θα
απομακρυνθείς από την «έξω επαφή» που είχες με τη χώρα, και ως
αποτέλεσμα θα εμπλουτίσεις τις αισθήσεις σου με περισσότερή ικανότητα
για πλήρη και πολυεπίπεδη ανάλυση, παρατηρώντας και άλλα σημαντικά
στοιχεία της καθημερινότητας των Αλβανών.

Αν επισκεπτόσουν ένα
από βασικά κέντρα της Αλβανίας όπως είναι η Κορυτσά αυτές τις γιορτές,
θα παρατηρούσες πως εκτός από το κέντρο της πόλης, παντού είχαν κλαπεί
από τα φρεάτια όλα τα καπάκια, μαζί με πολλά από τα φώτα που φωτίζουν
την πόλη. Σε περίπτωση που ρωτούσες γιατί λείπουν τα φρεάτια, θα σου
έλεγαν «τα έχουν κλέψει επειδή τα πουλάνε για παλιοσίδερα». Αν συνέχιζες
τη βόλτα στην πόλη, θα παρατηρούσες τις μεγάλες ουρές με τους
συνταξιούχους που περιμένανε να πάρουν το επίδομα, το οποίο τους δόθηκε
από την κυβέρνηση στο τέλος του έτους. Αλλά τι μπορούν εκείνοι να
αγοράζουν με 20 χιλιάδες λεκ (14-15 Ευρώ) επίδομα, όταν οι τιμές πολλών
βασικών προϊόντων είναι πιο ακριβές από τις αντίστοιχες στην Ελλάδα και
την Ιταλία;

Τέλος, αν είχες απογοητευτεί από όσα είδες και
ήθελες να δεις έναν παλιό σου φίλο που επίσης είχε έρθει για τις γιορτές
της Πρωτοχρονιάς, θα σου έλεγε πως δεν είχε βρει ακόμα δουλειά στην
Αλβανία, αν και είχε αποφοιτήσει στο εξωτερικό και είχε καταφέρει να
έχει μεταπτυχιακό τίτλο, ακόμα και διδακτορικό. «Αν δεν έχεις μέσο, εδώ
δεν μπορείς να προχωράς» – θα σου έλεγε αυτός φιλικά, στο κρύο κρίμα που
επικρατούσε στην Κορυτσά.

Για να μην συνεχίσουμε με δεκάδες
άλλα προβλήματα της καθημερινότητας στην Αλβανία, νομίζω πως δεν είναι ο
απλός Αλβανός εκείνος που παράγει εθνικιστική ρητορική. Αυτός πιο πολύ
σκέφτεται για ένα καλύτερο μέλλον για εκείνον και τα παιδιά του, για την
απομάκρυνση της φτώχειας και του πελατειακού συστήματος, για τη μείωση
της εγκληματικότητας και για την αντικατάσταση της δημαγωγίας και του
λαϊκισμού με έμπρακτα έργα. Η εθνικιστική ρητορική σήμερα είναι σε
μεγαλύτερο βαθμό προϊόν των ΜΜΕ για να κάνουν τις ειδήσεις τους όσο πιο
πολύ εμπορικές, και επίσης της πολιτικής για να μην χάσει τους πλέον
αναποφάσιστους ψηφοφόρους, κάποτε μάχιμους.

*Jordan Jorgji, Υποψήφιος Διδάκτωρ, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τομέας Διεθνών Σχέσεων
http://e-afipnisi.gr/